Της Νεκταρίας Καρακατσάνη
O τομέας των μεταφορών μετασχηματίζεται διεθνώς, σε μια πράσινη κατεύθυνση, με ισχυρή καινοτομία, ψηφιακή διάσταση, έξυπνες υπηρεσίες, και συνέργειες με άλλες υποδομές. Το νομοθετικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης, που θεσπίστηκε στη χώρα μας στις 23 Ιουλίου 2020, υποδεικνύει, μέσα από μια συγκροτημένη δέσμη μέτρων, έναν νέο προσανατολισμό στις μετακινήσεις. Την ίδια χρονική περίοδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) επεξεργάζεται μια αναθεωρημένη, ολιστική στρατηγική για τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα. Ο βαθμός φιλοδοξίας που διέπει το νέο κοινοτικό πλαίσιο αποτυπώνεται στους όρους «μεταφορές του μέλλοντος» και «μεταφορές για τις επόμενες γενιές».
Αντανακλώντας τους περιβαλλοντικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η νέα στρατηγική, που θα οριστικοποιηθεί εντός του 2020, υπαγορεύει μείωση κατά 90% των εκπομπών CO2 από τις μεταφορές, προκειμένου να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα της Ευρώπης έως το 2050. Επιπλέον, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου για την πράσινη ανάκαμψη, ως αντίδοτο στις προκλήσεις του covid-19, όπως ανακοινώθηκε στις 27.5.2020, ο πράσινος επαναπροσδιορισμός των μεταφορών καθίσταται πλέον κομβικής σημασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΕΕ θα στηρίξει την εγκατάσταση ενός εκατομμυρίου σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων στην προσεχή πενταετία, την ανανέωση με καθαρά οχήματα του δυναμικού πόλεων και επιχειρήσεων, και τις υποδομές για την ανάπτυξη βιώσιμων μεταφορών.
Την 1η Ιουλίου 2020 τέθηκε σε διαβούλευση από την ΕΕ ένα φάσμα κρίσιμων ερωτημάτων για επιμέρους παραμέτρους της νέας στρατηγικής, όπως η άρση των εμποδίων εντός Ευρώπης, η μετάβαση σε μετακινήσεις χαμηλών ρύπων, η αναβάθμιση και ψηφιοποίηση των υποδομών, η ενίσχυση της προσβασιμότητας και της καινοτομίας. Ο στόχος της διαβούλευσης είναι διττός. Καταρχάς, να αναδειχθούν οι απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών, μεταξύ των οποίων φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, η κοινωνία των πολιτών, περιβαλλοντικές οργανώσεις, ερευνητικά ιδρύματα, η αυτοκινητοβιομηχανία, οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο φάσμα των μεταφορών αλλά και την ενέργεια, ως τομέα με σημαντική αλληλεπίδραση και συνέργειες. Ο δεύτερος στόχος είναι να αποτυπωθεί ο βαθμός αποτελεσματικότητας του υφιστάμενου πλαισίου, όπως καθορίστηκε στη «Λευκή Βίβλο των Μεταφορών» του 2011.
Στον απόηχο της ευρωπαϊκής στρατηγικής του 2016 για μεταφορές χαμηλών ρύπων και των «Πακέτων καθαρών μετακινήσεων» που ακολούθησαν, μια συχνή επιφύλαξη που διατυπώνεται είναι ότι οι δεσμευτικές και άμεσα εφαρμοστέες δράσεις, υπήρξαν σχετικά περιορισμένες και αποσπασματικές. Είναι αλήθεια ότι έως τώρα, δόθηκε σημαντική ευελιξία στα κράτη μέλη να υιοθετήσουν πολιτικές με τον δικό τους ρυθμό. Ένας αποκαλυπτικός δείκτης είναι ότι στις αρχές του 2019 υπήρχαν μόλις 1600 ηλεκτρικά λεωφορεία στην Ευρώπη, σε αντιδιαστολή με 400 χιλιάδες στην Κίνα, όπου αρκετές πόλεις μετέτρεψαν πλήρως τον στόλο λεωφορείων τους σε ηλεκτρικά, και μάλιστα σε διάστημα μικρότερου του ενός έτους. Γενικότερα, η διείσδυση της ηλεκτροκίνησης εμφανίζει αισθητή ετερογένεια εντός Ευρώπης, καθώς κυμαίνεται από αμελητέα επίπεδα έως 50% στη Νορβηγία, στις νέες ταξινομήσεις.
