Του Άγγελου Χατζάκη
Πριν από ένα περίπου μήνα, εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης, μέλη του ελληνικού και ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, ειδήμονες, ο Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας» και η “Hepatitis B & C Public Policy Association”, συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες, προκειμένου να ανακοινώσουν την πρόθεσή τους να εργαστούν από κοινού προς την εξάλειψη του ιού της Ηπατίτιδας C (HCV) από την Ελλάδα μέχρι το 2030, υπογράφοντας τη διακήρυξη «Μανιφέστο Εξάλειψης της Ηπατίτιδας C – Hepatitis C Elimination Manifesto».
Μέχρι σήμερα από την πλευρά της Ελληνικής Κυβέρνησης, έμφαση δόθηκε στην επίτευξη καλύτερων τιμών για τις καινοτόμες και από του στόματος χορηγούμενες θεραπείες για την ηπατίτιδα C, που είναι διαθέσιμες τα τελευταία 3 χρόνια και οι οποίες έχουν αλλάξει ριζικά το τοπίο, καθώς όχι μόνο θεραπεύουν οριστικά την ηπατίτιδα C, αλλά ταυτόχρονα έχουν σχεδόν ανύπαρκτες παρενέργειες.
Μάλιστα, τον Ιούλιο 2017 η Επιτροπή Διαπραγμάτευσης για τα Φάρμακα της ηπατίτιδας C και οι φαρμακευτικές εταιρείες κατέληξαν σε συμφωνίας δίνοντας πρόσβαση σε 5,500 ασθενείς για ένα πρώτο διάστημα 14 μηνών και με κλειστό προϋπολογισμό 67 εκατ. Σύμφωνα λοιπόν με την πρόσφατη συμφωνία, μπορούν να θεραπεύονται 393 ασθενείς το μήνα και συνολικά 4716 ασθενείς σε ένα έτος.
Η δαπάνη όμως για τα φάρμακα της ηπατίτιδας C είναι ένα μόνο μέρος του συνολικού κόστους που θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας στο δρόμο για την εξάλειψη της νόσου. Η εξάλειψη της στην Ελλάδα, σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με τίτλο «Οικονομική αξιολόγηση της στρατηγικής εξάλειψης της Ηπατίτιδας C σύμφωνα με τον Παγκόσμια Οργανισμό Υγείας», έχει αποτιμηθεί στα 3,5 δισ. ευρώ για το διάστημα 2015-2030, συνυπολογίζοντας τα άμεσα και έμμεσα κόστη που αφορούν στην νόσο.
Στις 28 Ιουλίου 2017 παρουσιάστηκε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ηπατίτιδα C, το οποίο σε συνδυασμό με τη διεύρυνση της πρόσβασης στις αποτελεσματικές καινοτόμες θεραπείες δημιουργούν μεγάλες ελπίδες για εξάλειψη της νόσου.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Μητρώου Ασθενών του ΕΟΠΥΥ για την περίοδο του πρώτου τριμήνου από την υπογραφή της Σύμβασης, μεταξύ 01/07/2017 – 30/09/2017, προκύπτει ότι, ο συνολικός αριθμός ασθενών που έλαβαν έγκριση είναι 578 έναντι του στόχου 1.179 ασθενών Διαφορετικά κατά μέσο όρο 193 ασθενείς ανά μήνα έναντι στόχου 393 ασθενών.
Ωστόσο, η διάγνωση νέων ασθενών, η κινητοποίηση των ασθενών που γνωρίζουν ότι νοσούν ώστε να επανέλθουν και να λάβουν τη θεραπεία που πλέον δικαιούνται, καθώς και ο περίπλοκος μηχανισμός που μεσολαβεί τελικά από τη διάγνωση μέχρι τη λήψη της θεραπείας, είναι οι μεγάλες προκλήσεις.
Ζητούμενο παραμένει και η εξασφάλιση των πόρων για την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την ηπατίτιδα C.
Ας δούμε λοιπόν που εντοπίζονται αυτή τη στιγμή τα μεγαλύτερα κενά σε αυτή την προσπάθεια:
- Ένα από τα βασικότερα προβλήματα είναι η διάγνωση του ιού. Συνεπώς α) η δημιουργία δικτύου μεταξύ των γιατρών της πρωτοβάθμιας φροντίδας για εξέταση αντισώματος HCV και η παραπομπή των ασθενών στα εξειδκευμένα ηπατολογικά κέντρα, και β) η δυνατότητα της εξέτασης για το αντίσωμα της ηπατίτιδας C σε όλα τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας και για όλους τους ασθενείς που υπόκεινται σε αιματολογικές εξετάσεις, θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα.
- Για την επαναπροσέγγιση γνωστών ασθενών που δικαιούνται πλέον να λάβουν θεραπεία αλλά δεν το γνωρίζουν, απαιτείται συστηματική αναζήτηση σε φακέλους ασθενών και τηλεφωνική επικοινωνία. Το έργο θα διευκολυνθεί με τη ψηφιοποίηση των φακέλων. Θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις των ηπατολογικών κέντρων σε υποδομές και προσωπικό προκειμένου να καταστεί εφικτή η επαναπροσέγγιση των ασθενών.
