Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Δέσμη νομοθετικών μέτρων, με στόχο να καταστεί η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας πιο «πράσινη», πιο ανταγωνιστική, αλλά και προσανατολισμένη στις ανάγκες του καταναλωτή, υιοθέτησε χθες οριστικά το Συμβούλιο Υπουργών της Ε.Ε.
Οι νέοι κανόνες που έχουν τη μορφή μιας οδηγίας και τριών κανονισμών αφορούν τη διαμόρφωση του ανταγωνισμού και τα δικαιώματα των καταναλωτών, τη θέσπιση μηχανισμών δυναμικότητας για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας του συστήματος, την ασφάλεια εφοδιασμού και τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER). Ειδικότερα, η οδηγία για την ηλεκτρική ενέργεια θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό, ενώ εστιάζεται στον αγοραστή και δεν προκαλεί διακρίσεις. Δίνει περισσότερα δικαιώματα στους καταναλωτές, με παράλληλη προστασία των ευάλωτων πελατών, και καθορίζει τους ρόλους και τις αρμοδιότητες των συμμετεχόντων στην αγορά.Προβλέπει τη δυνατότητα των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας να καθορίζουν τις δικές τους τιμές, κάτι που εκτιμάται πως θα περιορίσει τις στρεβλώσεις της αγοράς, θα τονώσει τον ανταγωνισμό και θα οδηγήσει σε χαμηλότερες λιανικές τιμές προς όφελος και των καταναλωτών.
Καθορισμός τιμών
Τα κράτη-μέλη θα μπορούν για μεταβατική περίοδο να παρεμβαίνουν στον καθορισμό των τιμών για την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας στους λοιπούς οικιακούς πελάτες και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, ώστε να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για πραγματικό ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών και για την επίτευξη πλήρως αποτελεσματικής λιανικής τιμολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας βάσει των δυνάμεων της αγοράς.
Οι πελάτες θα είναι σε θέση στο μέλλον να συμμετέχουν άμεσα στην αγορά ως ενεργοί, για παράδειγμα πωλώντας αυτοπαραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια, συμμετέχοντας σε συστήματα ανταπόκρισης στη ζήτηση ή σε ενεργειακές κοινότητες των πολιτών. Με την οδηγία εξασφαλίζεται επίσης η πρόσβαση των πελατών σε εργαλεία σύγκρισης τιμών, έξυπνους μετρητές και συμβάσεις δυναμικής τιμολόγησης ενέργειας. Το αργότερο μέχρι το 2026 οι πελάτες θα μπορούν να αλλάζουν προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας εντός 24 ωρών.
Η οδηγία για την ηλεκτρική ενέργεια θέτει επίσης το ρυθμιστικό πλαίσιο για τους φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων μεταφοράς και διανομής.
Μηχανισμοί δυναμικότητας
Ο κανονισμός για τη θέσπιση μηχανισμών δυναμικότητας αναθεωρεί τους κανόνες και τις αρχές της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να διασφαλίζεται η εύρυθμη, ανταγωνιστική και χωρίς στρεβλώσεις λειτουργία της. Έχει επίσης ως στόχο να υποστηρίξει την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές του ενεργειακού τομέα της Ε.Ε. και την άρση των εμποδίων στο διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι νέοι κανόνες σχετικά με τις ευθύνες εμπορίας και εξισορρόπησης διασφαλίζουν ότι η μεταβλητή ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες μορφές ενέργειας μπορεί να πραγματοποιείται χωρίς την εφαρμογή διατάξεων που εισάγουν διακρίσεις ή οδηγούν σε στρεβλώσεις της αγοράς.
Ο κανονισμός καθορίζει τους όρους υπό τους οποίους τα κράτη-μέλη μπορούν να θεσπίζουν μηχανισμούς δυναμικότητας και τις αρχές για τη δημιουργία τους. Οι μηχανισμοί αυτοί αποσκοπούν στο να διασφαλίζεται ότι η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας είναι επαρκής κατά τις περιόδους αιχμής της ζήτησης, ανταμείβοντας τη διαθεσιμότητα των πόρων. Πρέπει να είναι χρονικά περιορισμένοι και σχεδιασμένοι ώστε να αντιμετωπίζουν προσδιορισμένες ανεπάρκειες των πόρων.
Όριο εκπομπών
Προβλέπεται επίσης όριο εκπομπών το οποίο ανέρχεται σε 550 gr CO2 ανά kWh ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Οι νέοι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με όρια εκπομπών υψηλότερα του ανωτέρω, οι οποίοι αρχίζουν την εμπορική παραγωγή μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, δεν θα μπορούν πλέον να συμμετέχουν σε μηχανισμούς δυναμικότητας. Οι υφιστάμενες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με εκπομπές υψηλότερες των 550 gr CO2 ανά kWh ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και 350 kg CO2 κατά μέσο ετήσιο όρο ανά εγκατεστημένη kW θα μπορούν να συμμετέχουν σε μηχανισμούς δυναμικότητας έως την 1η Ιουλίου 2025.