Σαφείς στόχοι – Νέα Κοινοτική Οδηγία
Ωστόσο, το τοπίο στις μεταφορές μεταβάλλεται πλέον ουσιωδώς. Ενδεικτικά, η Κοινοτική Οδηγία 1161, που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2019 για τα καθαρά οχήματα, και την οποία τα κράτη μέλη οφείλουν να ενσωματώσουν στο εθνικό δίκαιο εντός διετίας, θέτει ελάχιστους στόχους για επιμέρους κατηγορίες (ελαφρά οχήματα, φορτηγά και λεωφορεία) με δύο σαφή σημεία αναφοράς, τα έτη 2025 και 2030. Η νέα Οδηγία εισάγει έναν νέο ορισμό για το “καθαρό όχημα”, που βασίζεται στα πρότυπα εκπομπών CO2, ενώ προβλέπει μηδενικά όρια εκπομπών CO2 από το 2026 και μετά. Επιπρόσθετα, ο ορισμός του καθαρού βαρέος οχήματος βασίζεται στη χρήση εναλλακτικών καυσίμων. Παράλληλα, τίθενται επιμέρους στόχοι για τα λεωφορεία μηδενικών εκπομπών. Ειδικότερα, όπως έχει ανακοινωθεί και στη χώρα μας, από τις 2 Αυγούστου 2021 το 33% των προμηθειών λεωφορείων θα πρέπει να είναι «καθαρά», δηλαδή μηδενικών ή μειωμένων ρύπων, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2026, το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε 47%. Οι νέοι κανόνες αφορούν τις πρακτικές δημοσίων προμηθειών καθώς και ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, όπως δημόσιες οδικές μεταφορές, ειδικές οδικές μεταφορές επιβατών, αποκομιδή απορριμμάτων, ταχυδρομικές υπηρεσίες και παράδοση δεμάτων.
Κομβικές υποδομές μεταφορών – 2,2 δισ. €
Παράλληλα, στις 16 Ιουλίου 2020, η ΕΕ ανακοίνωσε ότι ενισχύει την οικονομική ανάκαμψη των κρατών μελών, διοχετεύοντας 2.2 δις €, σε 140 κομβικά έργα μεταφορών, μέσω του μηχανισμού CEF «Συνδέοντας την Ευρώπη». Τα έργα που επιλέχθηκαν, στο πλαίσιο των ετήσιων προκηρύξεων (Οκτωβρίου και Νοεμβρίου 2019), εστιάζουν στη στήριξη των βιώσιμων μεταφορών και στη δημιουργία συνδετικών κρίκων που σήμερα απουσιάζουν από το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών. Ιδιαίτερη έμφαση αποδόθηκε στην αναβάθμιση και ενίσχυση σιδηροδρομικών υποδομών μεγάλης κλίμακας, τις πολυτροπικές (multi-modal) συνδέσεις (σε λιμάνια, αεροδρόμια, εσωτερικές πλωτές μεταφορές) και τα εναλλακτικά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της ναυτιλίας.
Πιο αναλυτικά, 55 από τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν στο προσεχές διάστημα, προϋπολογισμού 1.6 δις €, αφορούν σιδηροδρομικές διασυνδέσεις που εντάσσονται στο διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών, όπως η ενσωμάτωση των χωρών της Βαλτικής και η σύνδεση Πράγας – Dresden. Αντίστοιχα, 19 έργα, προϋπολογισμού 142 εκατ., αφορούν τη μετάβαση σε πράσινα καύσιμα, κυρίως μετατροπή πλοίων ή υποδομών λιμένων, ώστε να είναι συμβατοί με το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Οι οδικές μεταφορές επίσης αναβαθμίζονται με την προσθήκη 17.275 νέων σημείων φόρτισης και την κυκλοφορία 355 εναλλακτικών λεωφορείων. Τέλος, 9 έργα, προϋπολογισμού 50 εκατ. €, θα συμβάλουν στη διαλειτουργικότητα και βελτιστοποίηση σιδηροδρομικών διαδρομών, συμπτύσσοντας τους χρόνους μετακίνησης, μέσω ενός πανευρωπαϊκού συστήματος διαχείρισης κυκλοφορίας.
