Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες αναβολών και καθυστερήσεων το μεγαλύτερο και πιο προηγμένο τηλεσκόπιο που κατασκεύασε ο άνθρωπος, το James Webb, εκτοξεύτηκε ανήμερα τα Χριστούγεννα του 2021 και η NASA στις 12 Ιουλίου του 2022 έδωσε στη δημοσιότητα τις πρώτες εικόνες που κατέγραψε το τηλεσκόπιο ανοίγοντας σχεδόν καθημερινά νέα συναρπαστικά κεφάλαια στην αστρονομία και την επιστήμη γενικότερα.
Το τηλεσκόπιο ξεκίνησε να κατασκευάζεται το μακρινό πια 1996 και η εκτόξευση του είχε οριστεί για το 2007 ώστε να αποτελέσει τον διάδοχο του πρώτου διαστημικού τηλεσκοπίου, του Hubble. Όμως για διαφόρους λόγους η κατασκευή του James μετατράπηκε σε ένα… γεφύρι της Άρτας αλλά η επιστημονική κοινότητα είχε ποντάρει πολλά πάνω σε αυτό το τηλεσκόπιο με αποτέλεσμα παρά την εκτόξευση του κόστους από τα 500 εκατ. δολάρια στα δέκα δισ. δολάρια το εκπληκτικό αυτό μηχάνημα να κατάφερε να ταξιδέψει στο Διάστημα και ανοίγει νέους ορίζοντες στον τρόπο που βλέπουμε και μαθαίνουμε το Σύμπαν.
Το James Webb με το διαπεραστικό του βλέμμα μπορεί και καταγράφει εικόνες και δεδομένα από τις εσχατιές του Σύμπαντος ανακαλύπτοντας συνεχώς ολοένα και αρχαιότερους γαλαξίες ανατρέποντας πλήρως τα κοσμολογικά μοντέλα και θεωρίες δεκαετιών αφού οι γαλαξίες που ανακαλύπτει δείχνουν ότι το Σύμπαν εξελίχτηκε με πολύ διαφορετικό τρόπο αμέσως μετά τη γέννηση του σε σχέση με την εξέλιξη που πιστεύαμε ότι είχε συμβεί μέχρι την λειτουργία του πανίσχυρου τηλεσκοπίου. Το James Webb συχνά στρέφει τα όργανα του και εντός του ηλιακού μας συστήματος καταγράφοντας νέες λεπτομερείς εικόνες και νέα άγνωστα δεδομένα από τους πλανήτες και άλλα αντικείμενα του ηλιακού μας συστήματος. Εντοπίζει και καταγράφει επίσης εικόνες και δεδομένα από διαφόρων ειδών εντυπωσιακά κοσμικά φαινόμενα.
Ας ρίξουμε μια ματιά σε ορισμένες από τις πιο εντυπωσιακές ανακαλύψεις του James Webb.
* Αμέσως μετά την επίσημη έναρξη λειτουργίας του το James Webb κατέγραψε εντυπωσιακές φωτογραφίες του Δία. Οι υπέρυθρες φωτογραφίες που τραβήχτηκαν στο τέλος Ιουλίου του 2022 και στη συνέχεια χρωματίστηκαν τεχνητά, παρέχουν, μεταξύ άλλων, τις καλύτερες έως τώρα παρατηρήσεις για το τεράστιο σέλας που δημιουργείται στους δύο πόλους του Δία. Φαίνονται επίσης η γνωστή Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα (μια γιγάντια καταιγίδα), άλλες μικρότερες καταιγίδες, αχνοί δακτύλιοι και δύο μικρότεροι δορυφόροι του, η Αμάλθεια και η Αδράστεια, διαμέτρου περίπου 200 και 20 χιλιομέτρων αντίστοιχα. «Ποτέ πριν δεν είχαμε δει έτσι τον Δία. Είναι κάτι απίστευτο. Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν περιμέναμε πραγματικά ότι οι εικόνες θα ήταν τόσο καλές» είχε δηλώσει τότε η επικεφαλής ερευνήτρια, καθηγήτρια αστρονομίας Ίμκε ντε Πάτερ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Μπέρκλι.
