Πλήρης απαλλαγή από τον φόρο για όλα τα περιουσιακά στοιχεία που μεταβιβάζουν οι γονείς στα παιδιά τους ισχύει ουσιαστικά για τις περισσότερες από τις μεταβιβάσεις αυτές από τον Οκτώβριο του 2021, όταν καθιερώθηκε το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ για τις γονικές παροχές.
Ειδικά εάν στα περιουσιακά στοιχεία που μεταβιβάζονται περιλαμβάνεται και ακίνητο που προορίζεται για πρώτη κατοικία, το συνολικό αφορολόγητο όριο αξίας εκτινάσσεται στο 1 εκατ. ευρώ ή ακόμη και σε υψηλότερο επίπεδο.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ορισμένα σημεία της φορολογικής νομοθεσίας που πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα οι φορολογούμενοι και όχι απαραίτητα μόνο οι γονείς ή τα τέκνα.
Όλα όσα προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία για τη φορολογία των δωρεών και των γονικών παροχών διευκρινίζονται σήμερα από τη «Ν» σε έναν μίνι φορολογικό οδηγό, για τον οποίο αντλήθηκαν πληροφορίες και από τη λίστα ερωταπαντήσεων πάνω σε φορολογικά θέματα, που δημοσιοποίησε πρόσφατα η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ).
Ο χρόνος, ο τρόπος υποβολής των δηλώσεων, οι προϋποθέσεις και τα όρια απαλλαγής από τη φορολογία σε περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας, οι κλίμακες υπολογισμού των φόρων και οι εξαιρέσεις, είναι ορισμένα από τα σημεία που αναλύονται.
Τα 12 βασικά σημεία
Ειδικότερα, τα 12 βασικότερα σημεία της ισχύουσας νομοθεσίας για τη φορολογία των δωρεών και των γονικών παροχών, τα οποία θα πρέπει να γνωρίζουν οι φορολογούμενοι, είναι:
1. Περιπτώσεις επιβολής φόρου γονικής παροχής – δωρεάς: Φόρος γονικής παροχής ή δωρεάς επιβάλλεται όταν μεταβιβάζεται με γονική παροχή περιουσιακό στοιχείο ή χρηματικό ποσό σε φυσικό πρόσωπο ή όταν δωρίζεται περιουσιακό στοιχείο ή χρηματικό ποσό σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο.
2. Υπόχρεοι υποβολής της δήλωσης γονικής παροχής – δωρεάς: Τη δήλωση πρέπει να υποβάλουν και οι δύο συμβαλλόμενοι (δωρητής και δωρεοδόχος).
3. Προθεσμία υποβολής της δήλωσης φόρου γονικής παροχής – δωρεάς: Σε περίπτωση που για τη δωρεά ή τη γονική παροχή συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο, η δήλωση υποβάλλεται πριν από την κατάρτιση του συμβολαίου. Όταν δεν συντάσσεται συμβόλαιο, η δήλωση υποβάλλεται μέσα σε έξι μήνες από την παράδοση του αντικειμένου της δωρεάς ή της γονικής παροχής.
4. Τρόπος υπολογισμού του φόρου δωρεάς – γονικής παροχής: Οι φορολογούμενοι, ανάλογα με τη συγγενική τους σχέση με τον δωρητή, κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες, για καθεμιά από τις οποίες ισχύουν διαφορετικές φορολογικές κλίμακες με διαφορετικά αφορολόγητα ποσά και συντελεστές.
Στην Α’ κατηγορία εντάσσονται:
– ο/η σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο δωρητής έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης,
– τα τέκνα,
– οι εγγονοί και
– οι γονείς του δωρητή.
Στη Β’ κατηγορία εντάσσονται:
– οι κατιόντες εξ αίματος τρίτου και επόμενων βαθμών (δισέγγονοι κ.λπ.),
– οι ανιόντες εξ αίματος δεύτερου και επόμενων βαθμών (παππούδες, προπαππούδες κ.λπ.),
– τα εκούσια ή δικαστικά αναγνωρισθέντα τέκνα έναντι των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε,
– οι κατιόντες του αναγνωρισθέντος έναντι του αναγνωρίσαντος και των ανιόντων αυτού,
– οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς),
– οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου (ανιψιοί του κληρονομουμένου ή του δωρητή),
– οι πατριοί και οι μητριές,
– τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου,
– τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί – νύφες) και
– οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί – πεθερές) του κληρονομουμένου ή του δωρητή.
