Λέγεται Altos Labs, ιδρύθηκε το 2022 και είναι ίσως η start-up με τον πιο επαναστατικό επιστημονικό στόχο: Την ανατροπή της γήρανσης.
Συνδυάζοντας μια ομάδα λαμπρών επιστημόνων και διαθέτοντας ταμείο ύψους 3 δισ. από διάφορους επενδυτές, στους οποίους φέρεται να περιλαμβάνεται και ο Τζεφ Μπέζος της Amazon, η Altos Labs έχει θέσει ως στόχο να «αναζωογονήσει» τον άνθρωπο.
Να επαναφέρει σε ηλικιωμένους την ανθεκτικότητα και τις αντοχές απέναντι σε ασθένειες και τραυματισμούς, στοιχεία που για τους νέους θεωρούνται δεδομένα.
Τρία χρόνια μετά την ίδρυσή της, τα πρώτα σημάδια προόδου ήδη εμφανίζονται.
Δεν θα τα βρει κανείς σε δελτία Τύπου, πρέπει να τα «ξετρυπώσει» σε επιστημονικά περιοδικά.
Αλλά αν κανείς τα συνθέσει, τότε ίσως θα δει μπροστά του μια νέα εποχή στην ιατρική:
Κεντρικό σκεπτικό;
- Ανθρώπινα σώματα που «επαναπρογραμματίζονται» σε κυτταρικό επίπεδο ώστε να ανθίστανται στη φθορά,
- θεραπείες που κρατούν το DNA μας «νέο» και
- εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης σε πολλαπλά επίπεδα με έναν στόχο: Την απόδραση από τα γηρατειά.
Μπορούμε να επαναπρογραμματίσουμε τα κύτταρά μας σε «νεανικά»;
Κοιτώντας το έργο μερικών από τους επιστήμονες που συμμετέχουν στο project μπορούμε να πάρουμε μια καλή ιδέα για το που πάει το πράγμα:
Ο δρ Σίνγια Γιαμανάκα, βραβευμένος με Νόμπελ Ιατρικής το 2012, είναι άμισθος σύμβουλος της Altos. Δύο δεκαετίες πριν, είχε σοκάρει τον επιστημονικό κόσμο αποδεικνύοντας ότι μερικά ώριμα κύτταρα δέρματος μπορούσαν να «επαναπρογραμματιστούν» σε εμβρυϊκή κατάσταση. Τα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα, όπως ονομάστηκαν, είχαν καταφέρει να ξαναγίνουν νεανικά. Αυτό επιτεύχθηκε με τη δράση τεσσάρων πρωτεϊνών: των διάσημων πλέον «παραγόντων Γιαμανάκα».
Οταν το ρολόι γυρνάει απότομα πίσω
Ο Χουάν Κάρλος Ισπιζούα Μπελμόντε, ένας ακόμα εξέχων ερευνητής της Altos, έδειξε αργότερα ότι αυτές οι πρωτεΐνες -που επηρεάζουν τη δραστηριότητα χιλιάδων γονιδίων μέσα σε ένα κύτταρο- μπορούσαν να εφαρμοστούν σε ποντίκια και να προκαλέσουν σημάδια αντιστροφής της γήρανσης. Οι παράγοντες Γιαμανάκα ήταν κάτι σαν ελιξίριο ζωής. Ωστόσο, η τεχνολογία είχε και κινδύνους: αν το ρολόι γυρνούσε πολύ και απότομα πίσω, μπορούσε να προκαλέσει θανατηφόρους καρκινικούς όγκους.
Μια ακόμη αδημοσίευτη μελέτη, συν-συγγραφέας της οποίας είναι ο καθηγητής Βολφ Ράικ, επικεφαλής του ερευνητικού κέντρου της Altos στο Ηνωμένο Βασίλειο, εστιάζει στον χρόνο μετατροπής ενός κυττάρου σε οστά, δέρμα, μυς και άλλα όργανα.
