Ο Κύκλος Οικονομικής & Κοινωνικής Ανάλυσης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ παρουσιάζει τα συμπεράσματά του και την ανάλυσή του, για τη φτώχεια και την ανισότητα 2014 – 2023.
Αναλυτικά
Πρόσφατα ανακοινώθηκαν τα στοιχεία για το Εισόδημα και τις Συνθήκες Διαβίωσης των Νοικοκυριών που αφορούν το έτος 2023. Τα στοιχεία περιγράφουν αρκετά αναλυτικά τις οικονομικές συνθήκες που βιώνουν τα νοικοκυριά, ωστόσο εδώ θα μας απασχολήσουν δύο βασικοί δείκτες.
Ο πρώτος είναι το ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού και ο δεύτερος ο συντελεστής Gini της οικονομικής ανισότητας.
Ο πρώτος δείκτης συνδυάζει τρία κριτήρια: το εισόδημα να είναι χαμηλότερο από το 60% του διάμεσου εισοδήματος, ή να στερείται τουλάχιστον 7 από 13 κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών ή να ζει σε νοικοκυριό με απασχόληση κάτω από 20% της πλήρους απασχόλησης. Ο δεύτερος δείκτης υπολογίζεται με βάση τα εισοδηματικά μερίδια που αντιστοιχούν σε κάθε πληθυσμιακό μερίδιο (όπως το ποσοστό εισοδήματος του φτωχότερου 10% του πληθυσμού, το ποσοστό εισοδήματος του αμέσως πλουσιότερου 10%, κ.ο.κ.) και μετράει κάποιου είδους διαφορά από μια υποθετική ίση κατανομή του εισοδήματος.
Το διάγραμμα 1 δείχνει τον πρώτο δείκτη για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αναφορά στο έτος 2023.
Όπως βλέπουμε, η Ελλάδα με 26,9% του πληθυσμού (2.740.051 άτομα) σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού βρίσκεται στην τρίτη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτω μόνο από τη Βουλγαρία (30,3%) και τη Ρουμανία (27,9%). Βρίσκεται επίσης αρκετά πάνω από τους μέσους όρους της Ευρωζώνης (21,4%) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (21%). Η Ελλάδα, επομένως, είναι μεταξύ των χωρών που οι πληθυσμοί τους αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα οξύ οικονομικό πρόβλημα.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε και τη διαχρονική εξέλιξη του ίδιου ποσοστού κατά την τελευταία δεκαετία, την οποία απεικονίζει το διάγραμμα 2.
Εδώ βλέπουμε ότι το 2014 η φτώχεια στην Ελλάδα ήταν αισθητά υψηλότερη από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – προφανώς εξαιτίας και των συνθηκών εκείνης της περιόδου – αλλά στη συνέχεια και ειδικά στην τριετία 2017-19 σημείωσε σημαντική πτώση. Στο πρώτο έτος της πανδημίας αυξήθηκε για να μειωθεί πάλι στο επόμενο, κάτι που συνέβη και στον μέσο όρο. Ωστόσο, η αύξηση 0,8 ποσοστιαίων μονάδων που καταγράφηκε το 2023 είναι μάλλον ανησυχητική καθώς δεν φαίνεται να συμβαδίζει με την τάση του μέσου όρου.
Τα στοιχεία για τον δεύτερο δείκτη στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αναφορά στο έτος 2023 φαίνονται στο διάγραμμα 3.
Βλέπουμε ότι η Ελλάδα με 31,8 βρίσκεται στην έκτη υψηλότερη θέση, αρκετά πιο πάνω από τους μέσους όρους της Ευρωζώνης (29,9) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (29,3). Η Ελλάδα ανήκει στη διακριτή κατηγορία των χωρών της Νότιας Ευρώπης που αντιμετωπίζουν εντονότερη οικονομική ανισότητα.
Αναφορικά, τέλος, με την εξέλιξη της ανισότητας κατά την τελευταία δεκαετία, το διάγραμμα 4 παρουσιάζει τα σχετικά στοιχεία.
Βλέπουμε ότι η ανισότητα στην Ελλάδα ήταν αρκετά υψηλότερη από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά υπήρξε αξιοσημείωτη πτώση στην τριετία 2016-18. Στα επόμενα δύο χρόνια αυξήθηκε πάλι, ιδιαίτερα στο πρώτο έτος της πανδημίας, και από εκεί και έπειτα παρουσιάζει μικρή μείωση – μάλλον στασιμότητα – παρά την πτωτική τάση που βλέπουμε στον μέσο όρο.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι στους βασικούς κοινωνικούς δείκτες της φτώχειας και της ανισότητας η Ελλάδα είναι σε σαφώς δυσμενέστερη θέση συγκριτικά με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, το σημαντικότερο, ενώ σημείωνε σημαντική πρόοδο μέχρι το 2018-19, αυτή η τάση δεν φαίνεται να συνεχίζεται.
