Όταν ο ηγέτης της Χαμάς, Χαλίλ αλ-Χάγια, είδε για πρώτη φορά το ειρηνευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γάζα, η απάντησή του ήταν άμεση και ξεκάθαρη: «Όχι».
Το σχέδιο, το οποίο είχε αναδιαμορφωθεί σημαντικά από το Ισραήλ και παρουσιάστηκε στη Χαμάς από τον πρωθυπουργό του Κατάρ και τον επικεφαλής των αιγυπτιακών μυστικών υπηρεσιών, ζητούσε πλήρη αφοπλισμό της οργάνωσης χωρίς σαφείς εγγυήσεις ότι το Ισραήλ θα σταματούσε τις επιχειρήσεις.
Ο αλ-Χάγια, που έναν μήνα νωρίτερα είχε διαφύγει οριακά ισραηλινή επίθεση στο Κατάρ, είπε στους μεσολαβητές πως η Χαμάς δεν θα απελευθέρωνε τους ομήρους αν δεν εξασφαλιζόταν ότι ο πόλεμος θα έληγε πραγματικά.
Δύο ημέρες αργότερα, όμως, ήρθε η ανατροπή: η Χαμάς είπε «ναι» στο ίδιο σχέδιο. Δεν είχε αλλάξει το περιεχόμενο — είχε αλλάξει η πίεση, όπως αποκαλύπτει σε εκτενές ρεπορτάζ η Wall Street Journal.
Η τριπλή πίεση: Κατάρ, Αίγυπτος, Τουρκία
Αιγύπτιοι και Καταριανοί μεσολαβητές ξεκαθάρισαν στον αλ-Χάγια ότι αυτή ήταν η τελευταία του ευκαιρία να τερματίσει τον πόλεμο. Η διατήρηση των ομήρων, του είπαν, είχε πλέον μετατραπεί σε στρατηγικό βάρος που έδινε στο Ισραήλ δικαιολογία να συνεχίσει τις επιθέσεις.
Την επόμενη μέρα, με την Τουρκία να ενώνει τη φωνή της, το μήνυμα έγινε ακόμη πιο σκληρό: αν η Χαμάς δεν υπέγραφε, θα έχανε κάθε πολιτική και διπλωματική κάλυψη. Το Κατάρ και η Τουρκία δεν θα φιλοξενούσαν πλέον την ηγεσία της, ενώ η Αίγυπτος θα απέσυρε τη στήριξή της για συμμετοχή της Χαμάς στη μεταπολεμική διοίκηση της Γάζας.
Αυτό ήταν αρκετό. Η Χαμάς συμφώνησε να απελευθερώσει όλους τους ομήρους και να υπογράψει την πρώτη φάση του ειρηνευτικού σχεδίου του Τραμπ, για να παραμείνει στο τραπέζι των συνομιλιών.
Η καμπή που οδήγησε στη συμφωνία
Η πίεση δεν ήρθε μόνο από τους μεσολαβητές. Η οργάνωση αντιμετώπιζε εσωτερική κατάρρευση: έλλειψη χρημάτων, απώλειες εδάφους, φθίνουσα δημοτικότητα ανάμεσα στους Παλαιστινίους που υπέφεραν από πείνα και καταστροφή.
«Η Χαμάς γνώριζε πως δεν θα επιβιώσει πολιτικά αν συνέχιζε έτσι», λέει η Ταχάνι Μουσταφά του European Council on Foreign Relations στη WSJ.
Από την άλλη, η Ουάσιγκτον είχε καταφέρει κάτι που έμοιαζε αδύνατο: να φέρει Αίγυπτο, Κατάρ και Τουρκία σε κοινό μέτωπο. Η επίθεση του Ισραήλ κατά στελεχών της Χαμάς στο Κατάρ —μια χώρα που φιλοξενεί και αμερικανική βάση— είχε ανησυχήσει τις μοναρχίες του Κόλπου, κάνοντάς τες πιο δεκτικές σε πίεση.
Ο Τραμπ, με καλύτερες σχέσεις από τον προκάτοχό του με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επανέφερε την Άγκυρα στο τραπέζι, βλέποντάς την ως «το κλειδί για να εξαναγκαστεί η Χαμάς».
Η συνάντηση στο Σαρμ Ελ Σέιχ
Όταν ο αλ-Χάγια έφτασε στο Σαρμ Ελ Σέιχ για συνομιλίες με τις αντιπροσωπείες Αιγύπτου, Κατάρ και Τουρκίας —μόλις λίγες εβδομάδες μετά την απόπειρα δολοφονίας του— η εικόνα ήταν συμβολική: η Χαμάς είχε επιβιώσει, αλλά ο χρόνος της τελείωνε.
Οι μεσολαβητές τού έθεσαν τελεσίγραφο: «Εμπιστεύσου το σχέδιο Τραμπ ή ετοιμάσου για έναν ατελείωτο πόλεμο. Έχεις πέντε ημέρες να αποφασίσεις».
