Είναι 23 Αυγούστου 1989 και στους δρόμους της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας απλώνεται κάτι που μοιάζει αδιανόητο: μια ανθρώπινη αλυσίδα, αδιάκοπη, που διασχίζει τρεις χώρες.
Δύο εκατομμύρια ψυχές στέκονται πλάι πλάι, χέρι με χέρι, σχηματίζοντας μια ζωντανή γραμμή 600 χιλιομέτρων. Από το Βίλνιους ως τη Ρίγα και από εκεί μέχρι το Ταλίν, η Βαλτική στέλνει μήνυμα στον κόσμο: «Θέλουμε την ελευθερία μας».
Οι εικόνες κόβουν την ανάσα. Παιδιά ανεβασμένα στους ώμους των γονιών τους κρατούν σημαίες. Ηλικιωμένη σφίγγουν τα χέρια νεαρών φοιτητών. Αγρότες, εργάτες, διανοούμενοι, όλοι βρίσκονται εκεί.
Η αλυσίδα δεν είναι μόνο συμβολική∙ είναι ένα ατσάλινο νήμα που δένει την ιστορική μνήμη με την ελπίδα για μέλλον χωρίς την καταπίεση ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος.
Η ημερομηνία δεν είναι τυχαία. Σαν σήμερα, το 1939, υπογραφόταν στη Μόσχα το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ–Μολότοφ. Ένα κυνικό «συμβόλαιο» μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Ναζιστικής Γερμανίας, με μυστικά πρωτόκολλα που μοίραζαν την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής σαν να ήταν πιόνια σε σκακιέρα.
Από εκείνη τη στιγμή, ο εφιάλτης της κατοχής έγινε πραγματικότητα. Ολόκληρες γενιές Εσθονών, Λετονών και Λιθουανών έζησαν κάτω από τον φόβο, τα στρατόπεδα, τις εκτοπίσεις στη Σιβηρία.
Χέρια ενωμένα – The Baltic Way
Πενήντα χρόνια αργότερα, οι λαοί αυτοί επιλέγουν να μιλήσουν όχι με όπλα, αλλά με σιωπή και χέρια ενωμένα. Δεν χρειάζονται συνθήματα, ούτε βία. Αρκεί η εικόνα. Μια εικόνα που μεταδίδεται στα διεθνή πρακτορεία και κάνει τον γύρο του κόσμου. Ολόκληρη η υφήλιος αντικρίζει τη δύναμη της μη βίαιης αντίστασης, τον τρόπο που η ελπίδα μπορεί να γίνει κινητήρια δύναμη για την ελευθερία.
Στις πλατείες των τριών πρωτευουσών κυματίζουν οι εθνικές σημαίες που μέχρι χθες απαγορεύονταν. Οι άνθρωποι τραγουδούν παραδοσιακά άσματα, ψέλνουν προσευχές, αφήνουν δάκρυα να κυλήσουν. Κάποιοι σηκώνουν πλακάτ: «Η Εσθονία δεν ξεχνά», «Η Λετονία απαιτεί ελευθερία», «Η Λιθουανία θέλει ανεξαρτησία».
Σημείο καμπής
Η Σοβιετική Ένωση παρακολουθεί αμήχανη. Η αυτοκρατορία τρίζει, αλλά ακόμη δεν έχει καταρρεύσει. Όμως εκείνη η ημέρα αποδεικνύεται σημείο καμπής: ο δρόμος προς την ανεξαρτησία έχει ανοίξει. Σε λιγότερο από δύο χρόνια, οι τρεις χώρες θα ξανακερδίσουν επίσημα την ελευθερία τους.
Το Baltic Way μένει στην ιστορία ως ένα από τα πιο επιβλητικά παραδείγματα ειρηνικής διαμαρτυρίας. Δεν είναι μόνο διαμαρτυρία ενάντια στο παρελθόν, αλλά και διακήρυξη πίστης σε ένα ευρωπαϊκό μέλλον. Ένα μέλλον που θα βασίζεται στη μνήμη, στη δημοκρατία και στην αξιοπρέπεια.
Oι λαοί της Βαλτικής απέδειξαν τότε κάτι απλό και αληθινό: όταν τα χέρια ενωθούν, ούτε οι πιο βαριές αλυσίδες δεν μπορούν να κρατήσουν την ελευθερία δέσμια.