Περιορισμένη συμμετοχή της χώρας μας
Στον μακροσκελή κατάλογο της ΕΕ, περιλαμβάνονται μόλις 4 έργα για τη χώρα μας (1 ακτοπλοϊκό, 2 σιδηροδρομικά και 1 οδικό), συνολικού προϋπολογισμού 29 εκατ. €, Ωστόσο, τα επιλεγέντα έργα είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τις διασυνοριακές μεταφορές και αφορούν: (α) Μελέτες, προϋπολογισμού 500 χιλ. €, για την ανάπτυξη τεχνολογιών χερσαίας τροφοδοσίας πλοίων με πράσινη ενέργεια στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας, καθώς και εγκατάσταση σταθμών φόρτισης, για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του λιμένα. (β) Μελέτες, ύψους 5.1 εκατ. €, για την αναβάθμιση και τον διπλασιασμό του σιδηροδρομικού τμήματος Αλεξανδρούπολη – Πύθιο, μήκους 117 χλμ. στο πλαίσιο της σύνδεσης του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης με Τουρκία και Βουλγαρία. (γ) Μελέτες, ύψους 15.3 εκατ. €, για μια νέα γραμμή υψηλής ταχύτητας, που θα συνδέει το λιμάνι της Καβάλας με τη Θεσσαλονίκη και μετέπειτα, με το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. (δ) Δημιουργία 9 ασφαλών περιοχών στάθμευσης φορτηγών, προϋπολογισμού 8 εκατ. €, κατά μήκος του ευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (Ten-T) στην Ελλάδα, που αντιστοιχούν σε 182 θέσεις parking, και συνοδεύονται από ηλεκτρονική υπηρεσία για αναζήτηση διαθεσιμότητας, προ-κράτηση και προπληρωμή.
Οδικός χάρτης για βιώσιμες μεταφορές
Όπως τονίζεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), που υπέβαλε η χώρα μας στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2019, ο τομέας των μεταφορών, που εκλύει διεθνώς το 30% των αερίων του θερμοκηπίου, είναι κρίσιμος για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων του 2030 καθώς και της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Η διείσδυση μεταφορικών μέσων που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια, η ραγδαία μείωση της μοναδιαίας κατανάλωσης ενέργειας ανά τύπο οχήματος, η προώθηση των βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς, ο πλήρης εξηλεκτρισμός των σιδηροδρομικών υποδομών, καθώς και η αύξηση της συμμετοχής των μέσων σταθερής τροχιάς στο μεταφορικό έργο, θα μεταβάλουν πλήρως, έως το τέλος της δεκαετίας, την τεχνολογική διάρθρωση και το μείγμα καυσίμων στον τομέα των μεταφορών. Παράλληλα, στη ναυτιλία, όπου η Ελλάδα κατέχει σημαντική θέση, καταλυτικής σημασίας θα είναι η προώθηση βιώσιμων τεχνολογιών, σε εναρμόνιση με την απόφαση του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας (Απρίλιος 2018), για μείωση των εκπομπών κατά 50% ως το 2050, με έτος αναφοράς το 2008.
Όπως αναφέρεται στο ΕΣΕΚ, για την απανθρακοποίηση των μεταφορών, θα υιοθετηθεί μια συγκροτημένη δέσμη δράσεων, παράλληλα με την προώθηση των ΑΠΕ και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Ιδίως επισημαίνεται η προώθηση της ηλεκτροκίνησης στις οδικές και στις σιδηροδρομικές μεταφορές, αλλά και η ηλεκτρική τροφοδότηση των πλοίων κατά τη διάρκεια ελλιμενισμού, με την ανάπτυξη των απαιτούμενων υποδομών. Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα επιτευχθεί και από τη χρήση φυσικού αερίου, είτε σε μορφή συμπιεσμένου αερίου (CNG) για την οδική κυκλοφορία επιβατηγών και ελαφρών οχημάτων, ιδίως εντός του αστικού ιστού, είτε σε μορφή υγροποιημένου αερίου (LNG) για βαρέα οχήματα, ιδίως στις εθνικές οδούς. Σε ανάλογο πλαίσιο κινείται η προώθηση εναλλακτικών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένης της αξιοποίησης βιομεθανίου (σε αντικατάσταση ή μίγμα με το φυσικό αέριο) και η κατάρτιση σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας.
