Ελεύθερη πρόσβαση στα ΑΕΙ. Είναι εφικτή;

Ακούγεται πολύ ωραίο, θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα; Θα επιχειρήσουμε να το διερευνήσουμε.

Το ποσοτικό είναι το πρώτο πρόβλημα που αναδεικνύουν οι εισαγωγικές εξετάσεις του 2014, όπως φαίνεται στον πίνακα 1.

Ο αριθμός των υποψηφίων που μένουν εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα υψηλός. Στο σύνολο των υποψηφίων όλων των κατηγοριών έμειναν εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης 27.195 υποψήφιοι. Στην κατηγορία των αποφοίτων ημερήσιου γενικού λυκείου που συμμετείχαν στις πανελλήνιες εξετάσεις έμειναν εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης 14.114 υποψήφιοι. Θα πρέπει να προσθέσουμε και τους μαθητές που απέκτησαν το απολυτήριο λυκείου ενδοσχολικά, χωρίς δηλαδή να εξεταστούν στις πανελλήνιες εξετάσεις. Ο αριθμός τους είναι άγνωστος, αφού το Υπουργείο Παιδείας δεν δημοσιεύει στοιχεία. Μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι είναι περίπου το 10-15% των υποψηφίων, δηλαδή μεταξύ 7 και 10 χιλιάδων. Δεν υπολογίζουμε τους μαθητές των ΕΠΑΛ που δεν θέλησαν να δώσουν πανελλήνιες εξετάσεις και έχουμε αφαιρέσει τους υποψηφίους του 10% που είναι απόφοιτοι προηγούμενων ετών, που δεν έδωσαν ξανά εξετάσεις.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι και από αυτούς που εξετάστηκαν στις πανελλήνιες κάποιοι είναι απόφοιτοι προηγούμενων ετών, των οποίων τον αριθμό επίσης δεν γνωρίζουμε μπορούμε να πούμε ότι περίπου 10.000 είναι όσοι από τους γεννηθέντες το 1996 εξετάστηκαν στις πανελλήνιες του 2014 και έμειναν εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Συνεπώς για να εισάγονται όλοι απαιτούνται 10.000 επιπλέον θέσεις στις ανώτατες σχολές.

Ακόμα και η δημιουργία αυτών των θέσεων δεν εξασφαλίζει την ελεύθερη πρόσβαση, αλλά εξασφαλίζει την εισαγωγή όλων, κάτι που είναι διαφορετικό. Ελεύθερη πρόσβαση σημαίνει ότι ο καθένας θα σπουδάζει όποιο επιστημονικό αντικείμενο θέλει, εφόσον βέβαια έχει τις προαπαιτούμενες γνώσεις να παρακολουθήσει και να ολοκληρώσει τις σπουδές του.

Όταν προσπαθήσουμε να υπολογίσουμε τι θα συμβεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αν όλοι σπουδάζουν αυτό που θέλουν θα εκπλαγούμε. Προσπαθώντας να “διαβάσουμε” τις επιθυμίες των υποψηφίων πήραμε τις πρώτες προτιμήσεις, όπως δηλώθηκαν στα μηχανογραφικά του 2014, και τις συγκρίναμε με τον αριθμό των εισακτέων. Είναι αναμενόμενο η ζήτηση για την ίδια σχολή σε διαφορετικές πόλεις να ακολουθεί τα πληθυσμιακά κριτήρια. Δεν τα λάβαμε υπόψη μας θεωρώντας ότι όσοι επιθυμούν να σπουδάσουν Νομική, για παράδειγμα, θα μοιραστούν στα τρία υπάρχοντα τμήματα. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι αρκετοί υποψήφιοι που θα ήθελαν να σπουδάσουν Νομική, αλλά έχουν 16.000 μόρια δεν δηλώνουν τη Νομική, αφού θεωρούν ανέφικτη την επιτυχία τους. Συνεπώς ο αριθμός των πρώτων προτιμήσεων είναι μικρότερος από τον αριθμό όσων επιθυμούν να σπουδάσουν αυτό που επιθυμούν. Τα αποτελέσματα της σύγκρισης βλέπουμε στον πίνακα 2.