Σηματοδοτεί ουσιαστικά τον έλεγχο επί του εσωτερικού μας «μοριακού χρονομέτρη»: Ενα ακόμη σύνολο πρωτεϊνών που καθορίζει ποια γονίδια ενεργοποιούνται, πότε και σε ποιο βαθμό.
Η κατανόηση αυτού του χρονομέτρη ίσως ανοίξει τον δρόμο για θεραπείες που θα επαναφέρουν με ασφάλεια τη βιολογική ηλικία των κυττάρων: Ααζωογονώντας τα χωρίς να σβήνουν τις εξειδικευμένες λειτουργίες τους και χωρίς τον κίνδυνο όγκων.
Αντιμετωπίζοντας την «ολίσθηση» προς τα γηρατειά
Ο Μπελμόντε έχει προβλέψει ότι η ανθρώπινη διάρκεια ζωής μπορεί να αυξηθεί κατά 50 χρόνια. Η πρόσφατη εργασία του εξετάζει ένα από τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν.
Κανονικά, κάθε τύπος κυττάρου έχει έναν ρόλο:
- οι νευρώνες μεταδίδουν σήματα,
- τα ηπατικά κύτταρα αποτοξινώνουν,
- τα μυϊκά κύτταρα συσπώνται.
Ωστόσο, με την ηλικία (ή τις ασθένειες), τα κύτταρα μπορούν να αρχίσουν να συμπεριφέρονται περισσότερο σαν «επισκευαστές», παρά να διατηρούν την αρχική τους ταυτότητα.
Υπεραπλουστεύοντας είναι αυτή η «ολίσθηση» που κάνει τις ασθένειες εξελίσσονται ταχύτερα, τα ποσοστά επιβίωσης να πέφτουν και τη θνησιμότητα να αυξάνεται.
Σε μια πρόσφατη μελέτη (στο Cell), ο Μπελμόντε και οι συνεργάτες του έδειξαν ότι η απενεργοποίηση ορισμένων γονιδίων φαινόταν να αποτρέπει αυτή την ολίσθηση, επαναφέροντας τα κύτταρα σε μια πιο νεανική και πειθαρχημένη κατάσταση.
Η ιδέα ταιριάζει με μια βασική αρχή της Altos: όταν είμαστε νέοι, ένα κόψιμο ή ένα σπασμένο κόκαλο επουλώνεται γρήγορα· με την ηλικία, η ίδια βλάβη αργεί να επουλωθεί, όχι επειδή η ζημιά είναι μεγαλύτερη αλλά επειδή έχει μειωθεί η ικανότητα του σώματος να αναρρώνει.
Η μεσεγχυματική ολίσθηση διαβρώνει αυτή την ανθεκτικότητα. Αν βρεθεί τρόπος να αντιστραφεί ή να ελεγχθεί, ίσως ανοίξει η δυνατότητα να αντιμετωπιστούν όχι μόνο μία αλλά πολλές ασθένειες.
Κοιλάδες και ανηφοριές…
Και ας πάμε σε μία ακόμη φανταστική -κυριολεκτικά και μεταφορικά- επιστημονική διαδικασία, με ορωτεργάτη τον δρα Θόρε Γκρέπελ, διακεκριμένο ερευνητή τεχνητής νοημοσύνης στην Altos
Τα σώματά μας αποτελούνται από περισσότερους από 200 διαφορετικούς τύπους κυττάρων, και κάθε τύπος μπορεί να υπάρχει σε ελαφρώς διαφορετικές καταστάσεις ανάλογα με την ηλικία, την υγεία και άλλους παράγοντες. Οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν αυτές τις κυτταρικές καταστάσεις σαν μικρές κουκίδες σε ένα τεράστιο «τοπίο»:
- τα νεανικά, εύπλαστα κύτταρα βρίσκονται στις κορυφές λόφων με πολλές δυνατές διαδρομές προς τα κάτω, ενώ
- τα πιο ηλικιωμένα έχουν πια «εγκατασταθεί» σε κοιλάδες. Μόλις ένα κύτταρο πέσει σε μια κοιλάδα, είναι σταθερό μεν αλλά λιγότερο προσαρμόσιμο. Η γήρανση είναι, κατά μία έννοια, η διαδικασία κατά την οποία τα κύτταρα κατεβαίνουν σε όλο και βαθύτερες κοιλάδες, χάνοντας την νεανική τους ευελιξία.
