Η Κυριακή 31 Αυγούστου και οι Δευτέρα και Τετάρτη, 1 και 3 Σεπτεμβρίου 2025 θα καταγραφούν ως ορόσημα στην πορεία της ανάδειξης της Ευρασίας (αλλά και του Παγκοσμίου Νότου), ως καθοριστικών παραγόντων των συγχρόνων διεθνών σχέσεων.
Την Κυριακή και τη Δευτέρα, πραγματοποιήθηκε στην πόλη Τιαντζίν της Κίνας η 25η Σύνοδος του Συμβουλίου Αρχηγών Κρατών του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organisation, SCO). Η Σύνοδος των ηγετών είναι ετήσια και πραγματοποιείται κάθε φορά στο κράτος που έχει την προεδρία του Οργανισμού.
Ο SCO ξεκίνησε την πορεία του to 1996 ως Shanghai Five. Μέλη του ήταν η Ρωσία, η Κίνα, το Καζακστάν το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν, και αποστολή του η ρύθμιση συνοριακών διαφορών που προέκυψαν από τη διάσπαση της ΕΣΣΔ. Το 2001, μετεξελίχθηκε σε SCO, με έδρα το Πεκίνο και έκτοτε προστέθηκαν το Ουζμπεκιστάν, η Ινδία, το Πακιστάν, το Ιράν και η Λευκορωσία, ήτοι η Ευρασία σε όλο της το μεγαλείο. Υπάρχουν επίσης 14 Εταίροι Διαλόγου, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται οι Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία, καθώς και η φίλη και γείτων Τουρκία. Όπως αναφέρει ο διεθνής Τύπος, μάλιστα, ο Πρόεδρος Ερντογάν είχε εκεί την ευκαιρία να προβάλει δεόντως τον νέο εξισορροπητικό ρόλο της Τουρκίας στην Ευρασία. Είχε δηλαδή την ευκαιρία να προβάλει ευρύτερα κάτι που συμβαίνει τουλάχιστον από αρκετά χρόνια και καλό θα είναι να ληφθεί υπ’όψη επαρκώς στις σχετικές αναλύσεις.
Αυτό που τράβηξε την παγκόσμια προσοχή ήταν ο θεαματικός «εναγκαλισμός» στο Τιαντζίν του Ναρέντρα Μόντι με τον Σι Τζινπίνγκ και τον Βλαντιμίρ Πούτιν, παρ’ότι η Ινδία αποτελεί και μέλος του σχήματος QUAD (αμυντικός διάλογος με μέλη την Αυστραλία, την Ιαπωνία, την Ινδία και τις ΗΠΑ) και παρά το πολεμικό παρελθόν μεταξύ Ινδίας και Κίνας. Μάλιστα, ο Σι και ο Μόντι δεσμεύθηκαν να θεωρούν αλλήλους «ως εταίρους και όχι ως αντιπάλους».
Πρόκειται για κάτι που θεωρείται ως μια «μεγάλη επιτυχία» του Προέδρου Τραμπ, με την επιβολή εξοντωτικών δασμών στην Ινδία και την επισώρευση, σύμφωνα με σχολιαστές, προσβολών στη χώρα εκείνη.
Ειρωνικά, μάλιστα, όπως αναφέρει η έγκυρη γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung, απευθύνεται ο χαιρετισμός προς τον Αμερικανό Πρόεδρο «Σε ευχαριστούμε, Chuan Jianguo». Πρόκειται για προσωνύμιο μεταφραζόμενο ως Σύντροφε Τραμπ, ή ως Τραμπ οικοδόμε τoυ έ». Αστεϊζόμενοι, οι Κινέζοι λένε ότι ο Τραμπ είναι ένας πατριώτης γιος της Κίνας, που προωθεί επιμελώς τα κινεζικά συμφέροντα, σπέρνοντας το χάος στις ΗΠΑ.
