Όταν οι 27 υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντηθούν στην Κοπεγχάγη το Σάββατο, θα βρεθούν αντιμέτωποι με ένα φλέγον ερώτημα: Τι θα επιβάλουμε ως επόμενο κύμα κυρώσεων; Οι συνεχείς ρωσικές επιθέσεις κατά ουκρανικών στόχων έχουν ενισχύσει την αποφασιστικότητα να σφίξει ακόμη περισσότερο ο κλοιός στην πολεμική οικονομία της Μόσχας και να εξαναγκαστεί ο Βλαντίμιρ Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
«Οι συζητήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη και, όπως ξέρετε, πάντα θέτουμε πολλά πράγματα στο τραπέζι. Και στο τέλος, πρέπει να συμφωνήσουμε», δήλωσε την Παρασκευή κατά την άφιξή της στην Κοπεγχάγη η Ύπατη Εκπρόσωπος Κάγια Κάλας.
«Όλοι καταλαβαίνουν ότι, από τη στιγμή που ο Πούτιν εμπαίζει κάθε ειρηνευτική προσπάθεια, το μόνο που αποδίδει είναι η πίεση».
Ωστόσο, μετά από 18 πακέτα άνευ προηγουμένου και ευρείας κλίμακας κυρώσεων, δεν είναι καθόλου σαφές τι ακριβώς θα περιλαμβάνει (και τι όχι) το 19ο πακέτο κυρώσεων των Βρυξελλών.
Προεργασία με… ερωτήματα
Πριν από τη συνάντηση των υπουργών, η Δανική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ προετοίμασε ένα τετρασέλιδο έγγραφο με αρκετά ερωτήματα για να ενθαρρύνει τη συζήτηση και να στείλει πολιτικά μηνύματα για την κατεύθυνση που θα πρέπει να ακολουθηθεί.
Το έγγραφο, που περιήλθε στην κατοχή του Euronews, αναφέρει το ρωσικό πετρέλαιο, φυσικό αέριο, τις χρηματοοικονομικές και τις κρυπτονομισματικές συναλλαγές ως πιθανούς νέους στόχους, καθώς και τον λεγόμενο «σκιώδη στόλο» που χρησιμοποιεί η Ρωσία για να παρακάμψει το πλαφόν τιμής του G7, αλλά και την πιθανή επιβολή δασμών για να περιοριστεί το διμερές εμπόριο.
Η πιο αξιοσημείωτη πρόταση, όμως, είναι η ενεργοποίηση του «Μηχανισμού κατά της Παράκαμψης Κυρώσεων» (Anti-Circumvention Tool), που θεσπίστηκε πριν από δύο χρόνια, με στόχο την τιμωρία χωρών που βοηθούν τη Ρωσία να αποκτά κρίσιμα προϊόντα και υλικά που έχουν απαγορευτεί από τη Δύση.
Το έγγραφο θέτει ευθέως το ερώτημα: «Είμαστε έτοιμοι να εφαρμόσουμε το εργαλείο;»
Μέχρι στιγμής, δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ.
Ένας ατέρμονος αγώνας
Η μάχη κατά της παράκαμψης των κυρώσεων συχνά παρομοιάζεται με το παιχνίδι «χτύπα τον τυφλοπόντικα»: κάθε φορά που κλείνει ένα παραθυράκι, εμφανίζονται τρία καινούργια.
Στην αρχή του πολέμου, η ΕΕ ήταν απρόθυμη να στοχεύσει επιχειρήσεις εκτός Ρωσίας, φοβούμενη διεθνείς αντιδράσεις. Όμως, καθώς συσσωρεύονταν τα στοιχεία για καταφανή παραβίαση, αναγκάστηκε να διευρύνει το καθεστώς κυρώσεων παγκοσμίως.
Κατά «σύμπτωση», πολλές από τις εταιρείες που μπήκαν στη μαύρη λίστα λόγω διευκόλυνσης της παράκαμψης εδρεύουν σε χώρες με φιλικές σχέσεις προς τη Ρωσία, όπως Κίνα, Ινδία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Τουρκία, Ουζμπεκιστάν, Σερβία και Βιετνάμ.
Ωστόσο, οι κυρώσεις επικεντρώνονταν σε μεμονωμένες εταιρείες, επιτρέποντας τη γρήγορη αντικατάστασή τους με νέες υπό αδιαφανή ιδιοκτησία.
Εδώ έρχεται ο ρόλος του Μηχανισμού κατά της Παράκαμψης.
Θεσπίστηκε το καλοκαίρι του 2023, και έχει στόχο να αντιμετωπίσει συστημικές, εκτεταμένες και διαρκείς περιπτώσεις παράκαμψης, που λαμβάνουν χώρα σε διάφορους τομείς και επιχειρήσεις μιας χώρας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να προτείνει την ενεργοποίησή του μετά από ανάλυση δεδομένων και αποτυχημένες διπλωματικές προσπάθειες. Έπειτα, η πρόταση πηγαίνει στα κράτη-μέλη για έγκριση.
