Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Η ταινία είναι μεν 65 ετών, αλλά το περιεχόμενό της εξαιρετικά επίκαιρο. Πρόκειται για την «Έβδομη Σφραγίδα» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Κατά την ιστορία, ένας ιππότης που επιστρέφει από τις Σταυροφορίες βρίσκει την πατρίδα του κατεστραμμένη από την πανώλη.
Η πίστη του στον Θεό έχει κλονιστεί από τον πόνο και την καταστροφή που συναντά.
Όταν έρχεται να τον διεκδικήσει ο Θάνατος, ο σταυροφόρος τού προτείνει μια παρτίδα σκάκι ώστε να κερδίσει αρκετό χρόνο που θα του επιτρέψει να σκεφθεί μια πράξη που θα μπορούσε να έχει νόημα μέσα στη ζοφερή κατάσταση.
Με πιο απλά λόγια, η ταινία φέρνει στο προσκήνιο έναν σοκαριστικό στοχασμό πάνω στην αξία ερωτήσεων για τις οποίες δεν υπάρχει απάντηση. Κρίσιμο προβάλλει έτσι το θέμα που αναδείξαμε και σε προηγούμενο σημείωμά μας και που είναι αυτό της οικονομίας της ζωής.
Ήδη διάσημοι συγγραφείς το φέρνουν στο προσκήνιο και αναδεικνύουν έναν προβληματισμό γόνιμο και ζωτικό. Υπ’ αυτή την έννοια, το βιβλίο του Ζακ Αταλί «Η οικονομία της ζωής» αποτελεί πολύτιμη πηγή στοχασμού για το σήμερα, προσφέροντας κλειδιά ερμηνείας της πραγματικότητας που θα μπορούσε να προκύψει αύριο.
Στα ίδια περίπου πλαίσια κινείτο και το βιβλίο του Νικολά Χριστάκη, γιατρού και κοινωνιολόγου στο Yale.
Προσεγγίζει τη σημερινή αβεβαιότητα με μια ματιά στο παρελθόν και χρησιμοποιεί την ιστορία, την επιδημιολογία και την κοινωνιολογία προκειμένου να θέσει σε προοπτική τον Covid-19. Αυτό είναι το βιβλίο που χρειάζεστε αν θέλετε να κατανοήσετε τι θα πει να ισοπεδωθεί η καμπύλη των κρουσμάτων και να επιτευχθεί η περίφημη ανοσία της αγέλης.
Ο τίτλος του βιβλίου του Ν. Χρηστάκη αναφέρεται στον λοιμό που έφερε ο Απόλλων στους Έλληνες, όταν εκείνοι είχαν υποδουλώσει την κόρη ενός ιερέα της Τροίας. Το βιβλίο περιγράφει μια σειρά από ανθρώπινες αποτυχίες – με κυριότερη τη δυσκολία να μάθουμε από το παρελθόν.
Η πανδημία είναι ένας παλιός εχθρός, που πολλές φορές έχει τραυματίσει την ανθρωπότητα, μόλις όμως καταλαγιάσει -εξηγεί ο Ν. Χρηστάκης- οι άνθρωποι έχουν την τάση να αφήνουν κατά μέρος την αναζήτηση νοήματος, ξαναπαίρνουν τον δρόμο της ζωής τους και το γιορτάζουν.
Τις γιορτές αυτές εξάλλου τις προβλέπουν με άρθρα τους και γνωστοί διεθνείς τραπεζίτες, τονίζοντας ότι μετά την πανδημία η ανθρωπότητα για μια περίοδο θα κάνει ένα μεγάλο πάρτι. Τώρα το πώς αυτό θα συμβεί με το παγκόσμιο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος τρεις φορές πιο πάνω από το διεθνές ΑΕΠ, ίσως ένας νέος Τζον Μέιναρντ Κέινς θα μπορούσε να μας το εξηγήσει.
Πρέπει πάντως να επισημάνουμε ότι ο Σκοτ Γκάλογουεϊ, επιχειρηματίας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, προσεγγίζει τη στενότερη θεματική του κορωνοϊού και της επιχειρηματικότητας.
Βλέπει τον κορωνοϊό ως πηγή διατάραξης και καταλύτη της επιτάχυνσης των αλλαγών. Αυτό του επιτρέπει να ξαναδεί τις θεωρίες του σχετικά με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η επιχειρηματικότητα – πώς τα προϊόντα αντικαθιστούν τις μάρκες ή πάλι πώς οι εταιρείες χρειάζεται πλέον να διαλέξουν αν θα πουλούν τα προϊόντα τους με κέρδος (αυτή είναι η προσέγγιση της Apple) ή αν θα πουλούν τους χρήστες τους σε άλλες επιχειρήσεις (όπως κάνει η Google).
Η γραφή του Σ. Γκάλογουεϊ είναι διασκεδαστική αλλά και ενημερωτική ως προς το πώς οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τις κρίσεις, καθώς και ως προς τον βαθμό ωρίμανσης του υγειονομικού τομέα και της πανεπιστημιακής κοινότητας ώστε να υποδεχθεί τη διαταραχή.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, οι συγγραφείς που προαναφέραμε, συμφωνούν ότι μετά την πανδημία θα γίνει βαριά η απαίτηση για μια άλλη παγκόσμια κοινωνία.
Αυτό είναι άλλωστε το αντικείμενο του The Wake-up Call, που ως συγγραφείς έχει τον Τζον Μικλεθουέιτ, πρώην διευθυντή σύνταξης του Economist, και τον Άντριαν Γούλντριτζ, που γράφει τη στήλη Bagehot του περιοδικού σήμερα. Λίγοι θα αρνηθούν ότι οι κυβερνήσεις της εποχής μας οφείλουν να βοηθήσουν προκειμένου να δημιουργηθεί μια πιο δίκαιη κοινωνία, λιγότερο συντεχνιακή και πελατειακή και περισσότερο αποτελεσματική για ΟΛΟΥΣ.
Αυτή είναι η μια διάσταση της πραγματικότητας. Υπάρχει όμως και η ταινία του Μπέργκμαν. Το δίδαγμά της είναι ότι όταν η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με την τραγωδία, το νόημα συχνά κρύβεται στα μικρά πράγματα. Στο τέλος της ταινίας, όταν ο Ιππότης κοντεύει να ηττηθεί, ξαφνιάζει τον Θάνατο για μια στιγμή ανατρέποντας τη σκακιέρα.
Αυτή η στιγμή δίνει σ’ ένα ζευγάρι που είχε την καλοσύνη να του προσφέρει νωρίτερα γάλα και αγριοφράουλες την ευκαιρία να διαφύγουν με το μωρό τους – και να επιζήσουν.
Ο κόσμος μετά τον κορωνοϊό θα αργήσει να αναδυθεί. Το πιθανότερο είναι ότι τα πρώτα του δείγματα θα φανούν ακριβώς στις λεπτομέρειες.
