Της Ανθής Αγγελοπούλου
Ο πρύτανης του ΕΚΠΑ και καθηγητής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Θάνος Δημόπουλος μας δίνει απαντήσεις σε όλα όσα θέλουμε να γνωρίζουμε για το νέο κορονοϊό, ο οποίος συνεχίζει το «τραγικό» του έργο στην Κίνα ενώ εξαπλώνεται με επικίνδυνα ραγδαίους ρυθμούς στον υπόλοιπο κόσμο. Αναφορικά με την ονοματολογία του ιού ο καθηγητής επισημαίνει ότι η Διεθνής Επιτροπή για την Ταξινόμηση των Ιών (ICTV)τον αποκαλεί SARS-CoV-2 (Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο από Κορωνοϊό 2) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) Covid-19 (Κορωνοϊός 19). Ο ΠΟΥ πρωτίστως ενδιαφέρθηκε να δοθεί ένα όνομα που να μην «ενοχοποιεί» την Κίνα και να μην αναφέρεται άμεσα σε γεωγραφικές τοποθεσίες, ομάδες ανθρώπων ή ζώα, ώστε να αποφευχθεί κάθε στιγματισμός.
Η ιολογία
Οι κορωνοϊοί είναι μεγάλοι RNA ιοί και 2 από τους 4 υποτύπους τους προσβάλλουν τον άνθρωπο. Άλλοι ξενιστές είναι οι νυχτερίδες, θηλαστικά όπως οι καμήλες, οι μυρμηγκοφάγοι κ.λπ.. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 4 ανθρώπινοι κορωνοϊοί οι οποίοι είναι ενδημικοί παγκοσμίως > 10-30% των λοιμώξεων ανώτερου αναπνευστικού ήπιας συμπτωματολογίας (το λεγόμενο κοινό κρυολόγημα).
Μεγάλες επιδημίες
Το 2002 ο ιός του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS) εξαπλώθηκε σε όλη την υφήλιο και είχε ως αποτέλεσμα 8.096 λοιμώξεις και 774 θανάτους.
Το 2012 ο κορωνοϊός του αναπνευστικού συνδρόμου της Μέσης Ανατολής (MERS) ο οποίος ήταν περιορισμένης επέκταση εκτός Μέσης Ανατολής είχε ως αποτέλεσμα 2.494 λοιμώξεις και 858 θανάτους.
Το 2019 ξεκίνησε ο ιός Covid-19 ο οποίος αυτή τη στιγμή αποτελεί πρόκληση για την παγκόσμια κοινότητα αλλά και τη σημασία της διαρκούς ετοιμότητας όλων των κρατών κατά των αναδυόμενων μολυσματικών ασθενειών.
Τα μέχρι στιγμής επιδημιολογικά δεδομένα
15 Φεβρουαρίου 2020 (παρατηρητήριο του Νοσοκομείου Johns Hopkins CSSE)
67.097 επιβεβαιωμένα κρούσματα σε 29 χώρες παγκοσμίως
- Κίνα 66.497
- Σιγκαπούρη 72
- Χονγκ Κονγκ 56
- Ταϋλάνδη 33
- Ιαπωνία 29
- Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής 15
- Αυστραλία 15
- Ευρώπη 46 (κυρίως σε Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία)
- Αίγυπτος 1
1.527 θάνατοι [2% θνητότητα]
- Κίνα 1.523
- Χονγκ Κονγκ 1
- Ιαπωνία 1
- Φιλιππίνες 1
- Γαλλία 1 (80χρονος Κινέζος τουρίστας)
Η κλινική εικόνα των ασθενών
Ο ιός αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες, με περισσότερα περιστατικά στη διάμεση ηλικία των 56 ετών, ενώ είναι οριακά συχνότερος σε άνδρες. Μεταδίδεται ακόμα και από ασυμπτωματικούς φορείς πριν την εκδήλωση συμπτωμάτων και για 7-14 ημέρες. Οι ασθενείς παρουσιάζουν άτυπη πνευμονία,πυρετό, καταβολή, ξηρό βήχα και δύσπνοια.
Εργαστηριακά παρουσιάζει λεμφοπενία, παράταση χρόνου προθρομβίνης, αυξημένη γαλακτική δεϋδρογενάση ενώ στην αξονική τομογραφία θώρακος δείχνει αμφοτερόπλευρα διηθήματα, θολερότητα τύπου θαμβής υάλου.
