Η βίαιη κρίση που εκτυλίσσεται ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν είναι ακριβώς ο τύπος διεθνούς έκτακτης ανάγκης που, σε προηγούμενες εποχές, θα είχε πυροδοτήσει μια έντονη αμερικανική διπλωματική κινητοποίηση για την αποκλιμάκωση των εντάσεων και την αποτροπή ενός γενικευμένου πολέμου. Όμως σήμερα, ο κόσμος παρακολουθεί να ξεδιπλώνεται μια σοβαρή κρίση χωρίς η Ουάσιγκτον να ηγείται της παρέμβασης.
Ο Ντόναλντ Τραμπ αντέδρασε αρχικά με αδιαφορία: «Είναι κρίμα», δήλωσε. «Ελπίζω απλώς να τελειώσει γρήγορα». Αργότερα δήλωσε πως «γνωρίζει και τις δύο πλευρές καλά» και πως «αν μπορεί να βοηθήσει, θα το κάνει», χωρίς ωστόσο να επιδείξει πρόθεση ουσιαστικής εμπλοκής.
Ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο είχε επαφές με Ινδούς και Πακιστανούς αξιωματούχους, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ευρύτερης πρωτοβουλίας διαμεσολάβησης από τις ΗΠΑ. Η απουσία της Ουάσιγκτον από την καρδιά των εξελίξεων σηματοδοτεί ένα κενό ηγεσίας στο διεθνές σύστημα, σχολιάζει το CNN σε ανάλυσή του.
Όπως σημειώνει το βρετανικό Royal United Services Institute, οι ΗΠΑ είχαν κεντρικό ρόλο στην αποκλιμάκωση παλαιότερων κρίσεων στο Κασμίρ – το 2000, το 2008 και το 2019. Όμως τώρα, σύμφωνα με τον πρώην Βρετανό διπλωμάτη Τιμ Γουίλασεϊ-Γουίλσι, «στον Λευκό Οίκο βρίσκεται ένας πρόεδρος που δηλώνει πως δεν θέλει να είναι ο αστυνόμος του κόσμου» και φαίνεται «πιο κοντά στον Μόντι απ’ ό,τι στους Πακιστανούς».
Το διακύβευμα του Κασμίρ και ο φόβος του πυρηνικού ατυχήματος
Το Κασμίρ, μουσουλμανική περιοχή στα σύνορα Ινδίας και Πακιστάν, αποτελεί επί δεκαετίες εμπόλεμη ζώνη. Οι δύο χώρες έχουν πολεμήσει τρεις φορές για τον έλεγχό του, ενώ μικρότερες εστίες έντασης ξεσπούν σχεδόν κάθε χρόνο. Το 1999, ο Μπιλ Κλίντον είχε παρέμβει στην κρίση του Κάργκιλ, με τις ΗΠΑ να ανησυχούν για ενδεχόμενο πυρηνικής κλιμάκωσης.
Σήμερα, οι δύο χώρες διαθέτουν ώριμα πυρηνικά οπλοστάσια και αποφεύγουν την ευθεία απειλή χρήσης πυρηνικών. Όμως η απουσία αποκλιμάκωσης προκαλεί ανησυχία. Ο πρώην ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο έγραψε στα απομνημονεύματά του ότι το 2019 «ο κόσμος δεν κατάλαβε πόσο κοντά έφτασε το Ινδοπακιστανικό ρήγμα να εξελιχθεί σε πυρηνική καταστροφή».
Η κρίση ενδέχεται να οδηγήσει το Κατάρ, το οποίο έχει εμπλακεί ενεργά σε διαπραγματεύσεις για τη Γάζα, να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή. Ήδη, η Ντόχα πραγματοποίησε διαδοχικές τηλεφωνικές επικοινωνίες με την Ινδία και το Πακιστάν, ενώ το Κατάρ εξέφρασε «πλήρη υποστήριξη σε κάθε περιφερειακή και διεθνή προσπάθεια για επίλυση των διαφορών».
Την ίδια ώρα, οι βασικοί χρηματοδότες του Πακιστάν – Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – ενδέχεται να ασκήσουν πίεση στην Ισλαμαμπάντ, αφού η χώρα βρίσκεται σε βαθιά οικονομική κρίση.
Δύσκολες ισορροπίες σε έναν πολυπολικό κόσμο
Η Ουάσιγκτον δεν είναι πλέον ο αδιαμφισβήτητος εγγυητής ειρήνης στην Ασία, εξηγεί το CNN. Η Ινδία θεωρείται πλέον ένας από τους στρατηγικούς εταίρους των ΗΠΑ, ενώ το Πακιστάν έχει στραφεί πλήρως προς την Κίνα, μετά την αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν.
Ο Μιλάν Βάισναβ του Carnegie Endowment σημειώνει: «Η Ινδία είναι πια στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ, ενώ η σημασία του Πακιστάν έχει φθίνει. Οι ΗΠΑ μάλλον περιμένουν ότι το Πακιστάν θα απαντήσει στρατιωτικά, και ελπίζουν ότι μετά θα αναζητηθεί μια έξοδος με διατήρηση προσώπων και ισορροπιών».
Η Ινδία εξαπέλυσε επιθέσεις με πυραύλους σε πακιστανικά εδάφη, επικαλούμενη ότι στόχευε «τρομοκρατικά στρατόπεδα». Από την πλευρά του, το Πακιστάν ισχυρίζεται ότι 31 άμαχοι σκοτώθηκαν, και ο πρωθυπουργός Σαρίφ προειδοποίησε: «Ίσως νόμιζαν ότι θα κάνουμε πίσω. Ξέχασαν όμως πως είμαστε ένας λαός γενναίων ανθρώπων».
Το κλίμα επιβαρύνεται περαιτέρω από τον εσωτερικό πολιτικό συμβολισμό: για τον Ινδό πρωθυπουργό Μόντι, τόσο η τρομοκρατική επίθεση όσο και η κατάρριψη ινδικών μαχητικών αποτελούν προσωπική προσβολή.
Και ο Τραμπ;
Παρά τις διακηρύξεις περί ειρηνευτικών προτεραιοτήτων, η δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ «έχει σημειώσει ελάχιστη πρόοδο στην Ουκρανία ή στη Γάζα. Οι πρωτοβουλίες της χαρακτηρίζονται από ανταλλακτική, σχεδόν “εμπορική” λογική – όπως η πίεση στην Ουκρανία για συμφωνία εξόρυξης σπάνιων γαιών ή η ιδέα μεταφοράς Παλαιστινίων εκτός Γάζας για να χτιστεί μια Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής», τονίζει το CNN.
Στο Κασμίρ, όμως, όπως επιβεβαιώνουν ειδικοί δεν υπάρχουν ούτε εμπορικά συμφέροντα, ούτε προοπτικές real estate, ούτε πολιτικό κεφάλαιο. Άρα, ούτε κίνητρο. Το αποτέλεσμα: η κρίση στην πιο εκρηκτική πυρηνική ζώνη του κόσμου εξελίσσεται χωρίς διεθνές τιμόνι.