Το θεσμικό πλαίσιο για την ηλεκτροκίνηση
Ο Νόμος 4710/2020 για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης, που δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ στις 23.7.2020, παρέχει μια συγκροτημένη δέσμη μέτρων, που αφορά την ανταγωνιστική ανάπτυξη των υποδομών φόρτισης (με συντονισμένο σχεδιασμό, εποπτεία και άρση γραφειοκρατικών εμποδίων), σημαντικές επιδοτήσεις αγοράς αλλά και φορολογικές ελαφρύνσεις για επιμέρους στάδια (αγορά, κατοχή και χρήση) και κατηγορίες οχημάτων (όπως ιδιωτικά, εταιρικά, δημόσια, ταξί, φορτηγά, δίκυκλα, ποδήλατα), καθώς και πρόσθετες διευκολύνσεις, όπως η στάθμευση. Επιπλέον, έχει εξαγγελθεί το συνολικό ποσό της επιδότησης της αγοράς ηλεκτρικών οχημάτων για την περίοδο 2020-2021, ύψους 100 εκατ. €.
Παράλληλα, το νομοσχέδιο προβλέπει μια σειρά ενεργειών από την τοπική αυτοδιοίκηση για την ισορροπημένη ανάπτυξη υποδομών και υπηρεσιών φόρτισης σε όλη την επικράτεια. Η εποπτεία της υλοποίησης των ενεργειών αυτών, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, η αντιμετώπιση τυχόν ανησυχιών τους ένα φάσμα θεμάτων (όπως η επάρκεια σημείων φόρτισης σε δημόσιους και κοινόχρηστους χώρους, η ψηφιακή ενημέρωση για τη διαθεσιμότητα σημείων και την τιμολόγηση των υπηρεσιών τους, η απλοποίηση της διαδικασίας εγκατάστασης, το κόστος σε περίπτωση προσθήκης μετασχηματιστή, και η πιστοποίηση συνεργείων), αποτελούν κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας στην πράξη. Δύο από τις προκλήσεις είναι να διασφαλιστεί επαρκής διείσδυση οχημάτων, με παράλληλη ανάπτυξη των φορτιστών, ώστε να αποτραπούν ετεροχρονισμοί στην απόσβεση παγίων, αλλά και να επιτευχθεί ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας υπηρεσιών, ομοιόμορφα στη χώρα, που θα καλλιεργήσει εμπιστοσύνη στους πολίτες. Το Υπουργείο Μεταφορών έχει ανακοινώσει τον στόχο των 2000 σημείων φόρτισης έως το τέλος του έτους και 25.000 έως το 2030, αλλά και την ανανέωση του στόλου λεωφορείων Αθήνας και Θεσσαλονίκης, μέσω διαγωνισμών στο προσεχές διάστημα.
Έξυπνες πόλεις
Είναι γεγονός ότι οι αστικές μετακινήσεις επανασχεδιάζονται διεθνώς, μέσα από πράσινες τεχνολογίες, ψηφιακές υποδομές και έξυπνες εφαρμογές. Αξίζει να αναφέρουμε κάποια παραδείγματα από τις εκατοντάδες εφαρμογές που υλοποιούνται στην Ευρώπη. Η Κοπεγχάγη, που εξελίσσεται στην πρώτη κλιματικά ουδέτερη πρωτεύουσα, αποτελεί αναμφίβολα υπόδειγμα, καθώς έχει υλοποιήσει πλήθος έξυπνων λύσεων, ήδη από το 2013. Ενδεικτικά, η παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα σε πραγματικό χρόνο επιτρέπει σε ποδηλάτες και πεζούς να προσαρμόσουν, με εύληπτες εφαρμογές, τις διαδρομές τους στην λιγότερο επιβαρυμένη κατεύθυνση. Επιπλέον, επενδύθηκαν 9 εκατ. € για την αντικατάσταση 380 συμβατικών σημείων φωτεινής σηματοδότησης από έξυπνα φανάρια, που εντοπίζουν λεωφορεία και ποδήλατα, παρέχοντας τους προτεραιότητα στις διασταυρώσεις. Μόνο η παρέμβαση αυτή μείωσε τους μέσους χρόνους μετακίνησης των επιβατών από 5% έως 20% και των ποδηλατών κατά 10%.