Παρουσιάζει σοβαρές επιπλοκές όπως σύνδρομο οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας (ARDS), σηπτική καταπληξία και αρρυθμίες. Το 26% των ασθενών έχει ανάγκη για νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας (σύμφωνα με τα δεδομένα από το Wuhan), ενώ, μεγαλύτερο κίνδυνο έχουν οι ασθενείς με συνοδά νοσήματα όπως τακαρδιαγγειακά, ο καρκίνος, η ανοσοανεπάρκεια κ.λπ.. Επίσης, παρατηρήθηκε υψηλό ποσοστό ενδονοσοκομειακής μετάδοσης μεταξύ ιατρονοσηλευτικού προσωπικού και νοσηλευόμενων ασθενών έως 30%.
Η θεραπεία είναι:
- Υποστηρικτική αγωγή
- Ευρέως φάσματος αντι-ιικοί παράγοντες (ρεμδεσιβίρη, λοπιναβίρη/ριτοναβίρη, ιντερφερόνη-β)
- Ενώ, αναφορικά με το εμβόλιο υπάρχουν αυτή τη στιγμή πλατφόρμες παρασκευής αντίστοιχων εμβολίων για το SARS-MERS και νεότερες τεχνολογίες βασιζόμενες στο αγγελιαφόρο mRNA στα οποία βασίζονται οι επιστήμονες για την ανακάλυψη ειδικού εμβολίου για το συγκεκριμένο ιό.
Τα μέτρα πρόληψης σύμφωνα με τους ειδικούς είναι:
- τακτικό πλύσιμο των χεριών
- κάλυψη του στόματος στο βήχα ή το φτέρνισμα
- τακτική απολύμανση των χώρων που συναθροίζονται άτομα
- εθελοντική απομόνωση ατόμων που έχουν συμπτώματα ιογενούς λοίμωξης
Τα δεδομένα στην Ελλάδα
Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) εκδίδει ανά τακτά χρονικά διαστήματα επικαιροποιημένες οδηγίες για τους υγειονομικούς φορείς σχετικά με τη διαχείριση περιστατικού με πιθανή λοίμωξη από το νέο κοροναϊό.
Ύποπτο κρούσμα υπήρξε από ασθενή με οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού και ιστορικό ταξιδιού στην Κίνα ή επαφή με ασθενή τις προηγούμενες 14 ημέρες. Ωστόσο, μέχρις σήμερα δεν έχει επιβεβαιωθεί κανένα θετικό κρούσμα στη χώρα μας (15Φεβ2020).
Αποφάσεις από το Έκτακτο Συμβούλιο Υπουργών Υγείας της Ε.Ε.
Οι υπουργοί Υγείας των χωρών-μελών, κλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβουν μέρος σε έκτακτη συνέλευση την προηγούμενη εβδομάδα στις Βρυξέλες για να λάβουν μέτρα για τον ιό. Εκεί αποφασίστηκε να υπάρχει αυξημένη ετοιμότητα για έγκαιρη αναγνώριση και διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης και μηχανισμός αλληλεγγύης και υποστήριξης των χωρών της ΕΕ αλλά και τρίτων χωρών που θα παραστεί ανάγκη/
Η Ελλάδα μέσω του υπουργού Υγείας Βασίλη Κικίλια εισηγήθηκε να στηθεί ψηφιακή πλατφόρμα on time που θα έχει μέσα στοιχεία όπως (Ποια είναι αυτά τα περιστατικά τα οποία είναι επικίνδυνα, ποια έρχονται, ποια ελέγχονται, ποια είναι θετικά, ποια αρνητικά, ποια η επιδημιολογική αλληλουχία, πώς αντιδρούν στη φαρμακευτική αγωγή, ποια οδηγούνται σε ίαση).