«Βουνά κσι ωκεανοί»
Όπως παρατηρεί η Frankfurter Allgemeine Zeitung, ο Σι σχεδιάζει μια νέα διεθνή τάξη πραγμάτων, επωφελούμενος των κενών που δημιούργησε ο Πρόεδρος Τραμπ στις διεθνείς σχέσεις. Τούτο αφορά πλήρως και στον Παγκόσμιο Νότο. Εξ άλλου, ο Κινέζος ηγέτης είχε πει με σαφήνεια πέρυσι, κατά την αντίστοιχη σύναξη του SOC στην Άστανα του Καζακστάν, ότι «κανένα βουνό ή ωκεανός δεν είναι σε θέση να κρατήσει σε απόσταση ανθρώπους που έχουν κοινές προσδοκίες».
Κατά τη Σύνοδο, εξ άλλου, υπεγράφησαν 24 κείμενα που ενισχύουν τη συνεργασία στο πλαίσιο του SCO. Mεταξύ αυτών, αξιοπρόσεκτη ήταν η Διακήρυξη του Τιαντζίν (Tianjin Declaration) η οποία τοποθετείται σε διάφορα σημαντικά διεθνή θέματα, αλλά κυρίως διαπιστώνει τις «βαθείες ιστορικές αλλαγές που παρατηρούνται στο παγκόσμιο πολιτικό και οικονομικό στερέωμα, καθώς και σε άλλα πεδία των διεθνών σχέσεων». «Το διεθνές σύστημα εξελίσσεται προς μια πιο δίκαια, ίση και αντιπροσωπευτική πολυπολικότητα, ανοίγοντας νέες προοπτικές για την ανάπτυξη των ιδίων των χωρών και για την αμοιβαίως επωφελή συνεργασία». Με πιο απλά λόγια, πρόκειται για έναν αποχαιρετισμό στη Δυτική Ισχύ και τη δημιουργία μιας νέας δυναμικής στις διεθνείς σχέσεις. Δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε εάν σύντομα οι ήδη υπαρκτές διεκδικήσεις για ριζικές αλλαγές στο απαρχαιωμένο σύστημα του ΟΗΕ, αλλά και παντού αλλού, αρχίσουν να προβάλλονται με μεγαλύτερη ένταση και κατά πόσο αυτή τη φορά οι δυτικές αντιστάσεις θα είναι επαρκείς.
Την Τετάρτη, 3 Σεπτεμβρίου, το διεθνές ενδιαφέρον μετακινήθηκε από το Τιαντζίν, επίνειο του Πεκίνου, στην ίδια την κινεζική πρωτεύουσα. Εκεί πραγματοποιήθηκε η πλέον μεγαλειώδης στρατιωτική παρέλαση που έχει ποτέ πραγματοποιηθεί στην Κίνα, με την ευκαιρία της 80ης επετείου της νίκης επί της Ιαπωνίας.
Στην παρέλαση, όπου παρέστησαν αρχηγοί 26 κρατών, επίτιμοι προσκεκλημένοι ήταν ο Πρόεδρος Πούτιν και ο Βορειοκορεάτης Πρόεδρος Κιμ Γιονγκ Ουν. Ο τελευταίος, αφίχθη με το τεθωρακισμένο τραίνο του καισυνοδευόταν από την έφηβη κόρη του (και ίσως, μελλοντικά, διάδοχό του). Επρόκειτο για την πρώτη συμμετοχή Βορειοκορεάτη ηγέτη σε παρόμοια εκδήλωση τα τελευταία 66 χρόνια. Παρόντες ήταν επίσης και ο Σέρβος Πρόεδρος Βούτσιτς, καθώς και ο Σλοβάκος Πρωθυπουργός Φίκο, αμφότεροι παρόντες και στην παρέλαση της νίκης στη Μόσχα, στις 9 Μαΐου.
Καινούργιος κόσμος
Ζούμε σε έναν καινούργιο, παράξενο κόσμο. O Σι με τον Πούτιν εκ δεξιών και τον Κιμ εξ ευωνύμων. Ο Πούτιν, υπό το χαρακτηριστικό, πατρικό βλέμμα του Σι, ευγνώμων προς τον Κιμ για τη βοήθεια προς τη Ρωσία κατά την «ειδική επιχείρηση», ήτοι εισβολή στην Ουκρανία. Για τον Σι, οι Financial Times ανέφεραν το 2023 ότι «πρόκειται για τον μόνο άνθρωπο που μπορεί να κάνει μια θερμή χειραψία με τον Πούτιν εν δήμω και να του στρίψει το χέρι κατ’ιδίαν».