Ο κανονισμός για την ασφάλεια εφοδιασμού είναι ένα νέο πλαίσιο κανόνων για την πρόληψη, την ετοιμότητα αντιμετώπισης και τη διαχείριση καταστάσεων κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας. Η νέα νομοθεσία θα διευκολύνει τα κράτη-μέλη να αλληλοβοηθούνται σε περίπτωση κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να αποφεύγονται διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος σε περιόδους αιχμής.
Το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης χαρακτηρίζεται από όλο και περισσότερες διασυνδέσεις. Ως εκ τούτου, οι συνέπειες των κρίσεων ηλεκτρικής ενέργειας που οφείλονται για παράδειγμα σε ακραίες καιρικές συνθήκες, κακόβουλες επιθέσεις ή έλλειψη καυσίμων μπορούν εύκολα να υπερβούν τα εθνικά σύνορα.
Σχέδιο για κρίσεις
Με τον νέο κανονισμό θα αναπτυχθεί μια κοινή μεθοδολογία για τον προσδιορισμό των κινδύνων. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, το ΕΔΔΣΜ Ηλεκτρικής Ενέργειας, θα εκπονήσει σενάρια περιφερειακής κρίσης και θα προσδιορίσει τους μεγαλύτερους κινδύνους για κάθε περιφέρεια.
Βάσει αυτών των περιφερειακών και εθνικών σεναρίων κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας, κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να καταρτίσει σχέδιο ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κινδύνων που θα προβλέπει εθνικά και περιφερειακά μέτρα. Για την καλύτερη δυνατή εναρμόνιση μεταξύ κρατών-μελών σε θέματα ετοιμότητας, απαιτείται στενός συντονισμός μεταξύ κρατών-μελών και όλων των εμπλεκόμενων φορέων, καθώς και ένα υπόδειγμα για τα σχέδια ετοιμότητας αντιμετώπισης κινδύνων. Ταυτόχρονα, τα κράτη-μέλη θα διαθέτουν επαρκή ευελιξία ώστε να μπορούν να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες τους.
Το Συμβούλιο έχει εξασφαλίσει ότι θα διατεθεί επαρκής χρόνος για την ανάπτυξη σχεδίων ετοιμότητας αντιμετώπισης κινδύνων, έτσι ώστε όλα τα κράτη-μέλη να ετοιμάσουν σχέδια υψηλής ποιότητας. Επιπλέον, το Συμβούλιο έχει μεριμνήσει ώστε να τεθεί σε εφαρμογή ένας σαφώς καθορισμένος μηχανισμός συνδρομής μεταξύ των κρατών-μελών, ούτως ώστε να μπορεί να παρασχεθεί άμεσα διασυνοριακή βοήθεια σε περίπτωση κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι τέσσερις νέοι κοινοτικοί νόμοι θα δημοσιευθούν άμεσα στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. και θα τεθούν σε ισχύ 20 ημέρες αργότερα.
Ίδρυση ACER
Ο τρίτος κανονισμός που εγκρίθηκε χθες αφορά την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER).
Δυνάμει του κανονισμού αναπροσαρμόζεται ο ρόλος και η λειτουργία του οργανισμού, καθώς και τα καθήκοντα του διευθυντή του και του ρυθμιστικού συμβουλίου. Από τη δημιουργία του το 2011, ο ACER έχει συμβάλει σημαντικά στη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών ρυθμιστικών αρχών ενέργειας. Η αναδιαμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου ήταν αναγκαία για την προσαρμογή της ρυθμιστικής εποπτείας στα νέα δεδομένα μιας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας με όλο και περισσότερες διασυνδέσεις.
Ένα από τα βασικά στοιχεία της συμφωνίας αφορά την κανονιστική εποπτεία των ευρωπαϊκών φορέων, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΔΔΣΜ-ΗΕ) και της οντότητας της Ε.Ε. για τους διαχειριστές συστημάτων διανομής (φορέας ΔΣΔ της Ε.Ε.). Την κανονιστική εποπτεία έχουν αναλάβει από κοινού οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές και ο ACER, αλλά οι νέες διατάξεις ενισχύουν τον υποστηρικτικό ρόλο του Οργανισμού, ο οποίος συνίσταται στο να εντοπίζει τις περιπτώσεις αθέτησης των υποχρεώσεων και να ενεργεί ως διαμεσολαβητής σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ των διαφόρων εθνικών ρυθμιστικών αρχών για το αν υπήρξε ή όχι αθέτηση υποχρεώσεων. Ωστόσο, οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές εξακολουθούν να έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα εκτέλεσης όλων των αποφάσεων που αφορούν τις ευρωπαϊκές οντότητες.