Στο Άμστερνταμ, η πλατφόρμα ridesharing , που λειτουργεί επιτυχώς επί σειρά ετών, εκτιμάται ότι θα απομακρύνει 25 χιλιάδες αυτοκίνητα από τους δρόμους της Ολλανδικής πρωτεύουσας. Έξυπνες λύσεις εφαρμόζονται και για την αποκομιδή απορριμμάτων, ακόμα και με πλωτά μέσα. Στη Μαδρίτη, έξυπνες δράσεις αφορούν, μεταξύ άλλων, τον άμεσο εντοπισμό αστοχιών σε συνιστώσες υποδομών, με συμμετοχή και των πολιτών από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την αυτοματοποιημένη αποστολή δεδομένων από τους επιβάτες που περιμένουν στις στάσεις, ώστε να επανακαθορίζεται η πυκνότητα των δρομολογίων για αποσυμφόρηση, αλλά και τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των ανελκυστήρων σε σταθμούς τρένων, ώστε να υποστηρίζεται η προσβασιμότητα και να συμπτύσσεται η αναμονή. Στη Βαρκελώνη, είναι χαρακτηριστικό ότι επανασχεδιάστηκε η γεωγραφική κατανομή των στάσεων, με στόχο να μην απαιτείται πάνω από μια αλλαγή για την πλειοψηφία των διαδρομών.
Καινοτομίες σε Τεχνολογίες και καύσιμα
Το τελευταίο διάστημα εντείνονται διεθνώς πιλοτικές εφαρμογές σε εναλλακτικά καύσιμα και νέες τεχνολογίες, που εισάγουν καινοτομίες στις μεταφορές, υποδεικνύοντας τις κατευθύνσεις του μέλλοντος. Στην Ευρώπη, χώρες όπως η Ολλανδία και η Ισπανία, έχουν ήδη αναπτύξει ένα ευρύ φάσμα ευέλικτων υπηρεσιών στον τομέα του LNG, όπως απευθείας μεταφορά μέσω πλοίων (ship-to-ship), από φορτηγά σε πλοία (truck-to-ship), ακόμα και φορητές συσκευές τροφοδοσίας (plug and play). Επιπλέον, όλο και περισσότερες χώρες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, προωθούν το υδρογόνο, ως εναλλακτικό καύσιμο, κυρίως σε τομείς όπου ο εξηλεκτρισμός δεν είναι απλός, και δρομολογούν την προσαρμογή των υποδομών τους (λιμένες και τερματικοί σταθμοί LNG). Αξίζει να επισημάνουμε κάποια παραδείγματα καινοτομίας, από τομείς στους οποίους επίκεινται σημαντικές εξελίξεις και στη χώρα μας.
1. Φορτιστές ηλεκτρικών οχημάτων
Οι υποδομές φόρτισης συνεχώς εξελίσσονται σε πολλαπλά επίπεδα, συμπτύσσοντας τους χρόνους απόκρισης, εκτινάσσοντας τις δυνατότητες εξυπηρέτησης πολλαπλών και διαφορετικών οχημάτων, συνδυάζοντας παραγωγή και αποθήκευση πράσινης ενέργειας, και παρέχοντας υπηρεσίες ευστάθειας στα δίκτυα. Ένα πρόσφατο παράδειγμα ευελιξίας είναι ο σταθμός φόρτισης Mega Charger x1200, που τοποθετήθηκε σε ντεπό κοντά στην Ουτρέχτη. Ανήκει σε Ολλανδική εταιρεία δημοσίων μεταφορών, η οποία διαθέτει 100 ηλεκτρικά λεωφορεία. Ο σταθμός αποτελεί μια συσκευή πολλαπλών εξόδων, της οποίας η ισχύς μπορεί να επιμεριστεί ανάλογα με τις ανάγκες και να διαμοιραστεί σε οχήματα με διαφορετικούς τύπους βυσμάτων φόρτισης. Επιτρέπει έτσι την ταυτόχρονη φόρτιση 20 λεωφορείων από τον υφιστάμενο στόλο της εταιρείας, ενώ μπορεί να υποδεχθεί και φορτηγά. Συνιστά ουσιαστικά ένα κοντέινερ, που μπορεί να μεταφερθεί ανά πάσα στιγμή, προσαρμοζόμενο δυναμικά στις εκάστοτε συνθήκες και ανάγκες μεταφορών.