Επαληθεύεται η εικασία ότι αν έχουμε ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οι περισσότεροι θα επιλέξουν τις ήδη περιζήτητες σχολές. Οι Ιατρικές θα πρέπει να εκπαιδεύσουν τριπλάσιους γιατρούς απ’ όσους μέχρι τώρα, το αντίστοιχο οι Νομικές, οι Ηλεκτρολόγοι Μηχανικοί, αλλά λιγότερους οι Πολιτικοί Μηχανικοί, που έχουν χάσει την αίγλη τους ελέω κρίσης, λιγότερους οι σχολές Μαθηματικών και Οικονομικών. Αυτό θα σήμαινε μία ριζική αναμόρφωση του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με υπερβολική μεγέθυνση κάποιων σχολών και τη διακοπή λειτουργίας κάποιων άλλων. Το κόστος πολύ μεγάλο.

Τα προβλήματα δεν σταματούν εδώ. Αν όλοι αποφοιτήσουν από τις σχολές που θα βρουν εργασία; Οι πτυχιούχοι μπορεί να είναι αμέτρητοι, αλλά οι θέσεις εργασίας είναι συγκεκριμένες. Ήδη η Ελλάδα διαθέτει τους περισσότερους γιατρούς στον κόσμο ανά 1.000 κατοίκους. Αν τους τριπλασιάσουμε που θα βρουν εργασία; Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι η ελεύθερη πρόσβαση σημαίνει ότι οι περισσότεροι δεν θα εργάζονται στο αντικείμενο που σπούδασαν, θα σημαίνει την πλήρη αποσύνδεση της εκπαίδευσης από την αγορά εργασίας.

Το τελευταίο ερώτημα που δημιουργείται είναι αν αξίζει τον κόπο να χρηματοδοτούμε, ως κοινωνία, τις σπουδές όλων αυτών των παιδιών που μετά δεν θα έχουν εργασία και θα διαμαρτύρονται για ανεργία και ετεροαπασχόληση. Γιατί η αλήθεια είναι ότι ελάχιστοι βλέπουν τις σπουδές ως μόρφωση. Οι περισσότεροι έχουν επαγγελματικές προσδοκίες από τις σπουδές τους, αλλά και οι εργοδότες έχουν υψηλές απαιτήσεις για το γνωστικό επίπεδο των εργαζομένων τους.

Σε άλλες χώρες επιτρέπεται η ελεύθερη πρόσβαση στις σχολές, αλλά από το πρώτο στο δεύτερο έτος γίνεται “ξεκαθάρισμα”, αφού εκεί μπαίνει ποσοτικός περιορισμός σ’ αυτούς που θα προχωρήσουν στις σπουδές τους ή αν δεν περάσουν δύο φορές ένα μάθημα διαγράφονται από τη σχολή.

Αυτό ήταν στα πλάνα της προ 16 ετών μεταρρύθμισης Αρσένη, αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε, για λόγους οργάνωσης και κόστους, αλλά και για λόγους έλλειψης εμπιστοσύνης. Δυστυχώς στην Ελλάδα κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν. Έτσι πολλοί φοβούνται ότι αν επιλέγουν τα πανεπιστήμια τους φοιτητές τους, τότε δεν θα υπάρξει αξιοκρατία. Το πλεονέκτημα αυτής της λύσης είναι ότι όσοι θα προχωρούν στις σπουδές τους θα έχουν κριθεί στα μαθήματα του πρώτου έτους της σχολής τους, πράγμα πιο λογικό από αυτό που συμβαίνει σήμερα, όπου, για παράδειγμα, όποιος επιθυμεί να σπουδάσει ψυχολογία εξετάζεται, κρίνεται δηλαδή, στα Αρχαία και τα Λατινικά, μαθήματα που είναι άσχετα με το αντικείμενο των σπουδών τους.

Έτσι οι πανελλήνιες εξετάσεις υπάρχουν μέχρι τώρα, όχι ως το δικαιότερο σύστημα επιλογής των μελλοντικών φοιτητών, αλλά ως το πιο αδιάβλητο, σε σχέση με τις άλλες λύσεις.

ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΗΣ

Μαθηματικός – ερευνητής