Η Γαλλίδα επιζήσασα μαζικού βιασμού, Ζιζέλ Πελικό, επιστρέφει τη Δευτέρα στο δικαστήριο για να αντιμετωπίσει έναν από τους δράστες της – τον μοναδικό άνδρα που έχει ασκήσει έφεση κατά της περσινής ετυμηγορίας, με την οποία συνολικά 51 κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι για τον βιασμό της, ενώ εκείνη βρισκόταν ναρκωμένη από τον σύζυγό της στο οικογενειακό τους σπίτι.
Την εποχή εκείνη, η γενναία δημόσια στάση της κυρίας Πελικό θεωρήθηκε ως πιθανή καταλυτική στιγμή στον αγώνα κατά της σεξουαλικής βίας. Όμως στη Γαλλία, αυτή η αισιοδοξία φαίνεται να ξεθωριάζει.
«Θα σου σπάσω το κεφάλι αν δεν φύγεις τώρα», αγρίεψε ένας άνδρας έξω από μια μεσαιωνική εκκλησία στο Μαζάν, την ειδυλλιακή πόλη όπου κάποτε ζούσαν η Ζιζέλ και ο Ντομινίκ Πελικό. Μόλις είχε ακούσει τη δημοσιογράφο να ρωτά μια ηλικιωμένη γυναίκα για τον αντίκτυπο της υπόθεσης Πελικό στη Γαλλία και, ενώ απειλούσε να καταστρέψει και την κάμερα, εξηγούσε ότι η πόλη είχε κουραστεί να συνδέεται με μία από τις πιο διαβόητες δίκες βιασμού στον κόσμο.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο δήμαρχος του Μαζάν είχε εκδώσει μια πιο ήπια εκδοχή της ίδιας άποψης, με δημόσια δήλωση που χαρακτήριζε τη χρόνια κακοποίηση της Ζιζέλ Πελικό ως «ιδιωτική υπόθεση… που δεν μας αφορά». Είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς την επιθυμία του δημάρχου Λουί Μπονέ να προστατεύσει τη φήμη και τη βιομηχανία τουρισμού της πόλης του. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι έναν χρόνο νωρίτερα είχε προκαλέσει αντιδράσεις σε όλη τη Γαλλία, όταν είχε δηλώσει δύο φορές σε συνέντευξη πως ήθελε να «μειώσει τη σοβαρότητα» των βασάνων της Πελικό, επειδή «κανείς δεν σκοτώθηκε» και δεν εμπλέκονταν παιδιά.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι σχεδόν όλες οι γυναίκες με τις οποίες μίλησαν οι δημοσιογράφοι στο Μαζάν την περασμένη εβδομάδα δεν συμμερίζονταν την επιθυμία του δημάρχου να «προχωρήσει» η πόλη πέρα από την υπόθεση.
Μαρτυρίες κατοίκων και τοπική οπτική
Καπνίζοντας σε μια σκιερή είσοδο κοντά στην εκκλησία, μια 33χρονη δημόσια υπάλληλος ονόματι Ορελί μίλησε με απροκάλυπτη πικρία:
«Κανείς δεν μιλά πια γι’ αυτό, ούτε καν εδώ στο Μαζάν. Είναι σαν να μην συνέβη ποτέ. Ξέρω μια γυναίκα που υφίσταται ενδοοικογενειακή βία αυτή τη στιγμή. Αλλά οι γυναίκες το κρύβουν. Φοβούνται τους άντρες που τα κάνουν αυτά», είπε, προσθέτοντας ότι είναι «σίγουρη» πως περισσότεροι βιαστές της Πελικό παραμένουν ασύλληπτοι και ζουν στη γειτονιά.
Περπατώντας λίγο πιο πέρα, δίπλα σε δύο γάτες που λιάζονταν, η 68χρονη Ορόρ Μπαραλιέ ήταν επίσης πρόθυμη να μιλήσει, αλλά είχε διαφορετική άποψη:
«Ο κόσμος αλλάζει. Η Γαλλία αλλάζει». Με τη βοήθεια της κυρίας Πελικό; «Ναι. Ήταν ώθηση, για να μιλήσουν ελεύθερα οι γυναίκες», είπε με έμφαση.
Εθνικό και διεθνές αντίκτυπο
Σε όλη τη Γαλλία, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διεθνώς προβεβλημένη στάση της Ζιζέλ Πελικό – η αποφασιστικότητά της ότι «η ντροπή πρέπει να αλλάξει πλευρά», από το θύμα στον δράστη – έδωσε νέα ώθηση στον αγώνα κατά της σεξουαλικής βίας, που είχε ήδη ενισχυθεί από το κίνημα #MeToo.
«Θα έλεγα ότι η αλλαγή συμπεριφορών απαιτεί γενιές. [Όμως] η υπόθεση Πελικό προκάλεσε μια τεράστια, ιστορική κινητοποίηση… κατά της σεξουαλικής βίας και της ατιμωρησίας», δήλωσε η Αλίσα Αραμπάρ, που συντονίζει δίκτυο 50 φεμινιστικών οργανώσεων στη Γαλλία. «Εστιάζουμε στην εκπαίδευση επαγγελματιών, στην υποστήριξη των θυμάτων, στις έρευνες».
«Ναι, η Γαλλία έχει αλλάξει. Ο αριθμός των καταγγελιών για βιασμό έχει τριπλασιαστεί, δείχνοντας ότι τα θύματα – γυναίκες και κορίτσια – μιλούν και ζητούν δικαιοσύνη», συμφώνησε η Σελίν Πικ, εκπρόσωπος της ΜΚΟ Dare to be Feminist.