* Το James Webb εντόπισε τρεις γαλαξίες με μέγεθος παρόμοιο με αυτό του δικού μας γαλαξία οι οποίοι όπως αναφέρουν οι επιστήμονες που τους μελέτησαν έχουν ηλικία τουλάχιστον 12,8 δισ. ετών. Οι τρεις γαλαξίες που έλαβαν την ονομασία «Κόκκινα Τέρατα» εξαιτίας της ερυθρής απόχρωσης τους στο φακό του τηλεσκοπίου υπήρχαν όταν το Σύμπαν ήταν περίπου ένα δισ. ετών μια εποχή που σύμφωνα με την κρατούσα κοσμολογική θεωρία οι ποσότητες ύλης που υπήρχαν στο νεαρό Σύμπαν δεν επέτρεπαν την μαζική παραγωγή άστρων και άρα τη δημιουργία μεγάλου μεγέθους γαλαξιών.
* Ομάδα επιστημόνων ανακοίνωσε ότι με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb εντόπισε μια έκρηξη σουπερνόβα η οποία είναι από τις αρχαιότερες και πιο ισχυρές που γνωρίζουμε στο Σύμπαν. Το James Webb εντόπισε μια έκρηξη σουπερνόβα που έλαβε την κωδική ονομασία AT 2023adsv. Η έκρηξη συνέβη όταν το Σύμπαν ήταν περίπου 2,5 δισ. και αποτέλεσε το τέλος ενός τεράστιου άστρου με μάζα περίπου 20 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου. Είναι η αρχαιότερη τέτοιου μεγέθους αστρική έκρηξη που γνωρίζουμε και πιθανώς μια από τις πρώτες τέτοιου είδους που συνέβησαν στο νεαρό ακόμη Σύμπαν.
* Ένα κοσμικό «σπαθί» εκτοξεύεται από τους αντίθετους πόλους ενός πρωτοαστέρα που βρίσκεται σε απόσταση περίπου χιλίων ετών φωτός από τη Γη. Πρόκειται για ένα άστρο ηλικίας μερικών δεκάδων χιλιάδων ετών το οποίο σύμφωνα με τους ειδικούς έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά του Ήλιου και θα εξελιχθεί τελικά όπως το μητρικό μας άστρο αλλά προς το παρόν βρίσκεται στο 8% της μάζας του Ήλιου. Το «σπαθί» αποτελείται από δίδυμους πίδακες από εξαιρετικά θερμό, ιονισμένο αέριο και η όλη αλληλεπίδραση δημιουργεί ένα ασυνήθιστο φαινόμενο γνωστό ως αντικείμενο Herbig-Haro. Το συγκεκριμένο αντικείμενο Herbig-Haro ονομάζεται HH 211 και κατέγραψε εικόνες και δεδομένα από αυτό το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb.