Η ομιλία του Σι ήταν το δικό του μήνυμα “Urbi et Orbi”: «Σήμερα, η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει την επιλογή μεταξύ ειρήνης και πολέμου, διαλόγου ή αντιπαράθεσης, αμοιβαίας νίκης (win-win) ή μηδενικού αθροίσματος (zero sum). O κινεζικός λαός στέκει σταθερά στη σωστή πλευρά της ιστορίας». Εδώ πλέον πρέπει να σημειωθεί ότι εφ’όσον όλοι έχουν μαζευτεί στη σωστή πλευρά, με την πολυκοσμία αυτή κινδυνεύει να ανατραπεί το σκάφος της ιστορίας, το οποίο πλέει, μάλιστα, σε πολύ κυματώδεις θάλασσες.
Η σημειολογία
Τα πάντα στην παρέλαση ήταν σημειολογικά αρτιότατα. Ο Σι, αντί για κοστούμι με γραβάτα, φορούσε τη χαρακτηριστική ενδυμασία Μάο, απλά κατά πολύ κομψότερη,ως σαφές μήνυμα ιστορικής συνέχειας . Υπήρχε σύγχυση μεταξύ των οπλικών συστημάτων και των στρατιωτών, διότι ήταν σχεδόν αδύνατον να ξεχωρίσει κανείς τη μηχανική τελειότητα του ενός από τον άλλο. Τα οπλικά συστήματα ήσαν εντυπωσιακά και η περιγραφή τους ιδιαζόντως απειλητική. Εκτός από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, μπορεί και η Κίνα να σκοτώσει τη γή πολλές φορές. Βέβαια, η μόνη απόδειξη της αποτελεσματικότητας ενός οπλικού συστήματος είναι η μάχη και ας ελπίσουμε ότι ουδεμία περαιτέρω επαλήθευση θα απαιτηθεί, διότι τα όποια στοιχεία έχουμε από πρόσφατες αρνητικές εμπειρίες άλλων, είναι αρκούντως ανησυχητικά. Ουδείς δικαιούται, πλέον, να περιφρονεί την Κίνα!
Όπως ανέφερε το Αλ Τζαζίρα, «η παρέλαση ήταν ταυτόχρονα επίδειξη ισχύος και ιστορική υπενθύμιση». Οι χώρες με μακρά ιστορία έχουν και μακρά μνήμη. Για ό,τι τούτο μπορεί να σημαίνει.
Πρόσκληση στη διεθνή τάξη
Οι τελευταίες ημέρες στο Τιαντζίν και στο Πεκίνο ήταν ακόμη μια πολύ σοβαρή, ίσως η σοβαρότερη και πιο εμπεριστατωμένη πρόκληση προς τη μέχρι τώρα ισχύουσα διεθνή τάξη υπό τις ΗΠΑ και γενικότερα τη Δύση. Ερανιστικά, από τις διάφορες δηλώσεις Τραμπ, συγκρατούμε ότι θεωρεί ως συνωμοσία την κοινή εμφάνιση των τριών. Ως προς την ΕΕ, το μεγαλύτερο και ευγενέστερο συλλογικό επίτευγμα της ανθρωπότητος, οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες την εποχή αυτή έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα να επιλύσουν, κάποια από τα οποία συνιστούν απειλή προς τη δημοκρατία τους, και ο συνήθης ελάχιστος κοινός παρονομαστής δεν αρκεί. Η αμφισημία των μηνυμάτων του Προέδρου Τραμπ, εξ άλλου, μόνο στη γενικότερη σύγχυση μπορεί να συμβάλει.
Ευρασία και Παγκόσμιος Νότος δεν είναι γραφικές έννοιες, όπως κάποιοι, με τη συνήθη δυτική αλαζονεία, τις θεωρούσαν μέχρι τώρα. Είναι πραγματικές, η παρουσία τους είναι ηχηρή, και πρέπει να αποτελέσει υπαρξιακή προτεραιότητα η ενασχόλησή μας με αυτές.
