Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Οταν ξεσπά και κτυπά, είναι αργά για όλους αυτούς που δεν ήθελαν να τη σκέπτονται. Κι όμως, σε εποχές ισχυρών μετασχηματισμών, όπως για παράδειγμα το πέρασμα από μια εποχή παραγωγής σε άλλη, οι κρίσεις κανονικά είναι μια σχεδόν φυσική συνέπεια. Γι’ αυτό οι επιχειρήσεις ούτε να τις αγνοούν πρέπει ούτε να υποτιμούν τη σημασία τους είναι καλό.
Όσοι διοικούν επιχειρήσεις, έχουν μια συγκεκριμένη άποψη για το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται και ενδεχομένως αναπτύσσονται. Ως εκ τούτου εφαρμόζουν ένα δεδομένο σύνολο προοπτικών για την αντιμετώπιση αλλαγών και εξελίξεων στην αγορά. Και αυτό το κάνουν με τους πιο απλούς τρόπους, είτε οι συνθήκες είναι κανονικές και αυτό είναι προάγγελος ταχείας ανάπτυξης και διατηρήσιμης ευημερίας, είτε είναι αδύναμες και αυτό είναι προάγγελος φθίνουσας ζήτησης και ενδεχομένως ύφεσης. Οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν διαφορετικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση καθεμιάς από αυτές τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά. Σε εποχές κανονικές ανταγωνίζονται μεταξύ τους με βάση ένα μίγμα επιθετικών και αμυντικών κινήσεων, αλλά είναι απίθανο να σημειώσουν μεγάλη επιτυχία. Σε περιόδους ταχείας ανάπτυξης διακρίνουν παντού νέες ευκαιρίες. Επενδύουν και ξοδεύουν ελεύθερα για να κερδίσουν ό,τι μπορούν. Σε φάσεις ύφεσης όμως, οι επιχειρήσεις μειώνουν το κόστος τους και τις επενδύσεις τους προκειμένου να διασφαλίσουν, πάλι, την επιβίωσή τους.
Όμως αυτή η άποψη για τις δύο βασικές συνθήκες της αγοράς και τα δύο αντίστοιχα σχέδια δράσης που καθοδηγούν την επιχείρηση σήμερα είναι ξεπερασμένη. Υπάρχουν και άλλες συνθήκες της αγοράς εκτός από αυτές τις δύο βασικές. Και υπ’ όψιν ότι οι όροι μπορούν ξαφνικά να αλλάξουν. Τη μια μέρα έγινε η τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και την άλλη είχαμε την πλημμύρα εξαιτίας του τυφώνα «Κατρίνα». Μια μέρα του 2007 εκδηλώθηκε πανικός για τα στεγαστικά δάνεια και τις παραιτήσεις δανειοληπτών από τα ακίνητά τους και λίγο μετά πήγαμε σε κατάρρευση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Σήμερα, όπως μας διδάσκει η κρίση του κοροναϊού και των διαστάσεών της, μικροί ή μεγάλοι ιοί γίνονται αφορμή διεθνών κρίσεων για τον απλούστατο λόγο ότι το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε είναι εκ των πραγμάτων παγκοσμιοποιημένο. Κατά συνέπεια ό,τι και αν λένε οι αγύρτες της πολιτικής, θα πρέπει να τα ακούμε δωρεάν. Η παγκοσμιοποίηση είναι εδώ και θα μείνει. Πέρα όμως από τα ορατά και αισθητά σοκ υπάρχουν και κάποια άλλα.
Τα σοκ αυτά παίρνουν πολλές μορφές και έχουν διαφορετικά μεγέθη. Σε πολλά μέρη του κόσμου, σε πολλούς κλάδους, συμβαίνουν σημαντικά πράγματα τα οποία γίνονται ελάχιστα αντιληπτά (αν όχι καθόλου) και σίγουρα οι συνέπειές τους δεν μετρώνται. Θα μπορούσε να είναι δύο άτομα που μέσα σ’ ένα γκαράζ κατασκεύασαν ένα καινούργιο «μηχάνημα» που ονομάστηκε προσωπικός υπολογιστής. Θα μπορούσε να είναι κάποιος ονόματι Τζεφ Μπέζος που ίδρυσε μια επιχείρηση στο διαδίκτυο με την επωνυμία Amazon. Ή θα μπορούσε να είναι κάποιος άλλος που τον λένε Στιβ Τζομπς και ο οποίος κατασκεύασε το iPhone. Θα μπορούσε όμως να είναι και ένας άλλος που οραματίζεται ομόλογα υψηλής απόδοσης ή ένας άλλος που συνέλαβε την ιδέα να δώσει στα στεγαστικά δάνεια μορφή χρεογράφων. Αν είχαν προσέξει αυτούς τους οραματιστές ο κλάδος των υπολογιστών, ο κλάδος του βιβλίου, ο κλάδος της μουσικής ή ο χρηματοπιστωτικός κλάδος θα είχαν ενεργήσει νωρίτερα, για να προστατέψουν τα χωράφια τους ή να εκμεταλλευτούν καινούργιες ευκαιρίες. Δεν το έκαναν όμως, γιατί η δύναμη της συνήθειας είναι παραλυτική.
Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων χρειάζονται μια νέα θεώρηση για τον κόσμο και ένα νέο πλαίσιο για την αντιμετώπισή του. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, αλλαγές συμβαίνουν ανά πάσα στιγμή. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να έρθουν γρήγορα, από οποιαδήποτε γωνιά του κόσμου, και να επηρεάσουν οποιαδήποτε εταιρεία με σημαντικό αντίκτυπο.
Στις μέρες μας υπάρχει πολύ περισσότερος κίνδυνος και αβεβαιότητα στις επιχειρηματικές υποθέσεις απ’ ό,τι οποτεδήποτε στο παρελθόν, εξαιτίας των ανατρεπτικών καινοτομιών και των μεγάλων απροσδόκητων σοκ. Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων ανέκαθεν ζούσαν με κάποιο κίνδυνο και αβεβαιότητα αγοράζοντας ασφάλιση, όποτε αυτό ήταν δυνατό, για να μετριάσουν τη ζημιά. Σήμερα όμως η ταχύτητα των αλλαγών και το μέγεθος των σοκ είναι μεγαλύτερα από κάθε άλλη φορά. Αυτό που συμβαίνει στην εποχή μας δεν είναι εκείνο που θεωρούνταν φυσιολογικό στο παρελθόν. Πρόκειται για μια καινούργια «φυσιολογική κατάσταση», που χαρακτηρίζεται από τις ανατρεπτικές καινοτομίες και συμπεριλαμβάνει και τα μεγάλα σοκ.
Οι κρίσεις μονιμοποιούνται έτσι, άρα θέλουν προετοιμασία και κάποια κοινωνιακή εγρήγορση, πέρα από ανόητες θεωρήσεις και ολέθριες ενίοτε παντογνωσίες.