* Ο Χάροντας είναι δορυφόρος του Πλούτωνα ανακαλύφθηκε από τον αστρονόμο Τζέιμς Κρίστι του Ναυτικού Παρατηρητηρίου των ΗΠΑ και ανακοινώθηκε επίσημα από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση στις 7 Ιουλίου του 1978, με την αρχική προσωρινή ονομασία S/1978 P 1. Είναι ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Πλούτωνα και το όνομα προέρχεται από τον Χάροντα, τον πορθμέα του Άδη, ο οποίος μετέφερε με τη βάρκα του τους αποθανόντες από τη μια όχθη του ποταμού Αχέροντα στην άλλη. παρατηρήσεις που έγιναν στον Χάροντα από το James Webb, προσφέρουν στους επιστήμονες μια πληρέστερη κατανόηση σχετικά με τη σύνθεση και την εξέλιξη του Χάροντα. Το James Webb ανίχνευσε διοξείδιο του άνθρακα και υπεροξείδιο του υδρογόνου – και τα δύο σε στερεή (κατεψυγμένη) μορφή στην επιφάνεια του Χάροντα. Τα δύο στοιχεία προστίθενται στον πάγο του νερού, τις ενώσεις που φέρουν αμμωνία και τα οργανικά υλικά που είχαν προηγουμένως εντοπισθεί στην επιφάνεια του δορυφόρου. Οι επιστήμονες που έκαναν την έρευνα λένε ότι η παρουσία υπεροξειδίου του υδρογόνου αποκαλύπτει την έκθεση σε κοσμική ακτινοβολία που έχει βιώσει ο Χάροντας με την πάροδο του χρόνου ενώ το διοξείδιο του άνθρακα είναι πιθανώς ένα αρχικό συστατικό που χρονολογείται από το σχηματισμό αυτού του διαστημικού σώματος πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Το υπεροξείδιο του υδρογόνου σύμφωνα με τους ερευνητές σχηματίστηκε καθώς ο υδάτινος πάγος στην επιφάνεια του Χάροντα αλλοιώθηκε χημικά από την αέναη επίθεση της υπεριώδους ακτινοβολίας από τον Ήλιο καθώς και από ενεργητικά σωματίδια από τον ηλιακό άνεμο και από τις γαλαξιακές κοσμικές ακτίνες που διασχίζουν το Σύμπαν. Αυτή η έρευνα μπορεί να θέσει τις βάσεις για μελλοντικές μελέτες για τη διερεύνηση της δυναμικής των εξωτερικών σωμάτων του ηλιακού συστήματος, της επιφανειακής τους σύνθεσης και των επιπτώσεων της ηλιακής ακτινοβολίας.
* O στόλος των διαστημικών τηλεσκοπίων, τα ολοένα και πιο ισχυρά επίγεια τηλεσκόπια σε συνδυασμό με νέες επαναστατικές μεθόδους παρατήρησης του Διαστήματος έκαναν εφικτό τον εντοπισμό εξωπλανητών, πλανητών που βρίσκονται σε αστρικά συστήματα μακριά από το ηλιακό μας σύστημα. Τα τελευταία χρόνια οι αστρονόμοι έχουν αρχίσει να βρίσκουν τρόπους να εντοπίζουν και τα αποκαλούμενα εξωφεγγάρια, τους δορυφόρους εξωπλανητών. Το ισχυρότερο διαστημικό τηλεσκόπιο, το James Webb, έστρεψε τα όργανα του στο νεαρό άστρο PDS 70 που βρίσκεται σε απόσταση 400 ετών φωτός από τη Γη. Είχε διαπιστωθεί ότι μέσα στον δίσκο κοσμικής ύλης που υπάρχει γύρω από το άστρο έχουν δημιουργηθεί δύο πλανήτες. Οι επιστήμονες του ερευνητικού προγράμματος MIRI mid-infrared Disk Survey (MINDS) που μελετά περισσότερους από 50 δίσκους κοσμικής ύλης γύρω από νεαρά άστρα έχουν επιλέξει στην έρευνα τους και το άστρο PDS 70. Παρατηρήσεις του επίγειου τηλεσκοπίου VLT είχαν υποδείξει τον σχηματισμό ενός ακόμη διαστημικού σώματος στο σύστημα PDS70. Οι εικόνες και τα δεδομένα του James Webb οδηγούν τους επιστήμονες του MINDS στο συμπέρασμα ότι δεν δημιουργείται στο σύστημα αυτό ένας ακόμη πλανήτης αλλά σχηματίζεται ένας δορυφόρος σε έναν από τους δύο πλανήτες του συστήματος, στον εξωπλανήτη PDS 70C. Πρόκειται για ένα τεράστιο πλανήτη που περιβάλλεται ήδη από το δικό του δίσκο ύλης ο οποίος εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει περισσότερους από έναν δορυφόρους του πλανήτη. Επιστήμονες του MINDS αναφέρουν ότι και στο δεύτερο πλανήτη του συστήματος έχει δημιουργηθεί δίσκος κοσμικής ύλης κάτι που σημαίνει ότι αναμένεται να δημιουργηθούν και εκεί εξωφεγγάρια.
Naftemporiki.gr
