Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Η συζήτηση, στο Εurogroup της Δευτέρας, για τον μελλοντικό ρόλο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (European Stability Mechanism – ESM) σηματοδοτεί και την έναρξη της διαδικασίας εμβάθυνσης της ΟΝΕ. Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσουν δύσκολες διαπραγματεύσεις, λόγω των διαφορετικών επιδιώξεων των κρατών-μελών, ωστόσο διάχυτη είναι η άποψη στις Βρυξέλλες ότι η χρονική συγκυρία ευνοεί τις αλλαγές.
Η καθολική αποδοχή επί της αρχής της αναβάθμισης του ρόλου του ESM ήταν λίγο πολύ αναμενόμενη, αφού οι περισσότερες πρωτεύουσες είχαν φροντίσει να δημοσιοποιήσουν εδώ και καιρό τη θέση τους.
Ο ESM είναι η μετεξέλιξη του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ), το οποίο συστάθηκε την περίοδο της ελληνικής κρίσης και χρηματοδότησε τη δεύτερη διάσωση της χώρας μας. Στο τρίτο πρόγραμμα, που συμφωνήθηκε το καλοκαίρι του 2015, δόθηκαν περισσότερες αρμοδιότητες στον ESM, αφού συμμετέχει στους θεσμούς και στον έλεγχο της πορείας του μνημονίου, ενώ έχει βασικό ρόλο και στις συζητήσεις για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους. Με άλλα λόγια, ο διακυβερνητικός αυτός οργανισμός απέκτησε την τεχνογνωσία που του επιτρέπει να διευρύνει τον ρόλο του.
Ωστόσο, στη διάρκεια της συζήτησης που έγινε στο Εurogroup αρκετές θέσεις που υποστήριξε το Βερολίνο για τη μετεξέλιξη του ESM, τις οποίες θεωρείται βέβαιο ότι στην πορεία θα στηρίξουν και άλλες χώρες του Βορρά, δεν ταυτίζονται με τις επιδιώξεις του Νότου της Ευρωζώνης.
Από το έγγραφο με τις γερμανικές θέσεις που διέρρευσε προκύπτει σαφέστατα ότι βασική επιδίωξη του Βερολίνου είναι να αναβαθμίσει τις αρμοδιότητες του ESM σε βάρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα τελευταία χρόνια, ο απερχόμενος υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε άφηνε συνεχείς αιχμές σε βάρος της Κομισιόν, την οποία θεωρούσε πολύ χαλαρή στην τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας.
Είναι λοιπόν προφανές ότι οι Γερμανοί θέλουν να μετατρέψουν τον ESM σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, το οποίο δεν θα επηρεάζεται από τα κοινοτικά όργανα, ενώ δεν δείχνουν θερμοί στην ένταξή του στο κοινοτικό πλαίσιο, προφανώς γιατί θα υποχρεωθεί να λογοδοτεί στην Ευρωβουλή και να λειτουργεί με διαφάνεια.
Η θέση αυτή δεν μπορεί να περάσει από τις χώρες του Νότου, αλλά ούτε και η Κομισιόν πρόκειται να τη δεχθεί. Δεν είναι τυχαία η προειδοποίηση του επιτρόπου Πιερ Μοσκοβισί, στη διάρκεια της συζήτησης, ο οποίος υπογράμμισε ότι η Επιτροπή έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες σε σχέση με την εποπτεία των οικονομιών των χωρών, τις οποίες δεν πρόκειται να απεμπολήσει, ανεξάρτητα από τις αποφάσεις που θα ληφθούν για τον ρόλο του ESM.
Οι νότιες χώρες και η Κομισιόν θέλουν την αναβάθμιση του ESM, ώστε να φύγει από την Ευρώπη το ΔΝΤ, αλλά τη θέλουν με βάση συγκεκριμένες αρμοδιότητες, που δεν θα αποβαίνουν σε βάρος άλλων κοινοτικών οργάνων. Για τον λόγο αυτό ζητούν να εξελιχθεί σε κοινοτικό όργανο από διακυβερνητικό που είναι σήμερα. Η δύναμη πυρός που έχει με τα 700 δισ. ευρώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εγγύηση και σε άλλους τομείς, όπως η Τραπεζική Ένωση, σταθεροποιώντας τον μηχανισμό εκκαθάρισης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, αλλά και το μελλοντικό ευρωπαϊκό ταμείο εγγύησης των καταθέσεων.
Οι Γερμανοί πάνε ακόμη πιο μακριά, υποστηρίζοντας ότι ο ESM θα πρέπει να περιλαμβάνει έναν μηχανισμό αναδιάρθρωσης δημόσιου χρέους, ώστε οι επενδυτές να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους όταν αγοράζουν κρατικό ομόλογο. Αν μια χώρα ζητήσει διάσωση, η επιμήκυνση της αποπληρωμής των ομολόγων της θα γίνεται αυτόματα και εφόσον είναι αναγκαίο για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους της, θα εφαρμόζεται μια ουσιαστική αναδιάρθρωση χρέους.
Είναι προφανές ότι η γερμανική πλευρά επιχειρεί με τον τρόπο αυτό να καταστήσει συνυπεύθυνο και τον επενδυτή, ώστε ο τελευταίος να αποφεύγει την αγορά επικίνδυνων ομολόγων, ενώ τα κράτη-μέλη, φοβούμενα ότι θα «στιγματιστούν», θα υποχρεούνται να λαμβάνουν τα αναγκαία δημοσιονομικά μέτρα.
Τέλος, οι Γερμανοί δέχονται να παίξει ρόλο εγγυητή ο μελλοντικός ESM στο ταμείο εκκαθάρισης τραπεζών, αλλά μετά το ξεκαθάρισμα των ισολογισμών τους από τα «κόκκινα» δάνεια.
Με άλλα λόγια, το Βερολίνο επιχειρεί να φτιάξει κάτι στα μέτρα του, ξέρει ότι δεν πρόκειται να περάσει όλες τις παραπάνω θέσεις, ωστόσο θα περάσει κάποιες από αυτές και αυτός είναι στόχος του.
Η γερμανική πλευρά θα υποχρεωθεί να κάνει ανοίγματα σε άλλους τομείς της εμβάθυνσης της ΟΝΕ, όπως για παράδειγμα στην πρόβλεψη ενός προϋπολογισμού της Ευρωζώνης. Και θα κάνει υποχωρήσεις, προκειμένου να μπορέσει να κρατήσει σε απόσταση ασφαλείας την «κόκκινη γραμμή» που έχει βάλει στο θέμα της αμοιβαιοποίησης του χρέους. Ειδικότερα, το Βερολίνο θα επιδιώξει να περάσει η πρόταση του Γιούνκερ, η οποία αναφέρεται σε μια ειδική γραμμή για την Ευρωζώνη εντός του κοινοτικού προϋπολογισμού, αντί της θέσης του Γάλλου προέδρου υπέρ ενός ξεχωριστού προϋπολογισμού.
Πάντως, για όλα τα παραπάνω θέματα το τοπίο θα αρχίσει να ξεκαθαρίζει μέσα στις επόμενες εβδομάδες και σίγουρα στις 6 Δεκεμβρίου, όταν η Κομισιόν θα υποβάλει λεπτομερείς νομικές προτάσεις για την εμβάθυνση της ΟΝΕ. Οι προτάσεις αυτές θα συζητηθούν σε μια έκτακτη σύνοδο των ηγετών της Ευρωζώνης, στις 15 Δεκεμβρίου, ενώ ο στόχος που έχει θέσει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, είναι να υπάρξουν αποφάσεις μέχρι τον Ιούνιο του 2018.