- Πρόβλημα όμως φαίνεται πως αντιμετωπίζουν και οι ασθενείς που έχουν πρόσβαση σε γιατρούς κυρίως εξαιτίας του χρόνου και του κόστους που μεσολαβεί για επανεξέταση τους ή την διενέργεια επιπλέων εξετάσεων που απαιτούνται, πριν λάβουν τη θεραπεία. Οι βασικές εξετάσεις αυτές του γονοτύπου (χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τον γονότυπο του ιού καθώς υπάρχουν 6 μεγάλες κατηγορίες του HCV και είναι καθοριστική για να προσδιοριστεί η ενδεδειγμένη θεραπεία) και η βιοψία ήπατος ή ελαστογραφία (προκειμένου να ελεγχθεί η έκταση της ηπατικής βλάβης). Οι εξετάσεις αυτές είτε δεν αποζημιώνονται είτε δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν λόγω των περιορισμένων υποδομών. Θα πρέπει λοιπόν να ληφθούν άμεσα μέτρα ώστε εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη και άμεση πρόσβαση των ασθενών στις απαραίτητες εξετάσεις επιλύοντας ταυτόχρονα και το θέμα του κόστους.
Επιτακτική είναι η ανάγκη για άμεση ένταξη στη θεραπεία ασθενών που κάνουν χρήση ναρκωτικών και βρίσκονται σε δομές όπως ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ, 18 ΑΝΩ. Σε αυτό το πλαίσιο απαιτείται ένας διαφορετικός σχεδιασμός δράσεων και συνεργιών με τις ειδικές δομές προκειμένου οι ασθενείς αυτοί να θεραπεύονται στις δομές που ούτως ή άλλως βρίσκονται προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα μη συμμόρφωσης και καθυστερήσεων.
- Ένα ακόμη ζήτημα το οποίο θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί σοβαρά από την Πολιτεία είναι αυτό της διάγνωσης και της θεραπείας στα σωφρονιστικά ιδρύματα, όπου οι συνθήκες διαβίωσης φαίνεται να ευνοούν την μετάδοση της ηπατίτιδας C.
Τα παραπάνω στοιχεία σε συνδυασμό με το χαμηλό ρυθμό ένταξης ασθενών στη θεραπεία αναδεικνύουν επίσης την ανάγκη διεύρυνσης της πρόσβασης και σε ασθενείς ηπιότερων σταδίων ηπατικής βλάβης (F0, F1).
- Για να επιτευχθεί όμως η εξάλειψη της νόσου δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να ξεχάσουμε την ενημέρωση του γενικού πληθυσμού. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται μία εκτεταμένη και συστηματική ενημερωτική εκστρατεία που θα καταφέρει να κινητοποιήσει τον πληθυσμό να εξεταστεί, ενώ ταυτόχρονα η πολιτεία θα πρέπει να διευκρινίσει πού και πώς θα κατευθύνονται οι ασθενείς για τα επόμενα βήματα.
Ο στόχος εξάλειψης της Ηπατίτιδας C σύμφωνα με τον ΠΟΥ προϋποθέτει:
- 65% μείωση θανάτων που σχετίζονται με την HCV το 2030 σε σχέση με το 2015
- 90% μείωση στις νέες μολύνσεις το 2030 σε σχέση με το 2015
- Όπως σημειώνει η μελέτη «Οικονομική αξιολόγηση της στρατηγικής εξάλειψης της Ηπατίτιδας C σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας», αν δεν θεραπεύσουμε τους ασθενείς και οδηγηθούν σε προχωρημένο στάδιο ίνωσης, τα χρήματα που γλιτώνουμε από τη μη λήψη θεραπειών, θα πληρωθούν πολλαπλάσια σε νοσήλια, κοστοβόρες παρεμβάσεις πχ μεταμόσχευση ήπατος και έμμεσα κόστη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για να πετύχουμε εξάλειψη, θα πρέπει το μεγαλύτερο μέρος του κόστους να καλυφθεί τα πρώτα 5-6 έτη.
Δυστυχώς όμως παρά το γεγονός ότι εξασφαλίστηκαν οι πολυπόθητες θεραπείες και η πολιτεία πανηγύρισε αυτή τη συμφωνία δεν έχουν ακόμη διασφαλιστεί ούτε επαρκείς πόροι, ούτε το πλαίσιο για την υλοποίηση όλων των δράσεων που απαιτούνται να υλοποιηθούν υπονομεύοντας την «χρυσή» ευκαιρία που μας δίνεται να εξαλείψουμε την ηπατίτιδα C.
Άγγελος Χατζάκης
Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής
Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Co-chair, Hepatitis B and C Public Policy Association