Στην Γ’ κατηγορία υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής ή εξωτικός του δωρητή.
5. Αφορολόγητα, φορολογικές κλίμακες και συντελεστές φόρου: Ο φόρος, ανάλογα με την κατηγορία (Α’ ή Β’ ή Γ’) στην οποία κατατάσσεται ο αποδέκτης της δωρεάς, υπολογίζεται ως εξής:
α) Για δικαιούχους που είναι πρόσωπα της Α’ κατηγορίας ισχύει νέα φορολογική κλίμακα, για τις δωρεές ή τις γονικές παροχές που πραγματοποιούνται προς αυτούς από την 1η/10/2021, με αφορολόγητο όριο 800.000 ευρώ και επιβολή φόρου με αυτοτελή συντελεστή 10% για την υπερβάλλουσα αξία μετά την αφαίρεση του αφορολόγητου ποσού, εφόσον δηλαδή η φορολογητέα αξία του περιουσιακού στοιχείου που δωρίζεται ή το οποίο αφορά η γονική παροχή υπερβαίνει τις 800.000 ευρώ. Ειδικά για τις γονικές παροχές ισχύει το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ σχεδόν πάντα (υπάρχει μόνο μια εξαίρεση που αναφέρεται παρακάτω), διότι πρόκειται για δωρεές από τους γονείς προς τα τέκνα, τα οποία κατατάσσονται, ως προς τους γονείς, στην Α’ κατηγορία δικαιούχων.
β) Για δικαιούχους της Β’ και της Γ’ κατηγορίας ισχύουν οι κλίμακες που παρατίθενται στους διπλανούς πίνακες.
6. Περιουσιακά στοιχεία στα οποία εφαρμόζεται η νέα κλίμακα της Α’ Κατηγορίας στις δωρεές και γονικές παροχές: Η κλίμακα της Α’ κατηγορίας με το πολύ υψηλό αφορολόγητο όριο των 800.000 ευρώ εφαρμόζεται στις δωρεές και γονικές παροχές οποιασδήποτε φύσεως περιουσίας (κινητής και ακίνητης), με δωρεοδόχους τα πρόσωπα της Α’ κατηγορίας (σύζυγο, μέρος συμφώνου συμβίωσης, τέκνα, εγγόνια και γονείς) και στις χρηματικές γονικές παροχές ή χρηματικές δωρεές προς τα ανωτέρω πρόσωπα, εφόσον αυτές διενεργούνται (αποδεδειγμένα) με μεταφορά χρημάτων μέσω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (με μεταφορά μεταξύ τραπεζικών λογαριασμών).
7. Τρόποι φορολόγησης της δωρεάς ή της γονικής παροχής χρηματικών ποσών: Η δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών (πλην αυτών που μεταφέρονται μέσω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, για τα οποία ισχύει αφορολόγητο 800.000 ευρώ για δικαιούχους πρόσωπα της Α’ κατηγορίας), φορολογείται αυτοτελώς με συντελεστή 10% για δωρεοδόχους που υπάγονται στην Α’ κατηγορία, 20% για δωρεοδόχους που υπάγονται στη Β’ κατηγορία και 40% για δωρεοδόχους που υπάγονται στην Γ’ κατηγορία.
8. Όροι και προϋποθέσεις για το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ: Το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ παρέχεται εφάπαξ (μία φορά) στις γονικές παροχές και στις δωρεές μεταξύ συζύγων ή μεταξύ παππούδων ή γιαγιάδων και εγγονιών, οι οποίες πραγματοποιούνται από την 1η/10/2021 και μετά. Στις γονικές παροχές και δωρεές αυτές συνυπολογίζονται οι προγενέστερες γονικές παροχές και δωρεές μεταξύ των ιδίων προσώπων εφόσον έχουν γίνει από την 1η/10/2021 και μετά. Δηλαδή, από το εκάστοτε άθροισμα των δωρεών που πραγματοποιήθηκαν από την 1η/10/2021 μεταξύ γονέων και παιδιών ή μεταξύ παππούδων ή γιαγιάδων και εγγονιών αφαιρείται πρώτα συνολικά (εφάπαξ) το ποσό των 800.000 ευρώ και αν απομένει κάποιο υπόλοιπο, επιβάλλεται επ’ αυτού φόρος με συντελεστή 10%.