2. Βυτιοφόρα και φορτηγά LNG
Στην Ευρώπη έχει αναπτυχθεί ένας σημαντικός αριθμός εγκαταστάσεων για τον ανεφοδιασμό φορτηγών με LNG (truck loading) και την μεταφορά του, π.χ. σε περιοχές απομακρυσμένες από υφιστάμενα δίκτυα, ή μεγάλους καταναλωτές, όπως βιομηχανίες. Η Ισπανία διατηρεί κυρίαρχη θέση, ενώ δυναμική ανάπτυξη εμφανίζει η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ιταλία. Στη χώρα μας, ο αρμόδιος Διαχειριστής, ΔΕΣΦΑ, αναπτύσσει μια αντίστοιχη υποδομή, στον τερματικό σταθμό αεριοποίησης και αποθήκευσης της Ρεβυθούσας, για την φόρτωση βυτιοφόρων με LNG. Η υποδομή αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2021 και είναι ευθυγραμμισμένη με το πενταετές πρόγραμμα της ΔΕΔΑ, για την ανάπτυξη δικτύων αερίου, μέσω LNG, σε 4 πόλεις της Ηπείρου.
Παράλληλα, σημαντικές είναι και οι εξελίξεις στην αυτοκινητοβιομηχανία, με το LNG να επιλέγεται όλο και συχνότερα για τον πράσινο μετασχηματισμό εταιρικών στόλων. Ενδεικτικά, όπως ανακοινώθηκε τον Μάρτιο 2020, τα νέα Volvo FH και FM διατίθενται με κινητήρες Euro 6 με καύσιμο LNG, ενώ μπορούν να λειτουργήσουν και με βιοαέριο. Αντίστοιχα, όλο και περισσότερες εταιρείες υιοθετούν φιλόδοξα σχέδια για την μείωση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Barilla, που παράγει ετησίως σχεδόν 2 εκατομμύρια τόνους ζυμαρικών, ανακοίνωσε τον Φεβρουάριο του 2020 ότι θα χρησιμοποιεί 50 φορτηγά Scania, με καύσιμο LNG, για τους 650 σταθμούς παράδοσης και διανομής που διαθέτει στην Ιταλία. Επισημαίνεται ότι η Ιταλία διαθέτει ήδη άνω των 50 σταθμών ανεφοδιασμού LNG.
Στις 13 Ιουλίου 2020, η Τσεχική εταιρεία διανομής φυσικού αερίου GasNet, έθεσε σε λειτουργία την πρώτη κινητή μονάδα τροφοδοσίας φορτηγών με LNG, σε εθνική οδό κοντά στην Πράγα. Στόχος της Τσεχίας είναι η κυκλοφορία 6.900 φορτηγών με καύσιμο LNG έως το 2030 και αντίστοιχα, η δημιουργία 30 σταθμών ανεφοδιασμού. Αντίστοιχα, η εταιρεία Pitpoint, που διαθέτει 5 σταθμούς για βαρέα οχήματα στην Ολλανδία και το Βέλγιο, ενσωμάτωσε ένα φάσμα τεχνολογικών εξελίξεων κατά την πρόσφατη ανακαίνιση ενός σταθμού ανεφοδιασμού, τετραπλασιάζοντας τη χωρητικότητα του και εισάγοντας ψηφιακές υπηρεσίες για τους χρήστες καθώς και 24ωρη εξυπηρέτηση.
