Επί χρόνια αγορές ακινήτων της νότιας – και όχι μόνο- Ευρώπης στηρίχθηκαν στα προγράμματα της Χρυσής Βίζας. Εύποροι Κινέζοι, Ρώσοι, Αμερικανοί και υπήκοοι άλλων χωρών εκτός Ε.Ε. ήθελαν να ένα ακίνητο για να μένουν σε χώρες όπως η Ελλάδα με ήλιο και θάλασσα στα χρόνια της συνταξιοδότησής τους ή για να τα εκμεταλλευτούν οικονομικά. Και είχαν την ευκαιρία αγοράζοντάς το να αποκτήσουν παράλληλα και τα «χρυσά διαβατήρια», που τους πρόσφεραν εύκολη μετακίνηση και διαμονή στην Ένωση.
Η «χρυσή» αυτή εποχή, που είχε και τις σοβαρές παρενέργειές της, φαίνεται να φτάνει στο τέλος της. Η μία μετά την άλλη οι χώρες γράφουν τους τίτλους τέλους στα προγράμματα αυτά ή καθιστούν πιο αυστηρούς όρους και ανεβάζουν τα ποσά της συμμετοχής.
Στις 14 Φεβρουαρίου, το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ιρλανδίας δήλωσε ότι το πρόγραμμά του θα σταματήσει, μετά από έλεγχο της «καταλληλότητάς του». Δύο ημέρες αργότερα, ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας – της οποίας η Χρυσή Βίζα είχε προσελκύσει πολλούς Αμερικανούς – ανακοίνωσε ότι η χώρα του θα σταματούσε την έκδοση νέων αδειών, εν μέσω ανησυχίας ότι οι ξένοι αγοραστές ανέβαζαν υπερβολικά τις τιμές των κατοικιών.
Οι κινήσεις έρχονται έναν χρόνο αφότου η Βρετανία αποφάσισε τον τερματισμό ενός παρόμοιου προγράμματος για εκατομμυριούχους επενδυτές.
Ο Γουίλ Χάρβι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ εξηγεί στο Bloomberg τι ακριβώς συμβαίνει. «Υπάρχει ένα δίλημμα με το οποίο παλεύουν οι χώρες. Από τη μία πλευρά θέλουν επενδύσεις από το εξωτερικό. Από την άλλη η πολιτική τάση αλλάζει. Διαφοροποιείται ο τρόπος με τον οποίο βλέπουν τους πολύ πλούσιους επενδυτές από το εξωτερικό, καθώς έχουν προνομιακή θέση σε μια εποχή με πολλές προκλήσεις για μεγάλα τμήματα της κοινωνίας».
Μαζί με τις επενδύσεις και οι τιμές εκτινάχθηκαν στα ύψη
Χώρες όπως Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, ξεκίνησαν προγράμματα χρυσής βίζας για να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Τα προγράμματα αυτά έφεραν δισεκατομμύρια ευρώ ξένου χρήματος και πιστώνονται την αναζωογόνηση των αγορών ακινήτων σε πόλεις όπου η ζήτηση ήταν χαμηλή.
Το Bloomberg παρουσιάζει την περίπτωση της Πορτογαλίας, η οποία έγινε πόλος έλξης εκατομμυριούχων την τελευταία δεκαετία. Το 2022 η χώρα είχε καθαρή εισροή 1.300 εκατομμυριούχων, σύμφωνα με στοιχεία της Henley & Partners και της New World Wealth. Το Brexit κατέστησε τη χώρα εξαιρετικά ελκυστική επιλογή και για πλούσιους Βρετανούς. Μεγάλο μέρος των πρόσθετων επενδύσεών τους σε ακίνητα υποκινήθηκε από την επιθυμία να ανακτήσουν τα δικαιώματα διαμονής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ωστόσο, οι Χρυσές Βίζες έφεραν κοινωνικές και πολιτικές δονήσεις. Σε ορισμένες περιοχές οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν σε τέτοια επίπεδα, που κατέστησαν απαγορευτικά για τους ντόπιους.
