Ο Σεπτέμβριος προμηνύεται βαρύς για τις κυβερνήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη – και όχι μόνο. Από το Παρίσι, όπου ο πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού ρισκάρει ψήφο εμπιστοσύνης σε ένα κατακερματισμένο κοινοβούλιο, μέχρι την Αθήνα, όπου το Μαξίμου αναζητά «μαγικά φίλτρα» για τη μεσαία τάξη ενόψει ΔΕΘ, το σκηνικό μυρίζει πολιτική καταιγίδα.
Η Γαλλία ζει μια πρωτοφανή αλληλουχία κρίσεων: σε λίγο παραπάνω από έναν χρόνο, είναι η τρίτη φορά που πρωθυπουργός κινδυνεύει να χάσει τη θέση του. Ο Μπαϊρού, στα 74 του, βάζει τα πάντα στο τραπέζι, προειδοποιώντας για «εθνική έκτακτη ανάγκη» στα δημόσια οικονομικά, ακόμη και για έλευση του ΔΝΤ. Το χρέος της χώρας έχει φτάσει στο 114% του ΑΕΠ, οι αγορές ανησυχούν, τα spreads διευρύνονται και οι τράπεζες δέχονται πλήγματα στο ταμπλό. Και ο Μακρόν…στηρίζει.
Όμως η κοινωνία δεν πείθεται: η κατάργηση αργιών, τα μέτρα λιτότητας και η ρητορική περί κινδύνου δεν συσπειρώνουν, αλλά εξοργίζουν. Το σενάριο να καταρρεύσει η κυβέρνηση σε μια ψήφο εμπιστοσύνης που δεν αφορά καν τον προϋπολογισμό αλλά τη διάγνωση της κρίσης, δείχνει πόσο εύθραυστη έχει γίνει η πολιτική σταθερότητα.
Η εικόνα στη Γαλλία είναι αντανάκλαση ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού και διεθνούς αδιεξόδου. Οι περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες βρίσκονται σε φαύλο κύκλο: υψηλά ελλείμματα, ακριβό χρέος, ασφυκτική πίεση από τις αγορές και, την ίδια ώρα, μια κοινωνία που δεν αντέχει νέες περικοπές. Οικονομολόγοι μιλούν για το «doom loop ελλείμματος και λαϊκισμού»: οι κυβερνήσεις αναγκάζονται να περικόπτουν δαπάνες για να καθησυχάσουν τα ομόλογα, αλλά αυτό τροφοδοτεί την οργή και ενισχύει τα άκρα.
Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι διαφορετική: τα ελλείμματα δεν αποτελούν πια άμεση απειλή. Αντιθέτως έχουμε πλεονάσματα, τα οποία φουσκώνουν ίσως και σε αδικαιολόγητα υψηλά επίπεδα. Εκεί που η εικόνα χωλαίνει είναι στους πραγματικούς μισθούς και στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ και στην ακρίβεια – αγοραστική δύναμη. Γίναμε και επισήμως οι φτωχοί συγγενείς της Ε.Ε. Η μεσαία τάξη, ο κορμός που χάρισε δύο εκλογικές νίκες στη ΝΔ, δείχνει να χάνει την υπομονή της. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν μια κοινωνία κουρασμένη.
Το κυβερνητικό «πακέτο» με φοροελαφρύνσεις, στεγαστικά και δημογραφικά μέτρα επιχειρεί να δώσει ανάσα, αλλά οι απαιτήσεις είναι υψηλές: μείωση φόρων, στήριξη αγοράς και σίγουρα όχι άλλες υποσχέσεις, αλλά πράξεις. Η άρνηση Μητσοτάκη να μειώσει τον ΦΠΑ στα τρόφιμα δείχνει τη σύγκρουση πολιτικής βούλησης και κοινωνικής πίεσης.
Η φθινοπωρινή καταιγίδα είναι εδώ. Στη Γαλλία απειλεί με κυβερνητική κατάρρευση, στην Ελλάδα με απώλεια εμπιστοσύνης της μεσαίας τάξης. Και στις δύο περιπτώσεις, το ζητούμενο είναι το ίδιο: ποιος θα αντέξει να κρατήσει το τιμόνι;
