Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Φέτος, στη γιορτή λήξης του, το Φεστιβάλ Επιδαύρου τιμά τη μουσικοχορευτική παράδοση του Μοριά, μέσα από τη μουσική παράσταση «Εδώ είν’ αλώνι για χορό!», η οποία θα πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή 300 λαϊκών μουσικών και χορευτών, στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, το Σάββατο 19 Αυγούστου, στις 9 το βράδυ.
Έχοντας αναλάβει την καλλιτεχνική του επιμέλεια, ο εθνομουσικολόγος Λάμπρος Λιάβας μάς μιλά γι’ αυτό το εγχείρημα και για τη σημασία της παράδοσης και της ιστορικής μνήμης στους δύσκολους καιρούς μας.
Τι περιλαμβάνει αυτή η μεγάλη γιορτή λήξης του Φεστιβάλ Επιδαύρου;
«Ήταν μια σκέψη του διευθυντή του Φεστιβάλ, Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, ο φετινός κύκλος παραστάσεων να κλείσει με ένα μεγάλο τιμητικό αφιέρωμα στη μουσική και χορευτική παράδοση του Μοριά, ως γενέθλιου τόπου του Φεστιβάλ. Στόχος μας είναι να προβληθεί αυτή η παράδοση ως διαχρονική κιβωτός της ταυτότητας και της ιστορικής μνήμης. Σημείο αναφοράς η “πανήγυρις”, στοιχείο που χαρακτηρίζει την περιοχή της Επιδαύρου από την αρχαιότητα, καθώς, στον ιερό αυτόν χώρο, συνέρρεαν πλήθη προσκυνητών όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από όλη τη Μεσόγειο. Υπάρχουν, μάλιστα, αρχαίες επιγραφές, που αναφέρουν ότι, σε αυτές τις πανηγύρεις, λάμβανε χώρα “η των συρτών πάτριος όρχησις”, ο πατροπαράδοτος χορός των συρτών!
Είναι γνωστό ότι η λαϊκή παράδοση διασώζει στις μέρες μας πάμπολλα στοιχεία από την αρχαία κληρονομιά: στη γλώσσα, τη μουσική, την κίνηση, τα δρώμενα και τις τελετουργίες. Έτσι, από την τραγωδία, θα περάσουμε στον άμεσο κληρονόμο της: το τραγούδι και τον χορό! Γι’ αυτό και θεωρούμε ότι ο συγκεκριμένος χώρος συνάδει απολύτως με το πνεύμα και το ήθος αυτού του ρεπερτορίου. Η ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου θα γίνει το μεγάλο Αλώνι – Χοροστάσι του Χρόνου, με μόνο σκηνικό το Δέντρο της Ζωής – την ελιά, ένα παραδοσιακό πατάρι για τους οργανοπαίκτες και μια μεγάλη τάβλα για τους συμποσιαστές.
Τα επιλεγμένα παραδοσιακά τραγούδια και χοροί κινούνται σε τρεις ενότητες: Ιστορική Μνήμη, Κύκλος της Ζωής και Κύκλος του Χρόνου, με σημείο αναφοράς τα καλοκαιρινά πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου. Το αφιέρωμα θα κορυφωθεί με όλες τις ομάδες (συνολικά 300 λαϊκοί μουσικοί και χορευτές από όλη την Πελοπόννησο) σε έναν εντυπωσιακό τελετουργικό “τσακώνικο” χορό (στην τσακώνικη διάλεκτο, που διασώζει τον αρχαίο “παιωνικό” ρυθμό). Και θα κλείσει με έναν πάνδημο συρτό – καλαματιανό, που τον αποκαλούμε “στα βήματα του Τρυγαίου”. Πράγματι, ο Τρυγαίος, στην πάροδο της “Ειρήνης” του Αριστοφάνη, έκανε την είσοδό του με το “Δάτιδος μέλος” (ένα λαϊκό τραγούδι της εποχής) και ο ρυθμός που χόρευε, ο αρχαίος “επίτριτος”, συμπίπτει απολύτως με τον εθνικό ρυθμό των 7/8 του συρτού – καλαματιανού: “Ως ή-δο-μαι και χαί-ρο-μαι και βού-λο-μαι χορεύ-σαι!”. “Ελληνική Πανήγυρις” λοιπόν, από το χθες στο σήμερα, στο αύριο, στους αιώνες. Στην ευλογημένη χώρα του Μοριά και στο μεγάλο αλώνι του Χρόνου, την Επίδαυρο!».
Πείτε μας λίγα λόγια για τη μουσική και χορευτική παράδοση του Μοριά.
«Η παράδοση του Μοριά είναι εξαιρετικά πλούσια και πολύμορφη, με πολλά τοπικά ιδιώματα που διακρίνουν τις περιοχές μεταξύ τους. Στην παράσταση, κάνουμε προσπάθεια να συμπεριλάβουμε όσο το δυνατόν περισσότερα διαφορετικά είδη και ύφη: τραγούδια ιστορικά, παιδικά, του γάμου, της ξενιτιάς, χορούς συρτούς, καλαματιανούς, τσάμικους. Επίσης, οι ομάδες θα παρουσιάσουν και ορισμένους πολύ ιδιαίτερους τοπικούς χορούς, όπως τον διπλό, τον ανασηκωτό, τον τσακώνικο, την τράτα, κάποιους μιμικούς σατιρικούς χορούς, καθώς και τον τελετουργικό χορό του Άι – Γιώργη από τη Νεστάνη. Παράλληλα, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πολλές και διαφορετικές ενδυμασίες, που έρχονται να επιβεβαιώσουν αυτό τον πολύ μεγάλο πλούτο και την ποικιλία, που χαρακτηρίζουν τις επιμέρους τοπικές παραδόσεις της Πελοποννήσου».
