Η παγκόσμια γονιμότητα καταρρέει με ρυθμούς που κανείς δεν είχε προβλέψει. Όπως αναφέρει σε εκτενές ρεπορτάζ ο Economist, οι γεννήσεις μειώνονται ταχύτερα σχεδόν σε όλες τις ηπείρους, από την Τουρκία και την Ινδία μέχρι την Κολομβία και τη Γαλλία.
Αυτό σημαίνει ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα κορυφωθεί πολύ νωρίτερα –και σε χαμηλότερο επίπεδο– απ’ όσο εκτιμούσαν τα Ηνωμένα Έθνη.
Το απρόσμενο σοκ στην Τουρκία
Στην Τουρκία, ο δείκτης γονιμότητας (TFR) κατρακύλησε το 2024 στο 1,48 παιδιά ανά γυναίκα, πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης (2,1).
Όπως σημειώνει ο Economist, αυτό είναι εντυπωσιακό όχι μόνο γιατί υπολείπεται δραματικά των αναγκών, αλλά και επειδή η πτώση ήρθε δεκαετίες νωρίτερα από τις προβλέψεις του ΟΗΕ.
Ο μαιευτήρας Φουρκάν Καγιαμπάσογλου στην Κωνσταντινούπολη δηλώνει ότι «το “ένα και τέλος” έχει γίνει ο κανόνας» και ότι δεν υπάρχουν πια αρκετές γεννήσεις για να εκπαιδεύονται νέοι γιατροί.
Πτώση σε όλο τον κόσμο
Η εικόνα επαναλαμβάνεται παντού. Στην Μπογκοτά της Κολομβίας ο TFR είναι μόλις 0,91 –χαμηλότερος από το Τόκιο– ενώ η Ινδία έχει ήδη πέσει κάτω από το όριο που εξασφαλίζει σταθερό πληθυσμό.
Στην Κίνα ο πληθυσμός συρρικνώνεται ήδη, στη Γαλλία καταγράφηκαν το 2024 λιγότερες γεννήσεις από το… 1806, ενώ η Ιταλία σημείωσε το χαμηλότερο ποσοστό από την ενοποίησή της το 1861.
Σύμφωνα με τον Economist, αυτό που ανησυχεί τους ειδικούς δεν είναι μόνο τα επίπεδα, αλλά η επιτάχυνση της πτώσης. Ο ρυθμός μείωσης της γονιμότητας διπλασιάστηκε τη δεκαετία του 2000, διπλασιάστηκε ξανά τη δεκαετία του 2010 και σήμερα οι δείκτες πέφτουν κατά σχεδόν 2% τον χρόνο.
Οι αισιόδοξες προβλέψεις του ΟΗΕ
Παρά τα στοιχεία, ο ΟΗΕ εξακολουθεί να προβλέπει ότι οι χαμηλοί δείκτες είναι αυτοδιορθωτικοί – είτε θα σταθεροποιηθούν είτε θα αυξηθούν. Για παράδειγμα, εκτιμά ότι η Νότια Κορέα, όπου ο TFR βούτηξε στο 0,72, θα ανακάμψει σταδιακά προς το 1,3 μέχρι το τέλος του αιώνα.
Όμως, όπως σχολιάζει ο Economist, αυτή η υπόθεση μοιάζει περισσότερο με «ευσεβή πόθο» παρά με ρεαλιστικό σενάριο.
Στην πράξη, οι περισσότερες χώρες που είχαν κάποια ανάκαμψη στις αρχές του 2000 βλέπουν ξανά τις γεννήσεις να μειώνονται.
Παγκόσμια κορύφωση νωρίτερα
Το μεγάλο ερώτημα είναι πότε θα φτάσει η ανθρωπότητα στο «peak humanity». Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αυτό θα συμβεί το 2084 με 10,3 δισ. ανθρώπους.
Ο Economist, αναλύοντας διαφορετικά σενάρια, δείχνει ότι ακόμη και μια δεκαετία επιπλέον πτώσης μπορεί να φέρει την κορύφωση είκοσι χρόνια νωρίτερα, στη δεκαετία του 2050, με τον παγκόσμιο πληθυσμό να μην ξεπερνά ποτέ τα 9 δισ.
Όπως εξηγεί ο Λαντ Πρίτσετ του London School of Economics, «η αναπλήρωση της γονιμότητας είναι σαν κόψη μαχαιριού: μακροπρόθεσμα, ή η ανθρωπότητα διογκώνεται υπερβολικά ή συρρικνώνεται προς το μηδέν».
Οι συνέπειες μιας συρρίκνωσης
Μια ταχύτερη και χαμηλότερη κορύφωση σημαίνει ανατροπές σε όλα τα επίπεδα:
Οικονομία: συρρίκνωση της αγοράς εργασίας και πίεση στα συστήματα συντάξεων.
Γεωπολιτική: μεταβολές στις ισορροπίες ισχύος και στο βάρος της Αφρικής, που ακόμη εμφανίζει υψηλότερη γονιμότητα.
Κοινωνία: αλλαγή στην οικογενειακή δομή, στις πόλεις και στην πολιτική συμμετοχή.
Όπως καταλήγει το ρεπορτάζ του Economist, οι υπεραισιόδοξες παραδοχές μπορεί να κάνουν τα μαθηματικά «λιγότερο ενοχλητικά», αλλά η πραγματικότητα δείχνει ότι η ανθρωπότητα βαδίζει σε μια περίοδο πρωτοφανούς πληθυσμιακής συρρίκνωσης – τη μεγαλύτερη από τη Μαύρη Πανώλη του 14ου αιώνα.
