Ένα παράθυρο για την ειρήνη στην Ουκρανία άνοιξε σίγουρα μετά τη δίωρη επικοινωνία Τραμπ-Πούτιν, στο «κόκκινο τηλέφωνο».
Ο πόλεμος συνεχίζεται βέβαια, ωστόσο βρισκόμαστε αντιμέτωποι, μετά την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων της Κωνσταντινούπολης-ενδεχομένως στο Βατικανό.
Μετά από πολλές πιέσεις, ο Ρώσος πρόεδρος εμφανίστηκε πρόθυμος να μετάσχει η Μόσχα σε ουσιαστικές, ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία, για τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Όχι, βέβαια ο ίδιος ο Πούτιν, πρόσωπο με πρόσωπο με τον Ζελένσκι. Αυτό μάλλον δεν θα γίνει ποτέ.
Ας είμαστε βέβαια ξεκάθαροι: Η ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί με ένα τηλεφώνημα μετά από τρία χρόνια αιματηρού πολέμου. Χρειάζονται πολύ περισσότερα, παρόλο που οι άνθρωποι που μιλήσανε στο τηλέφωνο, είναι ίσως οι μόνοι, που έχουν τη δύναμη να την επιβάλουν.
Οι βαθύτερες αιτίες
Ο πρόεδρος Τραμπ εμφανίζεται βέβαια πιο ενθουσιώδης, ενώ ο Πούτιν πιο συγκρατημένος: «Το πιο σημαντικό πράγμα για τη Ρωσία», φέρεται να είπε ο Πούτιν στον Τραμπ, «είναι να εξαλειφθούν οι βαθύτερες αιτίες της ουκρανικής σύγκρουσης», προσθέτοντας ότι «η Ρωσία και η Ουκρανία πρέπει να επιδείξουν την απόλυτη προθυμία να επιτύχουν ειρήνη και να βρουν συμβιβασμούς που να είναι καλοί και για τις δύο πλευρές».
Το να μιλά ο Πούτιν πρώτη φορά για «συμβιβασμούς», δεν είναι μικρό πράγμα. Όταν η Ρωσία έχει αναμφίβολα επικρατήσει στο πεδίο της μάχης.
Ο Πούτιν είπε πάντως ότι η Ρωσία δεν ενδιαφέρεται για άμεση κατάπαυση του πυρός. Αλλά συμφώνησε με τον Αμερικανό ομόλογό του ότι η Μόσχα είναι έτοιμη να εργαστεί πάνω σε ένα «μνημόνιο» για μια «πιθανή μελλοντική συνθήκη ειρήνης».
Το γεγονός είναι ότι οι διαπραγματεύσεις Τραμπ -Πούτιν στοχεύουν στην «εξάλειψη των βαθύτερων αιτιών της κρίσης» μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας. Αιτίες που ενσωματώνουν την Ουκρανία αλλά πηγαίνουν πολύ πιο πέρα: από την κούρσα των εξοπλισμών μέχρι τη διαχείριση των πυρηνικών οπλοστασίων, από τις σφαίρες επιρροής στη Μέση Ανατολή μέχρι τις σχέσεις της Μόσχας με την Κίνα και τον ανταγωνισμό για την ενέργεια και τους δασμούς.
Χρόνος και υπομονή
Θα χρειαστεί δηλαδή, χρόνος και υπομονή. Για τη Ρωσία άλλωστε, οι θεμελιώδεις αρχές πρέπει να κωδικοποιηθούν μέσω μιας συμφωνίας για τη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη. Ένα δεύτερο «Ελσίνκι» .
Η Μόσχα συνεχίζει να επαναλαμβάνει τις απαιτήσεις που ήδη περιέχονταν στις συμφωνίες του Μινσκ 2 και είχαν επαναληφθεί πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022: καλύτερη μεταχείριση των Ρώσων ή ρωσόφωνων πολιτών της Ουκρανίας και γραπτή δέσμευση για μη ένταξη του Κιέβου στο ΝΑΤΟ.
Αυτές είναι ρωσικές απαιτήσεις, ενώ η Ουκρανία αξιώνει και σωστά, την επιστροφή των εδαφών που έχει καταλάβει η Ρωσία. Ένα αίτημα, που είναι πρακτικά αδύνατο να επιτευχθεί. Οσο και αν υποστηρίζεται πλέον μόνο από κάποιους Ευρωπαίους «προθύμους».
Η στάση των «προθύμων»
Η γραμμή των «προθύμων» πάντως είναι η αύξηση της πίεσης στη Μόσχα, με νέες κυρώσεις. Μόνο που εδώ και χρόνια, οι κυρώσεις αποδεικνύονται αναποτελεσματικές: Η Ρωσία έδειξε πώς είναι σε θέση να προσαρμόζει την οικονομία της. Και παρά ορισμένα ανησυχητικά σημάδια, συνεχίζει να αντέχει αρκετά άνετα.
Ο Τραμπ φαίνεται πάντως ότι προσπαθεί να πείσει τους ηγέτες των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να εγκαταλείψουν τις προθέσεις τους για στρατιωτική υποστήριξη και επιβολή κυρώσεων.
Η ευρωπαϊκή υποστήριξη στο Κίεβο άλλωστε, παρά τα χρήματα που διατέθηκαν και τις δηλώσεις των «προθύμων», εξακολουθεί να είναι αβέβαιη και αναποτελεσματική. Γιατί απλά, η ΕΕ δεν διαθέτει επαρκή πολιτική και στρατιωτική ισχύ.
Η Μόσχα αντιμετωπίζει μάλιστα με «περιφρόνηση» τους Ευρωπαίους, ακόμα κι αν ο όρος μπορεί να μας δυσαρεστεί. Ο Πούτιν δεν θεωρεί την Ευρώπη, ισότιμο παίκτη. Ούτε στις διαπραγματεύσεις, αλλά ούτε και στη συνέχιση του πολέμου.
Δυστυχώς, από πολλές απόψεις, αυτό ισχύει. Η ΕΕ είναι διχασμένη και έχει ελάχιστα χαρτιά για να αλλάξει το παιγνίδι.
