Ο σεισμός των 6 Ρίχτερ στο Τζαλαλαμπάντ, στην ανατολική, ορεινή περιοχή του Αφγανιστάν, που έγινε αισθητός έως την Καμπούλ, σε απόσταση 140 χλμ., αλλά και στο γειτονικό Πακιστάν, αφήνει πίσω του σκηνές χάους και οσμή θανάτου.
Σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών των Ταλιμπάν, οι νεκροί ξεπερνούν ήδη τους 800, ενώ εκφράζονται φόβοι ότι ο αριθμός θα αυξηθεί δραματικά μόλις οι διασώστες αποκτήσουν πρόσβαση στα απομονωμένα χωριά.
Δεκάδες σπίτια έχουν θαφτεί κάτω από τα ερείπια, με τις επιχειρήσεις διάσωσης να γίνονται ακόμη πιο δύσκολες εξαιτίας κατολισθήσεων που έχουν αποκλείσει τον δρόμο προς το επίκεντρο.
Η κυβέρνηση των Ταλιμπάν χρησιμοποιεί ελικόπτερα για την εκκένωση τραυματιών, την ώρα που ο κύριος δρόμος παραμένει κλειστός. Στο Τζαλαλαμπάντ, το μεγαλύτερο νοσοκομείο της περιοχής, η κατάσταση είναι ασφυκτική: ήδη υπερφορτωμένο από τους χιλιάδες Αφγανούς που επιστρέφουν μετά τις μαζικές απελάσεις από το Πακιστάν, τώρα καλείται να διαχειριστεί και εκατοντάδες σεισμοπαθείς.
Γιατί το Αφγανιστάν πλήττεται τόσο βαριά από σεισμούς;
Η χώρα βρίσκεται επάνω στη ζώνη σύγκρουσης των πλακών της Ινδίας και της Ευρασίας, που ευθύνεται για τον σχηματισμό των Ιμαλαΐων. Πρόκειται για μια από τις πιο ενεργές σεισμικές περιοχές του πλανήτη, με το 15% της παγκόσμιας σεισμικής ενέργειας να εκλύεται εκεί κάθε χρόνο.
Οι σεισμοί είναι συνήθως ρηχοί – όπως και ο τελευταίος – γεγονός που αυξάνει την καταστροφικότητά τους. Παράλληλα, τα περισσότερα κτίρια στο Αφγανιστάν είναι κατασκευασμένα από ξύλο, πλίνθους ή κακής ποιότητας σκυρόδεμα, υλικά που καταρρέουν εύκολα.
Επιπλέον, οι σεισμοί προκαλούν κατολισθήσεις που ισοπεδώνουν χωριά και αποκλείουν κρίσιμες οδούς.
Μόλις το 2023, μια σειρά σεισμών στην επαρχία Χεράτ σκότωσε περισσότερους από 1.000 ανθρώπους. Έναν χρόνο νωρίτερα, στην Πακτίκα, άλλος σεισμός ίδιου μεγέθους είχε επίσης προκαλέσει πάνω από 1.000 θύματα.
Γιατί δεν γνωρίζουμε περισσότερα;
Η φύση του εδάφους καθιστά δύσκολη την πρόσβαση στις πληγείσες περιοχές, ενώ οι επικοινωνίες είναι περιορισμένες – πράγμα που σημαίνει ότι θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να υπάρξουν ακριβείς ενημερώσεις.
Είναι επίσης πιθανό να έχει προκληθεί ζημιά σε κρίσιμες υποδομές, κάνοντας ακόμη πιο δύσκολη την πρόσβαση. Σε προηγούμενους μεγάλους σεισμούς, ο αριθμός των νεκρών αυξήθηκε απότομα μόλις κατέστη δυνατή η πρόσβαση στις πιο απομακρυσμένες περιοχές.
Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που δυσκολεύουν τόσο τη συλλογή ακριβών πληροφοριών όσο και την παροχή βοήθειας. Από τον Αύγουστο του 2021 η χώρα βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν, κυβέρνησης που η διεθνής κοινότητα σε μεγάλο βαθμό δεν αναγνωρίζει. Η επιστροφή της σκληροπυρηνικής ισλαμιστικής ομάδας στην εξουσία προκάλεσε έξοδο διεθνών δημοσιογράφων, με οργανισμούς όπως το BBC να αποσύρουν μεγάλο μέρος του προσωπικού τους.
Παράλληλα, αρκετές ανθρωπιστικές οργανώσεις και ΜΚΟ ανέστειλαν τη δράση τους στο Αφγανιστάν – γεγονός που αφήνει λιγότερους μηχανισμούς επιβεβαίωσης της πραγματικής κατάστασης. Ωστόσο, δεν υπάρχουν περιορισμοί στην είσοδο διεθνούς βοήθειας.
Μπορεί το Αφγανιστάν να αντεπεξέλθει;
Η χώρα οδηγήθηκε σε οικονομική κατάρρευση μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν και, σύμφωνα με το International Rescue Committee, πάνω από 23 εκατομμύρια Αφγανοί χρειάζονται σήμερα ανθρωπιστική βοήθεια. Οι περισσότερες ξένες δωρεές έχουν ανασταλεί, ενώ οι διεθνείς κυρώσεις –που χρονολογούνται από την πρώτη περίοδο των Ταλιμπάν τη δεκαετία του ’90– παραμένουν, αν και υπάρχουν εξαιρέσεις για ανθρωπιστικούς σκοπούς.
Πριν από την επιστροφή των Ταλιμπάν, περίπου το 80% του κρατικού προϋπολογισμού καλυπτόταν από διεθνείς δωρητές. Αυτά τα κεφάλαια χρηματοδοτούσαν σχεδόν όλο το δημόσιο σύστημα υγείας, το οποίο έκτοτε έχει καταρρεύσει.
Το κεντρικό νοσοκομείο της Τζαλαλαμπάντ – το μεγαλύτερο κοντά στο επίκεντρο – είναι ήδη υπερφορτωμένο, καθώς βρίσκεται στο κέντρο της διέλευσης δεκάδων χιλιάδων Αφγανών που απελαύνονται από το Πακιστάν.
Τα οικονομικά περιουσιακά στοιχεία του Αφγανιστάν στο εξωτερικό (κυρίως στις ΗΠΑ) παραμένουν παγωμένα, ενώ το ξαφνικό «πάγωμα» της βοήθειας από την USAID νωρίτερα φέτος έχει επηρεάσει σημαντικά τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας.
