Για πρώτη φορά στην ιστορία του θεάτρου, η «Απολογία Σωκράτη» παρουσιάζεται επί σκηνής, στην αρχαία ελληνική γλώσσα, έτσι όπως την κατέγραψε και τη διαμόρφωσε ο Πλάτωνας.
Το έργο παρουσιάζεται από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ) στα αρχαία ελληνικά (με υπέρτιτλους στα νέα ελληνικά και τα αγγλικά), σε σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη, στο Αρχαίο Θέατρο Αιγείρας (Αχαΐα), την Τετάρτη 19 Αυγούστου, και θα ολοκληρώσει τις παραστάσεις του στον Αρχαιολογικό Χώρο Δωδώνης (Ιωάννινα), στις 26 Αυγούστου, και στον Αρχαιολογικό Χώρο Γιτάνων (Γκούμανη Θεσπρωτίας), στις 28 Αυγούστου, στις 8 το βράδυ.
Όπως μας εξήγησε ο Δήμος Αβδελιώδης: «Είναι το πιο δραματικό έργο του Πλάτωνα, γιατί καταγράφει τη συγκλονιστική απολογία του Σωκράτη, που έγινε στις 21 Μαΐου του 399 π.Χ., στο υπαίθριο δικαστήριο της Ηλιαίας, δίπλα στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας, ενώπιον 500 κληρωτών ενόρκων δικαστών και ενός πολύ μεγάλου πλήθους ακροατών. Ο Πλάτωνας το έζησε με μεγάλη αγωνία και λύπη (ήταν ο μόνος από τους μαθητές του, που δεν άντεξε να είναι κοντά του στις τελευταίες στιγμές του δασκάλου του), βλέποντας να καταδικάζεται άδικα μπροστά του αυτός, που έστρεψε, με τη ζωή του, το ενδιαφέρον της φιλοσοφίας από την αναζήτηση των αιτιών της δημιουργίας του κόσμου, στον ίδιο τον άνθρωπο και στην αναζήτηση της αυτογνωσίας και της ανθρώπινης ευτυχίας».
Μια αυθεντική τελετουργική αναπαράσταση της δίκης
Επίσης, ο σκηνοθέτης της παράστασης σημειώνει: «Με την “Απολογία”, φθάνει στην πιο κορυφαία του έκφραση ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, γιατί σωματοποιείται, αποκτώντας πραγματική και αναμφισβήτητη υπόσταση με τον Σωκράτη, ο οποίος επιλέγει συνειδητά τον θάνατο, αντί να στερηθεί της ελευθερίας να ζει και να δρα, αναζητώντας τον πραγματικό σκοπό της ύπαρξής μας, έχοντας καταγράψει, με την απολογία του, τις συμπεριφορές των ανθρώπων και όλη την εικόνα ενός πολιτισμού, που πελαγοδρομεί και που μοιάζει πολύ με το σήμερα του δυτικού πολιτισμού.
Ταυτόχρονα, αρχίζει και η δύση του ελληνικού κόσμου, εφ’ όσον το πνεύμα αυτού του πολιτισμού δεν μπόρεσε να ενσωματωθεί μέσα στην πραγματική ζωή, της λειτουργίας της δημοκρατίας και των θεσμών, παραμένοντας σαν μια ουτοπική και άπιαστη ιδέα για ποιητές.
Είναι δύσκολο, έως ακατόρθωτο, να καταλάβουμε σήμερα τον πραγματικό χαρακτήρα αυτού του εξόχως οριακού κειμένου μέσα από τη μετάφρασή του, επειδή η μετάβασή του σε μιαν άλλη γλωσσική δομή και μιαν άλλη φωνή, είτε ελληνική είτε διεθνή, αλλάζει αναγκαστικά και καθοριστικά το ύφος και το ήθος του, άρα και το ήθος του Σωκράτη και του Πλάτωνα.
