Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες στον πλανήτη σήμερα είναι το δημογραφικό καθώς τα ποσοστά γεννήσεων μειώνονται σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες.
Υπάρχει όμως μία περιοχή όπου τα ποσοστά γεννήσεων όχι μόνο ακολουθούν αντίστροφη πορεία αλλά είναι τόσο υψηλά που αναμένεται να καλύψουν πάνω από τη μισή αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι το 2050. Ο λόγος για την Υποσαχάρια Αφρική.
Το παγκόσμιο ποσοστό γεννήσεων ανήλθε πέρυσι στις 2,2 γεννήσεις ανά γυναίκα, έχοντας μειωθεί από 5 γεννήσεις ανά γυναίκα τη δεκαετία του 1960 και 3,3 γεννήσεις ανά γυναίκα το 1990, σύμφωνα με την έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την Παγκόσμια Γονιμότητα 2024.
Αναμένεται να φτάσει το επίπεδο αναπλήρωσης των 2,1 γεννήσεων ανά γυναίκα (που απαιτείται για τη διατήρηση ενός σταθερού πληθυσμού χωρίς μετανάστευση) το 2050 και να πέσει κάτω από το ποσοστό αναπλήρωσης στις 1,8 γεννήσεις ανά γυναίκα το 2100.
Την ίδια ώρα οι δείκτες γονιμότητας στην υποσαχάρια Αφρική είναι οι υψηλότεροι από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη περιοχή του κόσμου, με 4,3 παιδιά ανά γυναίκα.
Αυτό το ποσοστό καταγράφεται παρά το γεγονός ότι η περιοχή, που αποτελείται από 49 αφρικανικές χώρες, έχει επίσης σημειώσει μειώσεις – από 6,5 γεννήσεις ανά γυναίκα τη δεκαετία του 1960, σε 5,3 γεννήσεις ανά γυναίκα το 2000.
Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη εκτιμά ότι τις επόμενες δεκαετίες, πάνω από τους μισούς νέους ανθρώπους που θα έρθουν στον πλανήτη θα βρίσκονται στην Υποσαχάρια Αφρική.
Γενικά, ενώ οι χώρες στη Σαχάρα, όπως ο υπόλοιπος κόσμος, καταγράφουν μείωση των ποσοστών θνησιμότητας, που σημαίνει ότι υπάρχουν περισσότεροι ηλικιωμένοι από ό,τι πριν, τα υψηλότερα ποσοστά γεννήσεων σημαίνουν ότι ο πληθυσμός τους αποτελείται κυρίως από παιδιά και εφήβους.
Θα επηρεάσει τις μεταναστευτικές πολιτικές;
Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με τις πλούσιες χώρες, οι οποίες αντιμετωπίζουν κρίση εργατικού δυναμικού- καθώς δεν υπάρχουν αρκετά άτομα σε ηλικία εργασίας για να υποστηρίξουν τον γηρασμένο πληθυσμό-, οι χώρες στην Υποσαχάρια Αφρική έχουν έναν πληθυσμό σε ηλικία εργασίας που αυξάνεται.
Ωστόσο, «οι επενδύσεις σε τομείς όπως η εκπαίδευση και οι υποδομές θα είναι κρίσιμες» για να είναι αυτό όσο το δυνατόν πιο ωφέλιμο, σημειώνει στο Newsweek ο Πάτρικ Γκέρλαντ, επικεφαλής του Τμήματος Εκτιμήσεων και Προβολών Πληθυσμού του ΟΗΕ. «Πολλές αφρικανικές χώρες βιώνουν επί του παρόντος ένα ‘’παράθυρο ευκαιρίας’’ για οικονομική ανάπτυξη», προσθέτει.
«Από οικονομική άποψη, θα είχε νόημα να πιστεύουμε ότι αυτό θα επέφερε αλλαγή στη στάση απέναντι στη μετανάστευση», εκτιμάει από την πλευρά του ο καθηγητής Τζιοβάνι Πέρι, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. «Μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί και φαίνεται απίθανο τις επόμενες δύο δεκαετίες, τουλάχιστον σε μένα».
Ομοίως, ο Ουίλιαμ Φρέι,δημογράφος και ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings, σημειώνει ότι πλέον είναι σαφές ότι οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, θα πρέπει να βασιστούν στη μετανάστευση για να αντιμετωπίσουν την προχωρημένη γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση του εργατικού δυναμικού τους.
Αλλά «τα ζητήματα της ασφάλειας και του πολιτισμού θα υπερισχύσουν της οικονομικής λογικής», τονίζει ο Πέρι.
Γιατί η Υποσαχάρια Αφρική έχει τόσο υψηλά ποσοστά γεννήσεων;
«Οι αλλαγές στα ποσοστά γεννήσεων στην Υποσαχάρια Αφρική παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σε σύγκριση με άλλες χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος», αναφέρει στην έκθεσή του το Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών
«Η μείωση των γεννήσεων ξεκίνησε αργότερα και ο ρυθμός της μείωσής τους ήταν σημαντικά πιο αργός στην Υποσαχάρια Αφρική από ό,τι στην Ασία, τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική», αναφέρει.
Υπάρχουν πολλοί πρακτικοί λόγοι για τα υψηλά ποσοστά γονιμότητας στην Υποσαχάρια Αφρική, όπως η περιορισμένη πρόσβαση στην αντισύλληψη, τα χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης για τα κορίτσια και τις γυναίκες και τα υψηλά ποσοστά γάμων ανήλικων.
Υπάρχουν όμως και σημαντικοί πολιτισμικοί λόγοι, καθώς τα παιδιά θεωρούνται σημαντικοί παράγοντες που συνεισφέρουν στα μέσα διαβίωσης των νοικοκυριών και θα αποτελέσουν φροντιστές των γονέων όταν φτάσουν σε μεγάλη ηλικία.
Παράλληλα, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες στην Υποσαχάρια Αφρική επιθυμούν να αποκτούν μεγάλες οικογένειες — στο Μπουρούντι, την Κένυα, το Μαλάουι, τη Ρουάντα και τη Ζιμπάμπουε, το ιδανικό μέγεθος οικογένειας είναι 3,5 και τέσσερα μέλη, σύμφωνα με τις τελευταίες Δημογραφικές και Υγειονομικές Έρευνες (που διεξήχθησαν μεταξύ 2010 και 2022).
Εν τω μεταξύ, στο Τσαντ, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Μάλι, τον Νίγηρα και τη Νιγηρία, το ιδανικό μέγεθος οικογένειας είναι πάνω από έξι.