Σκάνδαλα και πολιτικοί σεισμοί
Δεν είναι μόνο ο αντίκτυπος στις τιμές εκείνος που σήμανε τον συναγερμό στις κυβερνήσεις. Σε Κύπρο, αλλά και Βρετανία, τα αντίστοιχα προγράμματα στιγματίστηκαν από σκάνδαλα. Η υπουργός Εσωτερικών της Βρετανίας Σίλα Μπρέιβερμαν αποκάλυψε είπε ότι 10 Ρώσοι πολυεκατομμυριούχοι, που αργότερα τέθηκαν υπό κυρώσεις, χρησιμοποίησαν τη χρυσή οδό βίζας του Ηνωμένου Βασιλείου. Στις Βρυξέλλες οι αξιωματούχοι σχολιάζουν ότι τα προγράμματα υπονομεύουν «την ουσία» της ιθαγένειας της ΕΕ.
Στην Κύπρο προκλήθηκε πολιτικός σεισμός το 2020, όταν ρεπορτάζ του τηλεοπτικού δίκτυο Al Jazeera αποκάλυψε ότι πολιτικοί αξιωματούχοι και δημόσιοι λειτουργοί διευκόλυναν επενδυτές με εγκληματικό παρελθόν να αποκτήσουν κυπριακό διαβατήριο, ακόμη και με αλλαγή ονόματος, εφόσον επένδυαν σημαντικά χρηματικά ποσά στην κυπριακή οικονομία. Τότε διατάχθηκε ποινική έρευνα και το πρόγραμμα τερματίστηκε.
Ο Nούρι Κατς, ιδρυτής της εταιρείας παροχής υπηρεσιών υπηκοότητας έναντι επενδύσεων, Apex Capital Partners, λέει ότι παρόλο που οι χώρες μπορεί να ανακοινώνουν περικοπές σε προγράμματα, είναι πιθανόν αυτά να επανέλθουν με κάποιο τρόπο, με άλλο σχήμα ή μορφή στο μέλλον. Πάντως και αυτήν Αυστραλία το αντίστοιχο πρόγραμμα έχει γίνει αντικείμενο έντονης κριτικής.
Τι αλλάζει στην Ελλάδα
Έως τώρα η πενταετής Golden Visa στη χώρα μας δινόταν σε κάθε επενδυτή ο οποίος έκανε μια επένδυση σε ακίνητο από 250.000 ευρώ και άνω. Με τη νέα ρύθμιση που ψηφίστηκε για το κέντρο της Αθήνας, για τα νότια προάστια της Αθήνας, για τα βόρεια προάστια της Αθήνας και για το κέντρο της Θεσσαλονίκης, καθώς και για κάποιες άλλες περιοχές υψηλής οικονομικής δραστηριότητας, όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη, το όριο των 250.000 ανέβηκε στις 500.000 ευρώ για ένα ακίνητο.
Όσοι είχαν ήδη κλείσει συμφωνίες, πριν την ψήφιση της νέας ρύθμισης, έχουν περιθώριο έως τις 30/4 να αποκτήσουν το ακίνητό τους στην παλαιά τιμή, δηλαδή στα 250.000 ευρώ – εφόσον καταβάλουν έως τότε προκαταβολή και υπό την προϋπόθεση ότι θα ολοκληρώσουν τη συμφωνία έως το τέλος του έτους.
Καθώς πολλοί προσπαθούν να προλάβουν την προθεσμία, ο αριθμός των αιτήσεων για άδειες αυξήθηκε σημαντικά. Ωστόσο εκτιμάται ότι από τον Μάιο θα υποχωρήσει δραστικά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, τον Δεκέμβριο του 2022 οι αιτήσεις για νέες άδειες έφτασαν τις 1.116 από 337 τον Σεπτέμβριο. Συνολικά το 2022 εκδόθηκαν 2.767 νέες άδειες, με τον αριθμό αισθητά αυξημένο σε σχέση με το 2021 (1.525), αλλά πολύ χαμηλότερο σε σχέση με τα επίπεδα του 2019 (3.504 νέες άδειες).
