Της Ζωρζέτ Ζολώτα
[email protected]
Ο κόσμος μπορεί να έχει αλλάξει την εποχή της πανδημίας του ιού SARS-CoV-2, αλλά οι κανόνες στον σκληρό παιχνίδι της γεωπολιτικής παραμένουν διαχρονικοί. Ο αναπτυσσόμενος κόσμος έχει παραγκωνιστεί στην μάχη των εμβολιασμών με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να τονίζει την ανάγκη ισομερούς κατανομής των εμβολίων για την αποτελεσματική καταπολέμηση της πανδημίας και την ουσιαστική ανάρρωση των οικονομιών που είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους και άρα εξαρτημένες η μια από την άλλη. Αλλά περίπου το 45% πάνω από 200 εκατ. εμβολίων έχουν διανεμηθεί στις G7, δηλαδή στις επτά ισχυρότερες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου που αντιπροσωπεύουν μόνον το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Με τα πλούσια κράτη να έχουν επικεντρωθεί στον εμβολιασμό των πληθυσμών τους, η παρέμβαση του Γάλλου προέδρου, Μανουέλ Μακρόν, προ μιας εβδομάδας ανέδειξε μια διαφορετική διάσταση στο ζήτημα της άνισης κατανομής των εμβολίων. Την γεωπολιτική. Σε αποκλειστική συνέντευξη που έδωσε στους Financial Times, ο κ. Μακρόν τόνισε πως η Ευρώπη και οι ΗΠΑ θα πρέπει επειγόντως να διανέμουν έως και το 5% των υφιστάμενων προμηθειών σε δόσεις εμβολίων στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου τελευταία έχουν ξεκινήσει προγράμματα εμβολιασμού, καθώς η Κίνα και η Ρωσία σπεύδουν να αναπληρώσουν το κενό όταν μάλιστα δεν είναι βέβαιο εάν είναι αποτελεσματικά στις νέες μεταλλάξεις. Βέβαια ο ίδιος επιδοκίμασε τη διάθεση εμβολίων από Ρωσία και την Κίνα αρκεί να είναι πιστοποιημένα από την επιστημονική κοινότητα πως αρμόζουν για την καταπολέμηση των νέων μεταλλάξεων του ιού SARS-CoV-2. Πρόσθεσε, όμως, η άνιση κατανομή των εμβολίων αντανακλά «μια κλιμακούμενη επιδείνωση της παγκόσμιας ανισότητας και δεν είναι πολιτικά βιώσιμη διότι ανοίγει το δρόμο σε έναν πόλεμο επιρροών πάνω στα εμβόλια», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος.
Η πανδημία ως μέσο διεύρυνσης της σφαίρας επιρροής
Η Κίνα και η Ρωσία πρωτοστάτησαν στην διανομή μασκών και προστατευτικού ιατρικού εξοπλισμού πέρσι όταν είχε εξαπλωθεί το πρώτο κύμα της πανδημίας σε όλον τον κόσμο. Αρκετοί είχαν τότε εκφράσει τον προβληματισμό τους μετά τη δωρεά προστατευτικών μασκών και εργαλείων για τεστ από την Κίνα στην Ιταλία, τη χώρα-μέλος της Ε.Ε που υπέστη το μεγαλύτερο πλήγμα από τη νόσο Covid-19 στην αρχική φάση της πανδημίας. Μολονότι η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντελ Λάιεν, είχε εκφράσει την ικανοποίηση της για την ομαλή συνεργασία με την Κίνα, η Γαλλία και άλλα κράτη-μέλη είχαν εκδηλώσει ανοικτά τη δυσαρέσκεια τους για την μεγάλη εξάρτηση του κόσμου στην παραγωγή ιατρικού υλικού και φαρμάκων από τη δεύτερη ισχυρότερη οικονομία του κόσμου. «Θα υπάρξει το ¨πριν¨ και το ¨μετά¨ του κορωνοϊού στην παγκόσμια οικονομία», είχε πει ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, Μπρούνο λε Μερ, πέρσι τον Μάρτιο.
Σήμερα, η Μόσχα και το Πεκίνο εφαρμόζουν την αποκαλούμενη «διπλωματία των εμβολίων» με το ρωσικό Sputnik V και τα κινεζικά Sinovac και Sinopharm. Τον περσινό Δεκέμβριο, όταν είχε ανακοινωθεί στην Κίνα πως το Sinovac είναι αποτελεσματικό κατά 79%, οι αρμόδιες αρχές είχαν διευκρινίσει πως επιθυμούν το εμβόλιο αυτό να αποτελέσει «παγκόσμιο δημόσιο αγαθό» που θα διατίθεται σε «λογική τιμή». «Η Ρωσία και η Κίνα ενεργούν με αυτόν τον τρόπο εδώ και πολύ καιρό, ιδιαίτερα στις χώρες του αναδυόμενου κόσμου καθώς θωρούν πως η Δύση έχει αποστασιοποιηθεί από αυτές», σχολίασε προ μιας εβδομάδας η Αγαθή Δεμάρες, διευθυντικό στέλεχος της Economist Intelligence Unit, στο αμερικανικό ειδησεογραφικό δίκτυο CNBC.