Κάθε μεταφραστική απόπειρα, όσο πιστή κι αν θέλει να είναι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον πρωτότυπο λόγο του κειμένου, αφού, εκ των πραγμάτων, παράγει μιαν εντελώς νέα δομή, που ενέχει έναν διαφορετικό ήχο και μουσικότητα. Όμως, ο ήχος και οι μουσικές παράμετροι είναι που ρυθμίζουν το νόημα της κάθε φράσης και όχι η τυπική ή τυποποιημένη εκφορά μιας σειράς λέξεων. Ο τρόπος, που θα ειπωθούν οι λέξεις, καθορίζει την ευκρίνεια του νοήματος. Οι λέξεις, για να αποκαλύψουν τη σημασία τους, πρέπει να μην ακούγονται σαν λέξεις, αλλά σαν οχήματα σημασιών που διαρθρώνουν το νόημα. Στο άκουσμά τους, όχι απλώς να καταλαβαίνουμε, αλλά, κυρίως, να νιώθουμε.
Σκοπός, λοιπόν, της εκφοράς του ίδιου του αρχαίου πλατωνικού κειμένου, κατά την παράσταση, δεν είναι κάποιος λόγος πρωτοτυπίας ή μιας στενά φιλολογικής ή ιστορικής αναζήτησης, αλλά η ανάγκη, από το άκουσμα της φωνής του αυθεντικού έργου, να αφουγκρασθούμε και να νιώσουμε βιωματικά τα αισθήματα και το ήθος του Σωκράτη.
Οι πρόβες ξεκίνησαν τον Μάιο του 2012, με τη συγκεκριμένη μέθοδο που χρησιμοποιώ για την ερμηνεία ενός κειμένου, παρακάμπτοντας την Εράσμια και την Προσωδιακή εκφορά, καθώς και τη χρήση των πλάγιων ήχων της βυζαντινής μουσικής, με αποτέλεσμα ο αρχαίος λόγος να ακούγεται φυσικός και οικείος, έχοντας παρόμοιους ήχους και ρυθμούς με τις μεταγενέστερες έως τις σύγχρονες διατυπώσεις τής ελληνικής γλώσσας. Οι υπέρτιτλοι της μετάφρασης θα είναι ένας μόνο οδηγός για την κατανόηση, η οποία θα γίνεται βαθιά και αποκαλυπτική, κυρίως μέσα από το άκουσμα του αρχαίου λόγου.
Το μέλημά μας είναι μια αυθεντική τελετουργική αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη, με ένα πατάρι και μια κλεψύδρα, χωρίς άλλα στοιχεία νατουραλισμού, αλλά μόνο με την ατμόσφαιρα που δημιουργεί η ενσάρκωση, από τους δυο ηθοποιούς, της αρχαίας πλατωνικής γλώσσας, η οποία αποκαθιστά το “χαμένο” νόημα, στο έργο που θεμελιώθηκε η προοπτική ενός οικουμενικού πολιτισμού. Ο τελετουργικός χαρακτήρας αυτής της αναπαράστασης και η απόδοση τιμής στο εξαιρετικό και δραματικό αυτό ιστορικό γεγονός μάς επιβάλει να μην πραγματοποιηθεί, στο τέλος του έργου, η επιστροφή των ηθοποιών για χαιρετισμό».
Ταυτότητα παράστασης
Διδασκαλία αρχαίου κειμένου – μετάφραση – σκηνικός χώρος – σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης, εικαστική παρέμβαση: Αριστείδης Πατσόγλου, σκηνογραφικός σχεδιασμός κλεψύδρας: Κώστας Κοτσανάς, βoηθός σκηνοθέτη: Ειρήνη Ζάρρα, οργάνωση παραγωγής: Αθηνά Σαμαρτζίδου. Διανομή (με σειρά εμφάνισης): Βασίλης Καραμπούλας (Σωκράτης), Θανάσης Δισλής (Μέλητος).
Πληροφορίες
Τιμή εισιτηρίου: γενική είσοδος: 10 ευρώ. Πώληση εισιτηρίων: καταστήματα: Public, Ιανός, Seven Spots, Γερμανός, ΟΤΕ Shops, Τράπεζα Πειραιώς (μηχανήματα aps), τηλεφωνικά: 11876, ηλεκτρονικά: viva.gr και tickethour.com.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