3. Κλιματικά ουδέτερο LNG
Έχοντας συμπληρώσει 50 χρόνια εισαγωγών LNG, η Ιαπωνία, και αργότερα η Ταιβάν, ξεκίνησαν από πέρυσι, την παραλαβή από την Shell των πρώτων φορτίων LNG με ουδέτερο ανθρακικό αποτύπωμα. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι εκπομπές CO2, από την εξόρυξη και την παραγωγή φυσικού αερίου, έχουν αντισταθμιστεί μέσω συμμετοχής σε έργα βιώσιμης ανάπτυξης, κυρίως ΑΠΕ. Στα τέλη Ιουνίου 2020, ανακοινώθηκε ότι και η Κίνα σύναψε ανάλογη σύμβαση. Οι ποσότητες θα διατεθούν με ανταγωνιστικές διαδικασίες μέσω του Χρηματιστήριου της Σαγκάης, και θα διασφαλίσουν την ηλεκτροδότηση 300 χιλ. σπιτιών για ένα έτος. Παράλληλα, η Ιαπωνία εισήγαγε νέους τύπους συμβολαίων LNG (για πολλαπλούς χρήστες ταυτόχρονα), ενώ διευρύνει τις καινοτομίες σε πλοία με καύσιμο LΝG, και τις επενδύσεις σε υποδομές μεγάλης κλίμακας, για την παραγωγή υδρογόνου και την αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ στα δίκτυα φυσικού αερίου (power-to-gas).
4. Bio–LNG στη Ναυτιλία
Όπως ανακοινώθηκε στις 16 Ιουλίου 2020, η Ολλανδική εταιρεία Titan LNG, διασφάλισε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση 11 εκατ. €, μέσω του προγράμματος Horizon 2020, για την ανάπτυξη και επέκταση αλυσίδας εφοδιασμού καυσίμων με bio-LNG, προέλευσης ΑΠΕ. Ειδικότερα, το έργο περιλαμβάνει προσθήκη τριών ανεφοδιαστικών (bunker barges) σε περιοχές του Βελγίου, της Ολλανδίας και της Γερμανίας, που θα συνδεθούν με υφιστάμενη υποδομή παραγωγής bio-LNG στην Γερμανία. Δύο από τα ανεφοδιαστικά θα εμφανίζουν ομοιότητες με υφιστάμενες υποδομές της εταιρείας, ενώ για την Ολλανδία θα ναυπηγηθεί ένα πρότυπο πλοίο, που θα ανεφοδιάζει τους υπόλοιπους σταθμούς. Το έργο αναδεικνύει ότι το LNG, σε συνδυασμό με το bio-LNG και αργότερα συνθετικό υγροποιημένο αέριο (SLG), από συνδυασμό πράσινου υδρογόνου και CO2, συνιστούν μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση για τον επανακαθορισμό των μεταφορών.
5. Εφοδιαστική αλυσίδα υδρογόνου
Η Ιαπωνία είναι πρωτοπόρος στην παραγωγή υδρογόνου αλλά και την ανάπτυξη μιας διεθνούς εφοδιαστικής αλυσίδας. Η χώρα συνεργάζεται ήδη με την Αυστραλία, για την παραγωγή υδρογόνου από άνθρακα, το οποίο θα μεταφέρεται στην Ιαπωνία με ειδικά σχεδιασμένο πλοίο, που θα ολοκληρωθεί εντός του 2020. Επιπλέον, τον Δεκέμβριο 2019, το διυλιστήριο πετρελαίου στο Kawasaki παρέλαβε πρώτη ύλη, που παρήχθη από υδρογόνο σε υποδομή LNG στο νησί Brunei και μεταφέρθηκε με πλοίο. Στη συνέχεια, τον Ιούνιο του 2020, ξεκίνησε η τροφοδοσία με υδρογόνο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο φυσικό αέριο, σηματοδοτώντας μια νέα κατεύθυνση στην πράσινη ενέργεια. Οι καινοτόμες αυτές προσεγγίσεις καθιστούν την Ιαπωνία κρίσιμο εταίρο της Ευρώπης στον τομέα του υδρογόνου.