Δεν είναι τυχαίο πως 26 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αργεντινής, της Ουγγαρίας, της Τυνησίας και του Τουρκμενιστάν, έχουν εγκρίνει το ρωσικό εμβόλιο κατά του κορωνοϊού. Σε αντίστοιχη λίστα των ενδιαφερομένων της Κίνας περιλαμβάνεται η Βραζιλία, η Ταϊλάνδη, η Ινδονησία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στο παρελθόν, η Κίνα έλαβε την πρωτοβουλία για τον σχεδιασμό του νέου Δρόμου του Μεταξιού και η Ρωσία έχει προωθήσει μια σειρά έργων για την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. «Η διπλωματία των εμβολιασμών είναι ένα πρόσθετο κεφάλαιο σε μια ευρύτερη στρατηγική για να εδραιώσουν τη θέση τους στη διεθνή σκηνή», τονίζει η κ. Δεμάρες.
Βήματα προσέγγισης του αναδυόμενου κόσμου από τη Δύση
Βερολίνο και Λονδίνο ενστερνίστηκαν τις θέσεις του Γάλλου προέδρου, με τον Βρετανό πρωθυπουργό, Μπόρις Τζόνσον, να δεσμεύεται πως θα δωρίσει το μέγιστο του μελλοντικού πλεονάσματος των εμβολίων κατά της νόσου Covid-19 στον αναπτυσσόμενο κόσμο, στο πλαίσιο της τηλεδιάσκεψης κορυφής των G7 που έλαβε χώρα προ διημέρου. Παράλληλα, η Ε.Ε ανακοίνωσε επίσης πως διπλασιάζει τη συνεισφορά της στο πρόγραμμα Covax του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΥ) και επικεντρώνεται στην εξασφάλιση εμβολίων στις αναδυόμενες οικονομίες. Η κυβέρνηση Μπάιντεν σκοπεύει επίσης να δωρίσει 4 δις δολάρια για τη χρηματοδότηση του προγράμματος Covax, αλλά φαίνεται πως επί του παρόντος οι ΗΠΑ δεν έχουν αποσαφηνίσει εάν θα προσφέρουν δόσεις εμβολίων μέχρι να εξασφαλιστούν επαρκείς προμήθειες για την ίδια τη χώρα. Οι δωρεές αυτές, αν και είναι πολύτιμες, δεν λύνουν το πρόβλημα της άμεσης διάθεσης έστω και ενός χαμηλού ποσοστού εμβολίων στις φτωχές χώρες την ώρα που η παραγωγή των φαρμακοβιομηχανιών αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες όλων.
Η μάχη με τον χρόνο
Παρά τις καλοπροαίρετες εξαγγελίες, ο ανεπτυγμένος κόσμος έχει το προβάδισμα στους εμβολιασμούς. Κάποιες χώρες, μάλιστα, επωμίζονται υψηλότερο κόστος για την απόκτηση εμβολίων όπως η Νότια Αφρική που είχε ανακοινώσει πως θα πληρώσει δυόμιση φορές ακριβότερα το εμβόλιο της AstraZeneca για να αποκτήσει 1,5 εκατ. δόσεις από το Ινστιτούτο Serum της Ινδίας. Ο επικεφαλής του ΠΟΕ, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεέσους, μίλησε πρόσφστα για «ηθική αποτυχία καταστροφικών διαστάσεων» καθώς «ορισμένες χώρες και εταιρείες συνεχίζου να δίνουν προτεραιότητα σε διμερείς συμφωνίες, παρακάμπτοντας το πρόγραμμα Covax, με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε άνοδο οι τιμές». Η Economist Intelligence Unit προβλέπει πως το μεγαλύτερο τμήμα του ανεπτυγμένου κόσμου θα έχει εμβολιαστεί μέχρι τα μέσα στο επόμενου έτους. Το αντίστοιχο εκτιμώμενο χρονοδιάγραμμα επεκτείνεται στις αρχές του 2023 για τις χώρες μεσαίου εισοδήματος και φθάνει μέχρι το 2024 για ορισμένες χώρες χαμηλού εισοδήματος.
«Είναι προς το συμφέρον των Γάλλων και των Ευρωπαίων. Σήμερα έχουμε πάνω από 10 εκατ. συμπολίτες μας με οικογένειες στην απέναντι όχθη της Μεσογείου», τόνισε ο κ. Μακρόν στους Financial Times, επιμένοντας στην μεταφορά του 3% με 5% των προμηθειών σε δόσεις εμβολίων στην Αφρική. Η παροχή βοήθειας στις γειτονικές χώρες της Μέσης Ανατολής ή των Βαλκανίων δεν θα επηρεάσει τα εγχώρια προγράμματα εμβολιασμών, τόνισε ο πρόεδρος της Γαλλίας, μιας από τις ευρωπαϊκές χώρες με πλούσια εμπειρία στο πεδίο της γεωπολιτικής.