Μια νέα προσέγγιση που περιγράφεται σε άρθρο της Nature (Ιούλιος) από την ομάδα του Γκρέπελ χρησιμοποιεί εξελιγμένα υπολογιστικά μοντέλα για να χαρτογραφήσει αυτό το φαντασιακό τοπίο.
Εδώ, ο επαναπρογραμματισμός των κυττάρων μοιάζει με το να πείθεις τα γηρασμένα κύτταρα που έχουν… αράξει στις κοιλάδες να σκαρφαλώσουν ξανά προς πιο νεανικές, υγιείς καταστάσεις.
Αλλά όχι υπερβολικά ψηλά, ώστε να χάσουν εντελώς την εξειδικευμένη τους ταυτότητα!\
Ο Γκρέπελ και οι συνεργάτες του αποκαλούν αυτή τη διαδικασία αναζωογόνησης «ανόπτηση κυττάρων», κατά αναλογίαν με τη διαδικασία που αποκαθιστά την ευκαμψία και αντοχή σε παλιά μέταλλα. Το αν θα λειτουργήσει εξαρτάται από μια μετρήσιμη ιδιότητα: την «δυναμικότητα» του κυττάρου, δηλαδή πόση δυνατότητα αλλαγής διαθέτει.
Σε βάθος χρόνου, ένας «χάρτης» που θα καταγράφει τη δυναμικότητα κάθε κυττάρου του σώματος θα αποτελούσε ένα πανίσχυρο εργαλείο για τους επιστήμονες.
Η μελέτη του Γκρέπελ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η μέτρηση της δυναμικότητας των κυττάρων θα μπορούσε να προσφέρει έναν νέο τρόπο να προβλέψουμε ποια κύτταρα είναι κατάλληλα για «επαναφορά» και ποια όχι. Αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει σε θεραπείες επαναπρογραμματίζουν επιλεκτικά μόνο όσα κύτταρα είναι ικανά να επανακτήσουν νεανικές ιδιότητες χωρίς να διακινδυνεύουν να χάσουν την ταυτότητά τους ή να εξελιχθούν σε καρκινικά.
Η Altos ελπίζει ότι με την ισχύ της τεχνητής νοημοσύνης, τέτοιες προσομοιώσεις θα καταστούν ολοένα και πιο γρήγορες και ακριβείς.
Ο Γκρέπελ το αποκαλεί «προσπάθεια χαρτογράφησης του ίδιου του τοπίου της ζωής». Αν οι επιστήμονες καταφέρουν να κατανοήσουν και να κατευθύνουν αυτό το τοπίο, ίσως μπορέσουν να κάνουν πράξη την «απόδραση από τη γήρανση».
Η μεγάλη εικόνα
Η Altos Labs δεν ισχυρίζεται ότι έχει βρει ακόμη το «ελιξίριο της αθανασίας». Η έρευνά της βρίσκεται στα αρχικά στάδια, και πολλές από τις ανακαλύψεις περιορίζονται προς το παρόν σε ζώα ή σε πειράματα σε εργαστηριακά κύτταρα. Ωστόσο, τα βήματα προόδου που δημοσιεύονται σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά δείχνουν ότι η κατεύθυνση είναι πολλά υποσχόμενη.
Ο στόχος της εταιρείας είναι φιλόδοξος αλλά σαφής: να μετατρέψει τη γήρανση από ένα αναπόφευκτο βιολογικό γεγονός σε μια διαδικασία που μπορεί να επιβραδυνθεί, να ελεγχθεί ή ακόμη και να αντιστραφεί σε ορισμένα επίπεδα. Αν τα καταφέρει, οι συνέπειες για την ιατρική, την κοινωνία και την ίδια τη ζωή θα είναι κολοσσιαίες.
– Με πληροφορίες από τους Times
