Στα βάθη της ερήμου του Ντουμπάι, σε ένα φουτουριστικό σκηνικό ειδικά διαμορφωμένο για τους προσκεκλημένους του crypto συνεδρίου Token2049, ένα ξέφρενο πάρτι αφιερωμένο στο μέλλον του ψηφιακού μας κόσμου, έκλεισε, όπως μας ενημερώνει η WSJ, με το «Who Let the Dogs Out» και το «Insomnia».
Και καθώς διαβάζω το ρεπορτάζ της αμερικανικής εφημερίδας, γυρίζω σχεδόν… 30 χρόνια πίσω. Γιατί πρόκειται βεβαίως για τραγούδια – ύμνους των 90s. Και γιατί κάπως έτσι έκλειναν τα πάρτι της εφηβείας μας — με φώτα χαμηλά και beats που ακόμη κουβαλάμε μέσα μας.
Σε μια εκδήλωση που στόχευε στο μέλλον, η επιλογή αυτών των κομματιών υπογράμμισε μια βαθιά αλήθεια: η νοσταλγία για τα 90s δεν είναι απλώς τάση, αλλά μια συναισθηματική προσκόλληση σε μια εποχή που φαντάζει πιο απλή και ασφαλής.
Το φαντασιακό καταφύγιο
Παρόλο που πολλοί από τους Gen Z δεν έζησαν τα 90s, νιώθουν μια έντονη έλξη προς αυτήν την περίοδο. Αυτή η «ψευδο-νοσταλγία» βασίζεται σε αφηγήσεις, αισθητικές και πολιτισμικά σύμβολα που μεταφέρονται μέσω των social media και της ποπ κουλτούρας. Η δεκαετία του ’90, με την προ-ψηφιακή της αθωότητα και την απουσία των σημερινών παγκόσμιων κρίσεων, προσφέρει ένα φαντασιακό καταφύγιο από την αβεβαιότητα του παρόντος.
Η αναβίωση των 90s είναι εμφανής παντού: από τη μόδα και τη μουσική μέχρι τις διαφημιστικές καμπάνιες μεγάλων εταιρειών. Η Pepsi, για παράδειγμα, επανέφερε το λογότυπό της από τα 90s, ανταποκρινόμενη στην αυξανόμενη νοσταλγία της Gen Z για εκείνη την εποχή.
Η νοσταλγία λειτουργεί ως μηχανισμός αντιμετώπισης για τις νεότερες γενιές, προσφέροντας μια αίσθηση σταθερότητας και συνέχειας σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία. Είναι ένας τρόπος να επανασυνδεθούν με μια εποχή που, αν και δεν έζησαν, αντιπροσωπεύει για αυτούς μια ιδανική περίοδο απλότητας και ελπίδας.
Για τη γενιά των millennials, αυτή η νοσταλγία έχει προσωπική ρίζα: είναι τα παιδικά ή εφηβικά τους χρόνια. Για τη Gen Z όμως, η έλξη είναι πιο παράξενη. Πρόκειται για μια «νοσταλγία χωρίς μνήμη», φτιαγμένη από τις ιστορίες των γονιών τους, από παλιά βίντεο, από τις σειρές που ανακαλύπτουν στο Netflix, από τους ήχους και τα looks που ανακυκλώνονται στο TikTok. Κι όμως, η σύνδεση είναι ισχυρή.
Η νοσταλγία ως άμυνα και τα 90s ως γείωση
Σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, η νοσταλγία δεν είναι απλώς συναίσθημα, αλλά ψυχολογικός μηχανισμός άμυνας. Προσφέρει ασφάλεια, ενισχύει την αίσθηση του «ανήκειν» και ενίοτε ενδυναμώνει την ελπίδα. Όταν όλα γύρω μοιάζουν ασταθή, η κουλτούρα των 90s λειτουργεί σαν γείωση. Οι χαρακτήρες των σειρών ήταν πιο αληθινοί, οι ήρωες πιο αδέξιοι αλλά πιο ανθρώπινοι, τα hits της εποχής μιλούσαν πιο άμεσα στην καρδιά.
Και τελικά, μπορεί οι crypto οραματιστές να μιλούν για αποκέντρωση, αυτονομία, ένα οικονομικό μέλλον πέρα από τα σύνορα, όμως στα πάρτι τους αναζητούν τα ίδια παλιά μοτίβα: μια αίσθηση κοινότητας, ένα ρυθμό γνώριμο, ένα τραγούδι που θυμίζει κάτι απλό και ειλικρινές. Ό,τι κι αν λέει η τεχνολογία, ο άνθρωπος χρειάζεται αναφορές. Και συχνά τις βρίσκει όχι στο αύριο, αλλά στο χτες.
Ίσως αυτό να είναι και το πιο παράδοξο: πως το μέλλον, για να είναι βιώσιμο, πρέπει πρώτα να περάσει από το παρελθόν. Και στα 90s, φαίνεται να έχουμε βρει όλοι —έστω και για λίγο— ένα μέρος να ακουμπήσουμε. Και όσο θα ξαγρυπνούμε αναζητώντας τη μορφή που θα πάρει το αύριο, στα αυτιά μας, ένα μουσικό χαλί, θα μας συνοδεύει: “I can’t get no sleep.”