Κι όμως, η ενέργεια και η αισιοδοξία που περιέβαλαν τη Ζιζέλ Πελικό τον περασμένο Δεκέμβριο, καθώς έβγαινε από το δικαστήριο της Αβινιόν μέσα σε πλήθος υποστηρικτών, δεν οδήγησαν σε ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο το γαλλικό κράτος αντιμετωπίζει τη σεξουαλική βία. Πράγματι, υπάρχει σχεδόν ομοφωνία μεταξύ ακτιβιστών και ειδικών ότι η κατάσταση, αντί να βελτιώνεται, επιδεινώνεται.
Κριτική στην κυβέρνηση και το δικαστικό σύστημα
«Δυστυχώς, η κυβέρνηση δεν αντιδρά», είπε η Σελίν Πικ, επισημαίνοντας στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι τα ποσοστά καταδίκης παραμένουν στάσιμα, παρά την απότομη αύξηση των καταγγελιών για βιασμό.
«Η εικόνα είναι ζοφερή. Υπάρχει οπισθοδρόμηση. Οι ιδέες της κουλτούρας του βιασμού επιστρέφουν πολύ δυναμικά. Το βλέπουμε με την άνοδο του ανδρικού κινήματος, ειδικά μεταξύ αγοριών και εφήβων», πρόσθεσε η Αραμπάρ, αναφερόμενη και στην εξάπλωση της πορνογραφίας deep-fake.
Μέσα σε μια περίοδο οικονομικής και πολιτικής κρίσης στη Γαλλία – με το δημόσιο χρέος να εκτινάσσεται και τη χώρα να έχει πέντε πρωθυπουργούς μέσα σε δύο χρόνια – η κυβέρνηση υπερασπίστηκε σθεναρά το έργο της, υποστηρίζοντας ότι έχει κάνει «καθοριστικές» αλλαγές, όπως τον τριπλασιασμό των δαπανών για το θέμα τα τελευταία πέντε χρόνια, μια «άνευ προηγουμένου» αύξηση.
Ωστόσο, μια δριμεία έκθεση της Γερουσίας το καλοκαίρι κατέληξε ότι η κυβέρνηση «στερείται στρατηγικής πυξίδας» στην αντιμετώπιση του βιασμού και άλλων μορφών σεξουαλικής βίας. Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει επίσης επικρίνει έντονα τις προσπάθειες της Γαλλίας να προστατεύσει τις γυναίκες.
Μια καλά ενημερωμένη πηγή ανέφερε ότι ακόμη και τα δεδομένα για τον αριθμό των βιασμών που δηλώνονται στη Γαλλία είναι αναξιόπιστα, λόγω της υπερβολικά περίπλοκης γραφειοκρατίας.
Μικρές ελπίδες και σημαντικές υποθέσεις
Κατά διαστήματα, κάποια είδηση προσφέρει μια μικρή δόση αισιοδοξίας.
Στη Ντιζόν, ένας 60χρονος συνελήφθη τον Αύγουστο, κατηγορούμενος ότι νάρκωνε τη σύζυγό του ώστε άλλοι να τη βιάζουν, αφού ένας από τους άνδρες που είχε προσκαλέσει κάλεσε τελικά την αστυνομία, αμφιβάλλοντας για τη «συναίνεσή» της. Η δικηγόρος του φερόμενου θύματος, Μαρί-Κριστίν Κλεπίνγκ, δήλωσε ότι είναι «σίγουρη» πως η δημοσιότητα της υπόθεσης Πελικό και ο φόβος εμπλοκής σε κάτι παρόμοιο ώθησαν τον άνδρα να τηλεφωνήσει στην αστυνομία.
Τον Μάιο, ο Γάλλος ηθοποιός Ζεράρ Ντεπαρντιέ κρίθηκε ένοχος για σεξουαλική επίθεση σε δύο γυναίκες, μια απόφαση που πολλοί δικηγόροι και ακτιβιστές χαιρέτισαν ως σημαντικό πλήγμα κατά της ευρέως αντιληπτής κουλτούρας ατιμωρησίας.
Η Πελικό συνεχίζει τον αγώνα
«Δεν πιστεύω ότι η δίκη Πελικό άλλαξε κάτι σε επίπεδο αστυνομίας και δικαιοσύνης», είπε η Εμανουέλ Ριβιέ, αναφέροντας χρόνια υποστελέχωση, έλλειψη εκπαίδευσης και εξειδίκευσης.
Τώρα, η Ζιζέλ Πελικό επιστρέφει στο δικαστήριο της Νιμ, για να αντιμετωπίσει έναν από τους άνδρες που καταδικάστηκαν για τον βιασμό της. «Αισθάνεται ότι πρέπει να είναι εκεί και ότι έχει την ευθύνη να παραμείνει παρούσα μέχρι να ολοκληρωθεί πλήρως η διαδικασία», εξήγησε ο δικηγόρος της, Στεφάν Μπαμποννό.
Ο πραγματικός αντίκτυπος της απόφασής της να παραιτηθεί από το δικαίωμα ανωνυμίας ίσως φανεί μόνο σε βάθος χρόνου, αλλά η δικηγόρος Ελοντί Τυαγιόν-Ιμπόν δεν δείχνει αισιόδοξη: «Άλλαξε κάποια πράγματα. Αλλά στην πραγματικότητα, πολύ λίγα».
«Έχουμε ακόμη πάρα πολλές αλλαγές να κάνουμε». Όταν τη ρώτησαν αν την εξέπληξε η έλλειψη βαθύτερου αντίκτυπου, απάντησε: «Όχι. Καθόλου. Γιατί, να… αυτή είναι η Γαλλία. Η κουλτούρα του βιασμού είναι βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία μας. Και μέχρι να αντιμετωπιστεί σοβαρά ως ζήτημα δημόσιας πολιτικής, τίποτα δεν θα αλλάξει».
Με πληροφορίες από BBC