Οργάνωση υγειονομικών δομών
1) Ταχεία αναγνώριση των κρουσμάτων
2) Δημιουργία ειδικών χώρων υποδοχής, απομόνωσης και θεραπείας
3) Μέριμνα για εξυπηρέτηση μεγάλου αριθμού περιστατικών – δημιουργία κέντρων αναφοράς
4) Ενημέρωση και εκπαίδευση πολιτών ώστε να απευθύνονται στην κατάλληλη δομή ανάλογα με τα συμπτώματά τους με έμφαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα και παραπομπή μόνο των επιπλεγμένων περιστατικών στα τριτοβάθμια νοσοκομεία
5) Διασφάλιση της υγείας του προσωπικού των υγειονομικών δομών
>ξεκάθαρο σχέδιο για τα μέσα προστασίας (μάσκες με φίλτρα προστασίας, γάντια, ειδικά γυαλιά ώστε να αποφεύγεται η επαφή με τα βιολογικά υγρά των ασθενών)
>επάρκεια και συνεχής ανεφοδιασμό με μέσα προστασίας
>εκπαίδευση του προσωπικού για την εφαρμογή και την αφαίρεση των προστατευτικών μέσων
Άμεσης προτεραιότητας η υποστήριξη τρίτων χωρών όπως η Αφρική
Σύμφωνα με τα στοιχεία έχουμε 1 νέο κρούσμα στην Αίγυπτο το οποίο όμως είναι αρκετό για να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Η κοινωνική και οικονομικοπολιτική κατάσταση στις Αφρικανικές χώρες τις καθιστούν ανοχύρωτες απέναντι στη νέα επιδημία (αντίστοιχα με Εbola). Σε 7 κράτη για παράδειγμα υπάρχει 1 νοσηλευτής ανά 1000 κατοίκους ενώ, το 50% των κατοίκων της Αφρικής (1.2 δισεκατομμύρια) δεν έχουν πρόσβαση σε βασικά αγαθά.
Η οικονομική υποστήριξη των κρατών αυτών κρίθηκε από την ΕΕ άμεσης προτεραιότητας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έστειλε 675εκατομμύρια δολάρια για υποστήριξη καθώς και εξοπλισμό 14 χωρών με διαγνωστικά εργαλεία. Το Bill & Melinda Gates Foundation δώρισε 100 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, η πραγματική πρόκληση έγκειται στην ανεύρεση σταθερής και όχι εφάπαξ χρηματοδότησης και επενδύσεων ώστε να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία νοσοκομειακών δομών με τα απαραίτητα υλικά, και παροχή σε ηλεκτρικό και πόσιμο νερό
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τα μέτρα καραντίνας
Πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ έχουν απαγορεύσει την είσοδο στα εδάφη τους κινέζων πολιτών αλλά και ατόμων που έχουν επισκεφθεί την Κίνα τις τελευταίες 14 ημέρες. Ωστόσο, στο παρελθόν τέτοια μέτρα λίγο μόνο βοήθησαν στην καθυστέρηση της επέκτασης μετάδοσης ιογενών λοιμώξεων. Αυτό που θεωρούν οι ειδικοί πιο αποτελεσματικό είναι ο προληπτικός έλεγχος στις πύλες εισόδου ταξιδιωτών κάθε χώρας και η ιχνηλασιμότητα των επαφών που είχε κάθε ασθενής μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικά.
Η επιβολή υποχρεωτικών μέτρων δημόσιας υγείας θα πρέπει να αξιολογείται και να δικαιολογείται βάσει ενός νομικού και δεοντολογικού πλαισίου (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ):
(1) Τα άτομα πρέπει να ενέχουν σημαντικό κίνδυνο εξάπλωσης μιας επικίνδυνης, μολυσματικής νόσου
(2) Οι παρεμβάσεις πρέπει να βελτιώνουν τους κινδύνους
(3) Απαιτούνται τα λιγότερο περιοριστικά μέσα που είναι απαραίτητα για την επίτευξη των στόχων δημόσιας υγείας
(4) Η χρήση του εξαναγκασμού πρέπει να είναι ανάλογη προς τον κίνδυνο
(5) Οι αξιολογήσεις πρέπει να βασίζονται στα καλύτερα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία.
Σε αναδυόμενες κρίσεις, όταν η επιστήμη είναι αβέβαιη, η υιοθέτηση της “αρχής της προφύλαξης” είναι λογική για τη διασφάλιση της δημόσιας ασφάλειας.
Ωστόσο, οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για την υγεία δεν δικαιολογούν αδιάκριτα, υπέρμετρα ή υπερβολικά εξαναγκαστικά μέτρα χωρίς τη δέουσα επιστημονική τεκμηρίωση.