9. Αφορολόγητο για χρηματικές γονικές παροχές – δωρεές: Κάθε δωρεά χρηματικού ποσού από γονέα σε τέκνο, καθώς και κάθε δωρεά χρηματικού ποσού από σύζυγο σε σύζυγο και από παππού ή γιαγιά σε εγγόνι, η οποία έχει πραγματοποιηθεί από την 1η/10/2021 ή πρόκειται να πραγματοποιηθεί από δω και στο εξής, εφόσον δεν έχει προηγηθεί άλλη προγενέστερη μεταξύ των ίδιων προσώπων, είναι αφορολόγητη μέχρι τα 800.000 ευρώ. Εάν το χρηματικό ποσό που δωρίζεται υπερβαίνει τα 800.000 ευρώ, τότε το υπερβάλλον ποσό φορολογείται με 10%.
10. Όροι και προϋποθέσεις για αφορολόγητες χρηματικές γονικές παροχές – δωρεές: Το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ για χρηματική γονική παροχή ή δωρεά ισχύει μόνο εφόσον το χρηματικό ποσό δωρίστηκε με μεταφορά από τον τραπεζικό λογαριασμό του δωρεοδότη (γονέα, συζύγου κ.λπ.) στον τραπεζικό λογαριασμό του δωρεοδόχου (τέκνου, άλλου συζύγου κ.λπ.). Το αφορολόγητο όριο των 800.000 ευρώ αναγνωρίζεται επίσης:
α) Σε περίπτωση μεταφοράς χρηματικού ποσού από ατομικό λογαριασμό του γονέα/δωρητή ή από κοινό λογαριασμό αυτού με το τέκνο/δωρεοδόχο ή τρίτο πρόσωπο σε ατομικό λογαριασμό του τέκνου/δωρεοδόχου ή σε άλλο κοινό λογαριασμό του τέκνου/δωρεοδόχου με τον ίδιο τον παρέχοντα/δωρητή ή τρίτο πρόσωπο.
β) Σε περίπτωση έκδοσης τραπεζικής επιταγής από τον γονέα/δωρητή με χρέωση ατομικού τραπεζικού λογαριασμού αυτού ή κοινού με το τέκνο/δωρεοδόχο ή τρίτο πρόσωπο (και όχι η έκδοση επιταγής με κατάθεση μετρητών) και η κατάθεση της επιταγής αυτής σε ατομικό λογαριασμό του τέκνου/δωρεοδόχου ή σε άλλο κοινό λογαριασμό του τέκνου/δωρεοδόχου με τον ίδιο τον γονέα/δωρητή ή τρίτο πρόσωπο. Στην περίπτωση αυτή, για την απόδειξη της μεταφοράς της χρηματικής γονικής παροχής/δωρεάς σε τραπεζικό λογαριασμό, πρέπει να αναγράφονται στο σώμα της δήλωσης φόρου γονικής παροχής/δωρεάς οι αριθμοί IBAN των τραπεζικών λογαριασμών, μεταξύ των οποίων έγινε η μεταφορά των χρημάτων, το πιστωτικό ίδρυμα και ο αριθμός της επιταγής. Ως ημερομηνία γονικής παροχής/δωρεάς θεωρείται η ημερομηνία κατάθεσης της επιταγής στον τραπεζικό λογαριασμό.
γ) Σε χρηματικές δωρεές/γονικές παροχές με σκοπό την αγορά ακινήτου από τον δωρεοδόχο/τέκνο με μεταφορά χρημάτων στον λογαριασμό του πωλητή/κατασκευαστή/εργολάβου ή κατάθεση τραπεζικής επιταγής.
δ) Σε χρηματικές δωρεές/γονικές παροχές με σκοπό την αγορά οχήματος από τον δωρεοδόχο/τέκνο με μεταφορά χρημάτων στον λογαριασμό του πωλητή ή κατάθεση επιταγής.