6. Φορτηγά υδρογόνου
Στις 11 Ιουλίου 2020, ανακοινώθηκε η έναρξη λειτουργίας ενός νέου εργοστασίου παραγωγής βαρέων οχημάτων στην Ολλανδία με κυψέλες υδρογόνου (fuel cells), με στόχο την κατασκευή εκατοντάδων οχημάτων έως το τέλος του 2021. Όπως δήλωσε η εν λόγω εταιρεία, Hyzon Motors, μετά τη δραστηριοποίηση της σε Αμερική και Αυστραλία, καταλυτικός παράγοντας για την επενδυτική της απόφαση ήταν η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική, που προβλέπει επενδύσεις 140 δις $ στον τομέα του υδρογόνου, καθώς και η εθνική στρατηγική της Γερμανίας, ύψους 9 δις $. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της εταιρείας, οι χρόνοι παράδοσης των βαρέων οχημάτων, εκτιμώνται σε 6-8 μήνες, ενώ διαθέτει παγκόσμια αποκλειστικότητα στην κατηγορία οχημάτων με μικτό βάρος άνω των 40 τόνων.
7. Αυτονομία
Σημαντικές είναι οι εξελίξεις και στην αυτονομία. Ενδεικτικά, το ερευνητικό πρόγραμμα «Autonomous Innovation in Terminal Operations», που ξεκίνησε την 1η Ιουλίου στην πόλη Ulm της Γερμανίας, αφορά αυτόνομα πραγματοποιήσιμες και συνδυαστικές μεταφορές προϊόντων, μέσω του οδικού δικτύου, του σιδηροδρόμου και της θάλασσας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πρόγραμμα, προϋπολογισμού ύψους 5.5 εκατ. €, πέρα από τον βασικό συμμετέχοντα (Man Trucks & Bus), ενεργή παρουσία έχουν και οι τράπεζες, όπως η Deutsche Bank.
Συμπερασματικά, ο τομέας των μεταφορών μετασχηματίζεται ολιστικά, σε μια πράσινη κατεύθυνση, με ισχυρή καινοτομία, ψηφιακή διάσταση, συνέργειες και έξυπνες υπηρεσίες. Η ευρωπαϊκή στρατηγική αποτελεί επιταχυντή των εξελίξεων, και οι ερευνητικές εξελίξεις σε καύσιμα και τεχνολογίες, έχουν πλέον αντανάκλαση σε απτές εφαρμογές. Στη χώρα μας το νέο θεσμικό πλαίσιο για την ηλεκτροκίνηση αποτελεί αναμφίβολα, ορόσημο, υποστηρίζοντας τον στόχο για 1 στα 3 αυτοκίνητα, που θα τίθενται σε κυκλοφορία το 2030, να είναι ηλεκτρικά. Παράλληλα, σημαντικά έργα υποδομών ενέργειας, όπως η υποδομή φόρτωσης βυτιοφόρων με LNG στη Ρεβυθούσα και οι συμπιεστές CNG σε πλήθος περιοχών, θα διευκολύνουν τη διείσδυση του φυσικού αερίου, βελτιώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και των μεταφορών.
Κρίσιμη είναι και η νομοθετική πρωτοβουλία για την ανάπτυξη του υδρογόνου, που έχει προαναγγείλει το Υπουργείο Ενέργειας για το δεύτερο εξάμηνο του 2020. Σε επίπεδο δήμων, είναι ορατή κάποια κινητοποίηση στο πλαίσιο των έξυπνων πόλεων, ενώ τα έργα ΣΔΙΤ μπορούν να επιταχύνουν τους ρυθμούς υλοποίησης και να διευρύνουν το φάσμα των δράσεων, πέραν των ερευνητικών προγραμμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη. Μια από τις παραμέτρους που παραμένουν διαχρονικά απογοητευτικές είναι η χαμηλή απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων. Το γεγονός ότι η χώρα μας απορρόφησε μόλις 29 εκατ. από τα 2.2 δις ευρώ που διατέθηκαν τον Ιούλιο για κομβικές υποδομές στην Ευρώπη, μέσω του μηχανισμού CEF, είναι αναμφίβολα, μια αρνητική διάσταση, που πρέπει να αλλάξει άμεσα.
Η Νεκταρία Καρακατσάνη είναι μαθηματικός, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και διδακτορικού διπλώματος στα Οικονομικά της Ενέργειας από το London Business School. Είναι στέλεχος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Το κείμενο εκφράζει προσωπικές σκέψεις.