Αν εγκριθεί, το εργαλείο μπορεί να απαγορεύσει την εξαγωγή αγαθών και τεχνολογιών που βοηθούν τη Ρωσία. Δηλαδή, το οικονομικό κόστος μεταφέρεται στη χώρα συνολικά, όχι απλώς σε μία επιχείρηση.
Με άλλα λόγια, πρόκειται για δευτερογενείς κυρώσεις.
Το εργαλείο παραμένει υπό διαρκή επανεξέταση και μπορεί να απενεργοποιηθεί αν η τιμωρηθείσα χώρα δώσει επαρκείς εγγυήσεις για συμμόρφωση.
Οι τρεις λόγοι που παραμένει αδρανές
Παρότι υπάρχουν σαφή στοιχεία για δίκτυα στήριξης της Ρωσίας, το εργαλείο δεν έχει χρησιμοποιηθεί. Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι:
1. Θεωρείται «έσχατο μέτρο» για εξαιρετικές περιπτώσεις, κάτι που από την αρχή έθεσε τον πήχη πολύ ψηλά. Ενώ ορισμένες χώρες της ΕΕ θεωρούν ότι οι συνθήκες είναι επείγουσες, άλλες ζητούν περαιτέρω διάλογο.
2. Απαιτεί ομοφωνία μεταξύ των 27 κρατών-μελών.
Η επίτευξη ομοφωνίας ακόμα και για τις βασικές κυρώσεις είναι δύσκολη υπόθεση. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία, για παράδειγμα, έχουν μπλοκάρει επανειλημμένα πακέτα κυρώσεων για να αποσπάσουν παραχωρήσεις ή να αμβλύνουν το περιεχόμενο. (Η Ουγγαρία ήταν η μόνη που αρνήθηκε να υπογράψει κοινή δήλωση μετά τον τελευταίο ρωσικό βομβαρδισμό.)
Για τις δευτερογενείς κυρώσεις, που έχουν και εξωεδαφικά αποτελέσματα, η ομοφωνία είναι ακόμη πιο δύσκολη, καθώς τα μέλη ανησυχούν για διπλωματικές επιπτώσεις με τρίτες χώρες.
3. Ο βασικός υποστηρικτής του πολέμου της Ρωσίας, όπως αποκαλείται από τις Βρυξέλλες, είναι ο οικονομικός κολοσσός της Κίνας.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι κατηγορούν την Κίνα ότι προμηθεύει το 80% των εξαρτημάτων που χρησιμοποιεί η Ρωσία για την κατασκευή όπλων. Στην πραγματικότητα, στο παράρτημα του εγγράφου της δανικής προεδρίας με τους εξαγωγείς «υψηλής προτεραιότητας» προς τη Ρωσία, η Κίνα καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το γράφημα.
Ακολουθούν – με πολύ μικρότερα ποσοστά – το Χονγκ Κονγκ, η Ινδία και η Τουρκία.
Η αντίδραση της Κίνας ήταν σαφής:
«Η Κίνα ήταν πάντα αντίθετη στις μονομερείς κυρώσεις που δεν βασίζονται στο διεθνές δίκαιο και δεν έχουν εγκριθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ», δήλωσε τον Ιούλιο ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, Γκουό Τζιακούν.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, το Πεκίνο ανταπέδωσε επιβάλλοντας κυρώσεις σε δύο λιθουανικές τράπεζες — κίνηση κυρίως συμβολική, καθώς οι τράπεζες δεν δραστηριοποιούνται στην Κίνα.
Σε μια περίοδο οικονομικής στασιμότητας και γεωπολιτικής αβεβαιότητας, είναι απίθανο τα κράτη-μέλη να ρισκάρουν μια πλήρη ρήξη με την Κίνα. Αντ’ αυτού, ίσως επιλέξουν να δοκιμάσουν το εργαλείο σε μικρότερες χώρες, όπου ο αντίκτυπος θα είναι περιορισμένος.
Ο ρόλος των ΗΠΑ
«Η βασική πρόκληση για το 19ο πακέτο είναι το αν η ΕΕ θα συνεχίσει να είναι συνεπής και θα επιβάλει ουσιαστικές κυρώσεις που θα αλλάξουν τους υπολογισμούς τρίτων χωρών», δήλωσε ο Jan Dunin-Wasowicz, εταίρος στη νομική εταιρεία Bennink Dunin-Wasowicz.
«Ένας ενδιαφέρων παράγοντας ενόψει του νέου πακέτου θα είναι η στάση της κυβέρνησης Τραμπ όσον αφορά την ενίσχυση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Παρότι η στάση της είναι ασταθής, οι ΗΠΑ ίσως έχουν συμφέρον να δουν – και έτσι να στηρίξουν έμμεσα – την ταχεία υιοθέτηση ενός αυστηρού πακέτου από την ΕΕ».
Με πληροφορίες από Euronews
Διαβάστε επίσης:
