Την Τρίτη συμπληρώθηκαν 25 χρόνια από την υπογραφή της ιστορικής Συμφωνίας και τα κριτήρια παραμένουν – τουλάχιστον θεωρητικά – σε ισχύ. Στο πέρασμα των χρόνων παραβιάστηκαν 200 φορές χωρίς ποτέ να επιβληθεί πρόστιμο.
Θεωρείται η σημαντικότερη συνθήκη της Ε.Ε. γιατί, μεταξύ άλλων, θέτει τις προϋποθέσεις για την εισαγωγή του κοινού νομίσματος. Πρόκειται για τη Συμφωνία του Μάαστριχτ που υπεγράφη στην ομώνυμη πόλη της Ολλανδίας σαν σήμερα πριν από 25 χρόνια. Τα πιο σημαντικά κριτήρια σύγκλισης που θέσπισε είναι δύο: το έλλειμμα στον προϋπολογισμό να μην ξεπερνά το 3% και το δημόσιο χρέος το 60% του ΑΕΠ.
Προέκυψαν τα κριτήρια αυθαίρετα
Πώς προέκυψε όμως το 3%; Το 1982 ο Γκι Αμπέγ, ένας κατώτερος υπάλληλος του γαλλικού υπουργείου Οικονομικών, έλαβε την εντολή να ετοιμάσει για τον πρόεδρο έναν απλό κανόνα για τον περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Τότε το γαλλικό έλλειμμα ήταν σε πορεία εκτροχιασμού, λόγω των σοσιαλιστικών πειραμάτων που έκανε ο πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν, ο οποίος βρισκόταν ήδη ένα χρόνο στην εξουσία. Ο Γκι Αμπέγ έκανε διάφορες σκέψεις και υπολογισμούς και κατέληξε στο 3%, έτσι αυθαίρετα. Το ίδιο αυθαίρετα προέκυψε και το 60% ως όριο για το δημόσιο χρέος.
«Όταν η οικονομία αναπτύσσεται ονομαστικά με ρυθμό 5%, τότε η ανάληψη νέου χρέους δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 3%, τα 3/5 ισοδυναμούν με 60%», εξηγεί ο Όλιβερ Ζίβερινγκ από τη Ανώτατη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Δημοσιονομικών του Λούντσβιχσμπουργκ. Αλλά πολύ γρήγορα αποδείχθηκε το ουτοπικό των στόχων για 3% και 60% για χώρες όπως το Βέλγιο, την Ιταλία και την Ελλάδα. Πλην της Ελλάδας όλες οι άλλες χώρες βρίσκονταν εντός των κριτηρίων σύγκλισης σύμφωνα με σχετική έκθεση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ινστιτούτου του 1998.
Και δάσκαλος και κακός μαθητής
Ορισμένες χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας, κατέφυγαν σε τρικ. Στη Γερμανία πουλήθηκαν ομόλογα της Deutsche Telekom και των Γερμανικών Ταχυδρομείων στην κρατική KfW για να μειωθεί το ύψος του χρέους. Αλλά και μετά την είσοδο του ευρώ τα κριτήρια, στα οποία τόσο επέμενε η γερμανική κυβέρνηση για την τήρησή του, παραβιάστηκαν το 2002, όλως εξαιρέτως από την ίδια τη Γερμανία και τη Γαλλία. «Το όλο αποδείχτηκε βλαβερό για τη δημοσιονομική πειθαρχία της ευρωζώνης», θυμίζει ο Όλιβερ Ζίβερινγκ, «γιατί οι άλλες χώρες έλεγαν, εάν οι δύο μεγάλες χώρες τηρούν ελάχιστα τα κριτήρια, γιατί να τα τηρήσουμε εμείς;».
Αργότερα, στο απόγειο της ευρωκρίσης, όλες οι χώρες παραβίασαν τα κριτήρια, αλλά σε ό,τι αφορά το δημόσιο χρέος το 2015 μόνο οι Βαλτικές χώρες δεν το υπερέβησαν. Πέρυσι ο προϋπολογισμός της Γερμανίας ήταν ισοσκελισμένος αλλά το δημόσιο χρέος ξέφυγε στο 70%.
Παρά το ότι τα κριτήρια του Μάαστριχτ παραβιάστηκαν 200 φορές δεν επιβλήθηκε ποτέ κανένα πρόστιμο. «Κανείς δεν θέλει να επιβάλει πρόστιμο στον άλλο γιατί ξέρει πολύ καλά, ότι σε λίγα χρόνια θα μπορούσε να έρθει στην ίδια θέση και θα ήταν χαρούμενο να τύχει επιείκειας», λέει ο Ζίβερινγκ.
