Από την έντυπη έκδοση
Tου Guntram Wolff
Διευθυντής Bruegel
Την ώρα που οι χώρες αγωνίζονται να εφαρμόσουν τη συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας για τους πρόσφυγες, «ζεσταίνεται» η συζήτηση για τον τρόπο χρηματοδότησης της μεταναστευτικής πολιτικής της Ε.Ε.
Η Ιταλία έχει προτείνει την έκδοση «Ομολόγων Μετανάστευσης της Ε.Ε.» για την αντίστοιχη χρηματοδότηση στις χώρες της Ε.Ε., ενώ ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πρότεινε τα έξοδα που σχετίζονται με τη μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης ελέγχων στα ευρωπαϊκά σύνορα, να χρηματοδοτηθούν με έναν κοινώς συμφωνημένο φόρο στα καύσιμα.
Η συγκέντρωση πόρων για τη χρηματοδότηση της μετανάστευσης και των συνοριακών ελέγχων έχει νόημα σε μια Ε.Ε. η οποία θα έχει αφαιρέσει σε μεγάλο βαθμό τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. Η προστασία των εξωτερικών συνόρων συνιστά κοινό καθήκον, το οποίο μπορεί να εκπληρωθεί πιο αποτελεσματικά εάν πληρώνεται με κοινή χρηματοδότηση. Οι χώρες της Ε.Ε. πρέπει επίσης να συνεργαστούν με τις γειτονικές χώρες για να επηρεάσουν τις πολιτικές τους, και να συνεργαστούν για τη διαχείριση των μεταναστών.
Αυτό είναι που πράττει η Ε.Ε. στη συμφωνία με την Τουρκία και συζητεί επίσης σε ό,τι αφορά τη Λιβύη. Ξανά, οι δράσεις της Ε.Ε. θα είναι πολύ πιο αποτελεσματικές εάν υπάρχει στενός συντονισμός των διαφορετικών πολιτικών μεταξύ των χωρών. Από τη στιγμή που θα διασφαλιστεί η πολιτική και διοικητική ικανότητα, οι εξωτερικές πολιτικές της Ε.Ε. θα χρειαστούν επίσης τη δική τους πηγή χρηματοδότησης.
Το ΔΝΤ έχει υπολογίσει τα βραχυπρόθεσμα δημοσιονομικά κόστη των αιτούντων άσυλο σε 0,1% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο. Ωστόσο, ορισμένες χώρες δαπανούν σημαντικά περισσότερα. Στις δαπάνες ασύλου προστίθεται το κόστος και άλλων πολιτικών, όπως είναι οι αποτελεσματικότερες πολιτικές εκτός της Ε.Ε. και η χρηματοδότηση της Frontex, της εξωτερικής υπηρεσίας ελέγχου των συνόρων της Ε.Ε. Η διαχείριση της προσφυγικής κρίσης και η χρηματοδότηση της απάντησης σε αυτήν δεν μπορούν να αφεθούν μόνο στην Ελλάδα, την Ιταλία και τις άλλες περιφερειακές χώρες, ούτε μπορούν η Γερμανία και η Σουηδία να αποδέχονται και να χρηματοδοτούν σχεδόν όλους τους πρόσφυγες που φτάνουν. Η προσπάθεια θα πρέπει να είναι κοινή.
Οι κοινοί συνοριακοί έλεγχοι και η πολιτική μετανάστευσης αντιπροσωπεύουν ένα μόνιμο κόστος – οι μεταναστευτικές ροές προς την Ε.Ε. κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχιστούν. Τα μόνιμα κόστη απαιτούν μόνιμους πόρους και δεν μπορούν να χρηματοδοτούνται από ελλείμματα. Η ιδέα για τη δημιουργία ενός κοινού φόρου με σκοπό τη χρηματοδότηση αυτών των εξόδων είναι, επομένως, ευπρόσδεκτη. Η ιδέα του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για τη χρήση ενός φόρου βενζίνης κινείται προς μια λογική κατεύθυνση.
Στην πραγματικότητα, ένας φόρος στον άνθρακα σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα βοηθούσε επίσης στην επίτευξη των κλιματικών στόχων της Ε.Ε. που συμφωνήθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής του Παρισιού. Αν η Ευρώπη επιθυμεί να λάβει στα σοβαρά τις δεσμεύσεις της για τις πολιτικές στο κλίμα, θα πρέπει να ενεργοποιήσει ξανά το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων, αλλά επίσης να αυξήσει τους φόρους για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που δεν καλύπτονται από το ETS. Με περίπου 1,5 εκατ. τόνους πετρελαίου να καταναλώνονται καθημερινά στην Ε.Ε., μια φορολογική αύξηση στο πετρέλαιο θα μπορούσε να αντλήσει αρκετά έσοδα για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Παρά το γεγονός ότι το κόστος θα καταβληθεί από τον καταναλωτή, μακροπρόθεσμα μια προσέγγιση που θα λειτουργήσει σωστά σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα εξοικονομήσει χρήματα.
Παρ’ όλα αυτά, η ιταλική πρόταση δικαίως τονίζει τη σημασία του δανεισμού. Τα κόστη διαχείρισης της κρίσης των προσφύγων θα μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου. Επί του παρόντος, υπάρχουν σημαντικές εφάπαξ δαπάνες για την κατασκευή των αναγκαίων υποδομών, την ανάπτυξη της Frontex, την αγορά του απαραίτητου εξοπλισμού και ούτω καθεξής. Σύμφωνα με το πρότυπο της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας, τα υψηλά κόστη που είναι προσωρινά θα πρέπει να χρηματοδοτούνται με δανεισμό, διατηρώντας τον φορολογικό συντελεστή σταθερό στον χρόνο, για να αποφεύγει κανείς ανεπάρκειες και να αποτρέπει λανθασμένες επενδυτικές επιλογές.
Τόσο η ιταλική πρόταση όσο και ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας ορθώς επισημαίνουν ότι η αντιμετώπιση της κρίσης των προσφύγων απαιτεί πόρους, για την εξεύρεση των οποίων είναι επιθυμητή μια ευρωπαϊκή προσέγγιση. Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας έχει δίκιο όταν λέει ότι απαιτούνται φορολογικοί πόροι, και η εισαγωγή ενός φόρου που συμβάλλει στην επίτευξη των κλιματικών στόχων έχει νόημα. Ταυτόχρονα, είναι χρήσιμη η συμπλήρωση των φορολογικών εσόδων με δανεισμό, προκειμένου να χρηματοδοτούνται οι προσωρινά υψηλές δαπάνες.
Για να γίνει αυτό μια εφαρμόσιμη πρόταση, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί το σωστό νομικό και διοικητικό πλαίσιο. Οι Συνθήκες της Ε.Ε., και ιδίως τα άρθρα 191 και 192, επιτρέπουν τη δημιουργία ενός φόρου για την ουσιαστική επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Ε.Ε. Ένας φόρος στον άνθρακα αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ο σωστός φόρος για την επίτευξη του στόχου της αποτροπής της κλιματικής αλλαγής.
Δεδομένου ότι με ένα τέτοιο βήμα η Ε.Ε. θα κινηθεί σε νέο έδαφος, απαιτείται προσεκτικός πολιτικός και διοικητικός σχεδιασμός. Αλλά και η κλιματική αλλαγή και οι πολιτικές μετανάστευσης αφορούν κοινά δημόσια αγαθά που χρειάζονται κοινούς πόρους για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