Πριν λήξει η προθεσμία, η Χαμάς υπέγραψε τη συμφωνία για την απελευθέρωση των ομήρων — παρά τις επιφυλάξεις της για τα όρια αποχώρησης των ισραηλινών δυνάμεων και τη λίστα των Παλαιστινίων κρατουμένων που θα αποφυλακίζονταν.
Η άλλη πλευρά του παρασκηνίου: Πώς πείστηκε ο Νετανιάχου
Η συμφωνία δεν θα είχε υπάρξει χωρίς τη σκληρή πίεση του Τραμπ προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος ήταν απρόθυμος να σταματήσει τον πόλεμο.
Αμερικανοί αξιωματούχοι αποκάλυψαν ότι ο Τραμπ πραγματοποίησε «εξαιρετικά έντονες» τηλεφωνικές συνομιλίες και συναντήσεις με τον Νετανιάχου, ασκώντας προσωπική πίεση για να αποδεχθεί την πρόταση.
«Ο Τραμπ είναι ο μόνος Αμερικανός πρόεδρος που κατάφερε να εξαναγκάσει Ισραηλινό πρωθυπουργό να δεχτεί αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο», δήλωσε στη WSJ ο βετεράνος διαπραγματευτής Άαρον Ντέιβιντ Μίλερ.
Η αλλαγή στάσης ήρθε μετά την ισραηλινή επίθεση κατά στελεχών της Χαμάς στο Κατάρ, που προκάλεσε οργή στον αραβικό κόσμο και ώθησε το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να κινηθούν πιο δυναμικά σε διπλωματικό επίπεδο με τον Λευκό Οίκο.
«Ο Νετανιάχου ήταν εγκλωβισμένος, και η Χαμάς επίσης», παραδέχθηκε Ισραηλινός διαπραγματευτής.
Η απόφαση-ρίσκο: Aνακοινώνοντας τη συμφωνία πριν «κλείσει»
Την Πέμπτη, από τον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ ανακοίνωσε δημόσια το τέλος του πολέμου στη Γάζα, συγχαίροντας τον ειδικό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ, τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και τον Τζάρεντ Κούσνερ για τον ρόλο τους. Στην πραγματικότητα ήταν μία «μπλόφα».
Και τούτο γιατί την ίδια στιγμή, οι τεχνικές ομάδες συνέχιζαν τις διαπραγματεύσεις στο Σαρμ Ελ Σέιχ, προσπαθώντας να επιλύσουν τα ζητήματα που είχαν μπλοκάρει προηγούμενους γύρους: τις ακριβείς γραμμές αποχώρησης, τη λίστα των κρατουμένων και τις εγγυήσεις ασφάλειας.
Ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος είπε ότι η ομάδα του Τραμπ έκρινε πως η συμφωνία ήταν «αρκετά κοντά» για να ανακοινωθεί — παρότι υπήρχαν ακόμη πολλά που μπορούσαν να πάνε στραβά.
Στο Παρίσι, την ίδια ώρα, Ευρωπαίοι και Άραβες υπουργοί Εξωτερικών συζητούσαν τα επόμενα βήματα, ενώ ο Ρούμπιο ακύρωσε αιφνιδιαστικά το ταξίδι του.
«Ο Τραμπ δημιούργησε ένα κλίμα αναπόφευκτου, τετελεσμένου», σχολίασε ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ Ντάνιελ Κέρτζερ. «Κανείς δεν ήθελε να είναι η πλευρά που θα τον εμπόδιζε να ανακοινώσει από το Κοινοβούλιο του Ισραήλ ότι αξίζει το Νόμπελ Ειρήνης».
Η στρατηγική του τετελεσμένου
Η απόφαση του Τραμπ να προχωρήσει δημόσια πριν ολοκληρωθούν οι λεπτομέρειες δημιούργησε ψυχολογία τετελεσμένου και ανάγκασε όλα τα μέρη να ευθυγραμμιστούν.
Η Χαμάς, εγκλωβισμένη διπλωματικά, δεν είχε άλλη επιλογή. Ο Νετανιάχου, πιεσμένος από τις ΗΠΑ και από το εσωτερικό του Ισραήλ, δεν μπορούσε να εμφανιστεί ως εμπόδιο στην ειρήνη.
Ο ίδιος ο Τραμπ, σχολιάζουν διπλωμάτες, πήρε το ρίσκο που κανείς προκάτοχός του δεν τόλμησε. Ήταν η επιτομή της “Art of the Deal”: μια συμφωνία που έκλεισε όχι όταν όλα τα θέματα λύθηκαν, αλλά όταν κανείς δεν τολμούσε πλέον να τη σταματήσει.
Live – Όλες οι εξελίξεις λεπτό προς λεπτό
