ΝΙΚΟΣ ΜΑΝΤΖΑΡΗΣ
Υπεύθυνος Ενεργειακής και Κλιματικής Πολιτικής του WWF Ελλάς
Οι υπουργοί Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικύρωσαν τη Δευτέρα 15 Ιουνίου τη συμφωνία για την εφαρμογή του λεγόμενου Ταμείου Σταθεροποίησης Αγοράς Δικαιωμάτων (ή Market Stability Reserve-MSR) που αποτελεί την πιο σημαντική μεταρρύθμιση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΕΔΕ) των τελευταίων χρόνων.
Πρόκειται ουσιαστικά για έναν «κουμπαρά» στον οποίο μεταφέρονται δικαιώματα εκπομπών όταν υπάρχει μεγάλο πλεόνασμα, ενώ σε περίπτωση που το πλεόνασμα στην αγορά πέφτει κάτω από ένα όριο, το MSR θα επανατροφοδοτεί την αγορά.
Ο μηχανισμός αυτός σχεδιάστηκε για να αντιμετωπίσει το σημαντικότερο διαρθρωτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το ΕΣΕΔΕ, δηλαδή το μεγάλο πλεόνασμα δικαιωμάτων, το οποίο μοιραία οδηγεί σε χαμηλές τιμές CO2, ανίσχυρες να πυροδοτήσουν τις αναγκαίες αλλαγές στο ευρωπαϊκό ενεργειακό μοντέλο.
Η επικύρωση αυτή από το Συμβούλιο των υπουργών Περιβάλλοντος αποτελεί το πολιτικό επιστέγασμα της τριμερούς διαβούλευσης μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Επιτροπής και Συμβουλίου που ολοκληρώθηκε στις 6 Μαΐου 2015 και άλλαξε σημαντικά την αρχική πρόταση της Κομισιόν από τον Ιανουάριο του 2014.
Παρόλο που το MSR θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται το 2019, οι αναλυτές εκτιμούν ότι θα επηρεάσει τις τιμές στο χρηματιστήριο ρύπων άμεσα. Ειδικά για την Ελλάδα προβλέπεται ότι τα δημόσια έσοδα από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπών θα ξεπεράσουν τα 6 δις ευρώ τη δεκαετία 2015-2025.
H ανοδική πορεία των τιμών όμως θα συνεχιστεί και μετά το 2025 όπου εκτιμάται ότι θα εκτοξευθεί στα 30 και 40 ευρώ/τόνο κάπου μεταξύ 2025-2030 από τα 7,5 ευρώ/τόνο που βρίσκεται σήμερα.
Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά για τη ΔΕΗ;
Τα καλά νέα είναι ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα εξαρτάται (ακόμα) από την ίδια. Τα άσχημα νέα είναι ότι φαίνεται να εμμένει στη λάθος απάντηση.
Αν η ΔΕΗ αποφασίσει τελικά να προχωρήσει με τα μεγαλεπήβολα σχέδια κατασκευής της νέας, πανάκριβης λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαΐδα V, τότε πολύ απλά το κόστος ηλεκτροπαραγωγής της θα σκαρφαλώσει σε δυσθεώρητα ύψη και η ανταγωνιστικότητα του «φθηνού» λιγνίτη σε σχέση με άλλες μορφές ενέργειας θα εξανεμιστεί.
Η ΔΕΗ το ξέρει πολύ καλά αυτό. Στην πρόσφατη συνεδρίαση της Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής ο νέος πρόεδρός της ανέφερε ότι ακόμα και με τα 7 ευρώ τον τόνο σήμερα ο λιγνίτης είναι ακριβός.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι υπάρχουν υπολογισμοί της ίδιας της εταιρίας που δείχνουν ξεκάθαρα ότι για τιμή δικαιώματος 30 ευρώ/τόνο η Πτολεμαΐδα V θα εκτοπίζεται από μονάδες φυσικού αερίου στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα να μειωθούν δραστικά οι ώρες λειτουργίας της και άρα τα έσοδά της.
Πώς λοιπόν θα αποσβέσει η νέα μονάδα το τεράστιο κόστος εγκατάστασής της; Σε ποιους θα μετακυλισθεί το κόστος από αυτή τη ζημιά;
Το ΥΠΑΠΕΝ και η ΔΕΗ φαίνεται να βρίσκονται ακόμα στην κατάσταση που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «άρνηση της πραγματικότητας».