Στους δύσκολους καιρούς που περνάμε στην Ελλάδα, πόσο σημαντική είναι για το παρόν και το μέλλον μας η παράδοση και η ιστορική μνήμη;
«Σε χρόνια δύσκολα και μεταβατικά, όπου μας κόβουν τα φτερά και τα κλαδιά μας, το τραγούδι, η μουσική και ο χορός εξακολουθούν να διδάσκουν στους Νεοέλληνες αρετή και τόλμη, δηλαδή ελευθερία! Αποτελούν πολύτιμα σημεία αναφοράς για τη μνήμη και την ταυτότητα, σε μιαν εποχή αμνησίας, ισοπέδωσης και “παγκοσμιοποίησης”. Γι’ αυτό και σήμερα, η επανασύνδεση με τον κορμό και τις ρίζες της παράδοσής μας, του πολιτισμού μας είναι πιο αναγκαία παρά ποτέ. Είναι μια πρόσκληση και πρόκληση μαζί να ανακαλύψουμε τη δύναμη και τη γοητεία της λαϊκής γιορτής, που αρνείται να ξεπέσει σε “φολκλόρ” και σε απλή “διασκέδαση”! Να μην παραμένουμε παθητικοί δέκτες – καταναλωτές της μουσικής και του χορού, αλλά να πιαστούμε κι εμείς στον κύκλο και να συν – κινηθούμε!
Για να γίνει όμως αυτό, οφείλουμε να προβάλλουμε τα στοιχεία εκείνα της παράδοσής μας, που αφορούν στους νέους ανθρώπους, στις σημερινές τους ανάγκες για ταυτότητα, έκφραση και επικοινωνία. Η μουσική μας παράδοση πρέπει να παρουσιαστεί όχι σαν ένα μουσειακό – δασκαλίστικο φολκλόρ και θεατρική αναπαράσταση, αλλά ως ένα σύγχρονο βίωμα και στάση ζωής. Το στοίχημα είναι να πείσουμε τη νέα γενιά ότι η μουσική μας κληρονομιά εκπροσωπεί τη σύγχρονη “μουσική οικολογία” και αποτελεί “το ροκ του μέλλοντός μας”!».
Συντελεστές
Καλλιτεχνική επιμέλεια: Λάμπρος Λιάβας, σκηνική επιμέλεια: Σοφία Σπυράτου. Συμμετέχουν οι σύλλογοι: Λύκειον των Ελληνίδων Καλαμάτας, Λαογραφική Εστία Τρίπολης, Χορευτικός Όμιλος Τρίπολης, Λύκειον των Ελληνίδων Άργους, Εργαστήρι Ελληνικού Χορού Ναυπλίου, Φίλοι της Παράδοσης Λυγουριού – Επιδαύρου, Λαογραφική Στέγη Κορίνθου και Πολιτιστικός Σύλλογος Περαχώρας. Συμμετέχουν οι μουσικοί: Γιώργος Κωτσίνης (κλαρίνο, φλογέρα), Γιάννης Παυλόπουλος (βιολί, τραγούδι), Μανώλης Κόττορος (βιολί), Θωμάς Κωνσταντίνου (λαγούτο), Σταυρούλα Σπανού (σαντούρι), Βαγγέλης Καρίπης και Μανούσος Κλαπάκης (κρουστά), Γιώργος Καρούντζος (πίπιζα), Θανάσης Καρούντζος (νταούλι). Τραγουδούν: Αννέτα Γεωργουλοπούλου, Παπα – Νικόλας Ντάβος, Χρυσάνθη Τράκου και η Χορωδία του Λυκείου των Ελληνίδων Καλαμάτας.
Πληροφορίες
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου: Αρχαιολογικός Χώρος Ασκληπιείου, Επίδαυρος – Αργολίδα, τηλ.: 27530 22026, 27530 22096. Τιμές εισιτηρίων: κανονικό: από 10 έως 45 ευρώ, φοιτητικό: από 5 έως 13 ευρώ, άνεργοι – ΑΜΕΑ: 5 ευρώ. Πώληση εισιτηρίων: κεντρικά εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου: Πανεπιστημίου 39 – εντός στοάς Πεσμαζόγλου (Δευτέρα – Παρασκευή: 9:00 – 16:00, Σάββατο: 10:00 – 15:00), τηλεφωνικά: 210 3272000 (καθημερινά και Κυριακές: 9:00 – 21:00), ηλεκτρονικά: greekfestival.gr. Ηλεκτρονικά, οι θεατές μπορούν να αγοράσουν και εισιτήρια για τα λεωφορεία προς το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, με κόστος 15 ευρώ για τους ενήλικες και 2 ευρώ για παιδιά μέχρι 10 ετών, πληκτρολογώντας το barcode του εισιτηρίου της παράστασης που έχουν στην κατοχή τους. Τα εισιτήρια είναι διαθέσιμα μέχρι τις 12:00 της ημερομηνίας της παράστασης. Τα λεωφορεία αναχωρούν στις 17:00 από το Σύνταγμα (μπροστά από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη) και στις 17:10 από την Ομόνοια (στα Hondos Center).