11. Δικαιολογητικά – αποδεικτικά έγγραφα για αφορολόγητες χρηματικές γονικές παροχές – δωρεές: Για αρχικές δηλώσεις φόρου γονικής παροχής ή δωρεάς που έχουν υποβληθεί από την 1η/10/2021 και μετά, για την απόδειξη της μεταφοράς του ποσού της χρηματικής γονικής παροχής ή δωρεάς σε τραπεζικό λογαριασμό πρέπει:
– να αναγράφονται στο σώμα της δήλωσης φόρου γονικής παροχής ή δωρεάς οι αριθμοί IBAN των τραπεζικών λογαριασμών, μεταξύ των οποίων έγινε η μεταφορά των χρημάτων καθώς και το πιστωτικό ίδρυμα,
– να επισυνάπτεται το αποδεικτικό μεταφοράς από το πιστωτικό ίδρυμα.
12. Πρόσθετα αφορολόγητα ποσά για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με γονική παροχή: Σε περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας με γονική παροχή, πέραν του αφορολόγητου ορίου των 800.000 ευρώ προβλέπεται και πρόσθετο αφορολόγητο όριο, το οποίο ανέρχεται σε 200.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο τέκνο και μέχρι 250.000 ευρώ για κάθε έγγαμο τέκνο. Το ύψος του πρόσθετου αφορολογήτου προσαυξάνεται περαιτέρω κατά 25.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα ανήλικα τέκνα, των οποίων την επιμέλεια έχει ο δικαιούχος. Επίσης, χορηγείται πρόσθετο αφορολόγητο σε περίπτωση γονικής παροχής οικοπέδου. Το πρόσθετο αυτό αφορολόγητο ανέρχεται σε 50.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο που είναι ανήλικο ή άγαμο τέκνο και σε 100.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο έγγαμο τέκνο, με περαιτέρω προσαύξηση κατά 10.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 15.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου. Τα παραπάνω ποσά ισχύουν για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με γονική παροχή. Τα παραπάνω αφορολόγητα όρια χορηγούνται είτε μόνα τους είτε ως πρόσθετα (αν υπάρχει ήδη και άλλο αυτοτελές αφορολόγητο όριο) και σε κάθε άλλη περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας είτε με δωρεά προς άλλα πρόσωπα της Α’ είτε με δωρεά προς πρόσωπα της Β’ ή της Γ’ κατηγορίας είτε με αγορά είτε με κληρονομιά. Εφόσον μετά την αφαίρεση των ισχυόντων κατά περίπτωση αφορολόγητων ποσών προκύπτει υπερβάλλον ποσό αξίας των μεταβιβαζόμενων με δωρεά ή γονική παροχή περιουσιακών στοιχείων, επιβάλλεται επ’ αυτού φόρος 10%.
Αυξημένες κατά 11% οι μεταβιβάσεις φέτος
Αύξηση 11% καταγράφουν οι γονικές παροχές και οι δωρεές μεταξύ συγγενών το πρώτο επτάμηνο του 2025, με τους πολίτες να σπεύδουν να αξιοποιήσουν το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς που προβλέπει αφορολόγητο έως 800.000 ευρώ για συγγενείς πρώτου βαθμού. Οι μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων αυξήθηκαν κατά 11% το πρώτο επτάμηνο του 2025 σε σχέση με πέρυσι.
Ειδικότερα, πραγματοποιήθηκαν 152.000 μεταβιβάσεις έναντι 137.000 την ίδια περίοδο του 2024, με τα έσοδα από γονικές παροχές και δωρεές να φτάνουν το διάστημα Ιανουαρίου – Ιουλίου 2025 τα 152 εκατ. ευρώ έναντι 137 εκατ. ευρώ.
Η αύξηση αυτή αποδίδεται στο ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο που ισχύει για συγγενείς πρώτου βαθμού – δηλαδή για μεταβιβάσεις μεταξύ γονέων και παιδιών, συζύγων και εγγονών, όπου το αφορολόγητο όριο φτάνει τις 800.000 ευρώ, χωρίς καμία επιβάρυνση. Για ποσά που υπερβαίνουν το όριο αυτό, επιβάλλεται φόρος 10% στο επιπλέον ποσό.