Η τελευταία επινόηση ανακοινώθηκε σε κάποια ημερίδα από τον πρόεδρο της ΔΕΗ και πέρασε στα «ψιλά»: Η Ελλάδα θα ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξαίρεση λόγω μειωμένου κατά κεφαλήν ΑΕΠ ώστε να παίρνει δωρεάν δικαιώματα στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Δυστυχώς για τον πρόεδρο της ΔΕΗ υπάρχουν διάφορα προβλήματα με αυτό.
Πρώτα από όλα η Ελλάδα θα χάσει μεγάλο μέρος από τα 6 δις δημοσίων εσόδων από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων τη δεκαετία 2015-2025 καθώς είναι προφανές ότι δικαιώματα που δίνονται δωρεάν, δεν δημοπρατούνται.
Είναι δυνατόν η χώρα μας να θυσιάζει δημόσια έσοδα 600 εκ ευρώ τον χρόνο (από 140-150 εκ ευρώ σήμερα) στο βωμό της αναβίωσης ενός θνησιγενούς και παρωχημένου ενεργειακού μοντέλου και μάλιστα στη δεδομένη οικονομική συγκυρία;
Επιπλέον, η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 2014 για το κλιματικό και ενεργειακό πακέτο του 2030 ορίζει ότι την εξαίρεση δικαιούνται χώρες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω του 60% του Ευρωπαϊκού μέσου όρου το 2013.
Η Ελλάδα βρισκόταν στο 62,5% εκείνη τη χρονιά, οπότε για να δικαιούται δωρεάν δικαιώματα την επόμενη δεκαετία, πρέπει να αναθεωρηθεί μια συμφωνία για την επίτευξη της οποίας ίδρωσε ολόκληρη η Ευρώπη για περίπου 2 χρόνια.
Κι όλα αυτά μόνο και μόνο για να «βγουν» οικονομικά οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ, οι οποίες μάλιστα δεν έχουν χτιστεί ακόμα! Παράλογο;
Μεγαλύτερη παραδοχή του οικονομικού αδιεξόδου της Πτολεμαΐδας V και μάλιστα δια στόματος του νέου προέδρου της ΔΕΗ, δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς.
Κυρίως όμως, η πρόταση αντίκειται στο πνεύμα της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας καθώς εξαιρέσεις αυτού του είδους δίνονται σε χώρες για να τις βοηθήσουν να μεταβούν ομαλά σε ένα μοντέλο ηλεκτροπαραγωγής χαμηλού άνθρακα, και υπό την προϋπόθεση να προβούν σε σχετικές επενδύσεις εκσυγχρονισμού.
Στην Ελλάδα αυτή η μετάβαση ξεκίνησε ήδη (αρκεί κανείς να δει την αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ και την αντίστοιχη μείωση του λιγνίτη τα τελευταία χρόνια). Το γεγονός ότι οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ πληρώνουν από 1/1/2013 από τον πρώτο τόνο CO2 που εκπέμπουν, έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την αλλαγή πορείας.
Η ΔΕΗ λοιπόν ζητά την εξαίρεση για τον ακριβώς αντίθετο λόγο από αυτόν για τον οποίο ο νομοθέτης προέβλεψε τη δυνατότητα εξαιρέσεων: για να ανακόψει την ως τώρα πρόοδο, επιστρέφοντας σε ένα ενεργειακό μοντέλο όπου ο λιγνίτης θα βασιλεύει.
Ο ίδιος ο πρόεδρος της ΔΕΗ άλλωστε κατά την εξέτασή του από την Επιτροπή ΔΕΚΟ της Βουλής δημοσίως αναπολούσε με νοσταλγία τις εποχές που ο λιγνίτης είχε μερίδιο ηλεκτροπαραγωγής 78%.
Το ΥΠΑΠΕΝ και η ΔΕΗ έχουν ακόμα τη δυνατότητα να επιλέξουν τη σωστή στρατηγική:
- Να μείνουν πιστοί στις συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα οδηγήσουν στη σταδιακή απόσυρση των περισσότερων υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων ως το 2030, σχεδιάζοντας παράλληλα τη μετάβαση στη μετα-λιγνιτική περίοδο στην Πελοπόννησο και τη Δ. Μακεδονία.
- Να εξετάσουν εναλλακτικές λύσεις στην Πτολεμαΐδα V που βασίζονται στις καθαρές πηγές ενέργειας και την αντλησιοταμίευση για την κάλυψη των ίδιων ενεργειακών αναγκών.
- Να επενδύσουν στην ανάπτυξη των ΑΠΕ και της αποθήκευσης ενέργειας με μπαταρίες σε οικιακό επίπεδο.
Για πόσο καιρό ακόμα ΥΠΑΠΕΝ και ΔΕΗ θα εξακολουθούν να επιμένουν στο λάθος;
