Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Αναδεικνύοντας τον υφολογικό πλούτο των κειμένων και ξεδιπλώνοντας τα εκ πρώτης όψεως αφανή δομικά στοιχεία του εκάστοτε έργου, ο Δημήτρης Καραντζάς σκηνοθετεί μια κρυπτογραφημένη παραβολή για την αποδοχή της βίας και έναν ύμνο στη φιλία, και μας μιλά για τις δύο αυτές παραστάσεις.
Με επίκεντρο την υπακοή στη δύναμη εκείνου που ασκεί τη βία και την ατομική ευθύνη εκείνου που συναινεί, το έργο του Χάρολντ Πίντερ, «Τέφρα και σκιά», παρουσιάζεται στο θέατρο Ροές, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, στις 9 το βράδυ. Παράλληλα, εξελίσσοντας την ιδέα ενός ανήσυχου θεάτρου για εφήβους, το έργο της Βιρτζίνια Γουλφ, «Τα κύματα», παρουσιάζεται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, κάθε Σάββατο και Κυριακή, στις 18:30.
Ο Δημήτρης Καραντζάς σκηνοθετεί τα δύο αυτά έργα, προσπαθώντας να αναδείξει τον πυρήνα της δραματουργίας τους, και μιλά για αυτά και για τα συναισθήματά του για όσα συμβαίνουν στη χώρα μας.
Δύο εντελώς διαφορετικά έργα. Τι διερευνά το καθένα; Γιατί τα επιλέξατε;
«Το τέφρα και σκιά» του Πίντερ μελετά τη διαχείριση της βίας, της μνήμης και της συλλογικής ευθύνης. Πώς, δηλαδή, διαχειρίζεσαι τη γνώση, πώς μπορείς να συνεχίζεις να ζεις, όταν γνωρίζεις – από ιστορικές φρικαλεότητες μέχρι το πιο απλό καθημερινό περιστατικό που ενέχει βία. Κι αυτό το κάνει με τρόπο έντεχνο, μέσα από ένα ζευγάρι που φαινομενικά μιλάει για το τίποτα και, εντέλει, καταλαβαίνεις ότι έχουν ανοίξει οι πόρτες της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας και έχουν εισβάλλει όλες οι μνήμες μέσα στο δωμάτιο, και αυτοί – ένας άντρας και μία γυναίκα -, από απλοί συνομιλητές, γίνονται οι διαχειριστές τους.
Τα «Κύματα» της Βιρτζίνια Γουλφ διαχειρίζονται το πέρασμα του χρόνου, την αναζήτηση της ταυτότητας, την τεράστια πάλη και αγωνία του ανθρώπου να συμφιλιωθεί. Να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του, να συμφιλιωθεί με τους άλλους, να βρει με ποιον τρόπο μπορεί να υπάρξει, με ποιον τρόπο μπορεί να αποδεχθεί. Είναι μια οριακή αναμέτρηση με την ίδια τη ζωή σε κάθε της έκφανση, όπως ακριβώς η αναμέτρηση της συγγραφέα.
Σκιαγραφείστε μας τους ήρωές τους. Πώς εξελίσσεται η ιστορία τους;
Στο «Τέφρα και σκιά», υπάρχει ο Ντέβλιν και η Ρεβέκκα. Ο Πίντερ βάζει τη Ρεβέκκα καθιστή και τον Ντέβλιν όρθιο με ένα ποτήρι στο χέρι. Αυτή η φαινομενικά τυπική σχέση, σε ένα μεσοαστικό σπίτι, ένα βραδάκι καλοκαιριού, ήδη υποκρύπτει μια θέση εξουσίας. Η Ρεβέκκα αρχίζει να διηγείται τη σχέση της με έναν εραστή της και ο Ντέβλιν, σαν ψυχαναλυτής, ανακριτής, ζηλόφθων σύζυγος, ιερέας, και, εντέλει, σαν τον εραστή που περιγράφει εκείνη, προσπαθεί να αποσπάσει απαντήσεις, να την οδηγήσει σε μια εξομολόγηση. Εκείνη χάνεται στις αναμνήσεις, αναμνήσεις που, τελικά, δεν είναι δικές της. Η Ρεβέκκα τρυπώνει σε ιστορίες τρίτων ως πλήρως εμπλεκόμενη – κάποια στιγμή, αναφέρει την κατάστασή της με την πρωτότυπη διάγνωση της «ψυχικής ελεφαντίασης» -, μέχρι που φτάνει σε ένα σημείο αδυναμίας διαχείρισης του παρόντος, της απτής ζωής. Ο Ντέβλιν, ως γνώστης αυτού του πόνου που περιγράφει η Ρεβέκκα, προσπαθεί απεγνωσμένα να την περιορίσει, να την επαναφέρει στη ζωή, προκειμένου κι ο ίδιος να μείνει άθραυστος και ατσαλάκωτος στο τυπικό σύμπαν, που έχει δομήσει αυστηρά, για να υπάρξει. Δεν τα καταφέρνει και, τελικά, φτάνουν και οι δύο σε ένα παράδοξο φινάλε.
Στα «Κύματα», η Βιρτζίνια Γουλφ γράφει την ιστορία έξι παιδιών, από την αρχή έως το τέλος της ζωής τους – παράλληλα με αυτό, τρέχει και μια καταγραφή – περιγραφή μιας μέρας, από την ανατολή του Ήλιου μέχρι το σκοτάδι της δύσης -. Ένα περιστατικό της πολύ νεανικής τους ηλικίας τους διαμορφώνει και τους στοιχειώνει, δημιουργεί το μοτίβο του καθενός. Η φιλάρεσκη, σωματική Τζίννυ, ο αδέξιος και μεγαλομανής Λούις, η αυστηρή και απαρηγόρητα πληγωμένη Σούζαν, η μελαγχολική και υπερευαίσθητη Ρόντα, ο μόνιμα ερωτευμένος Νέβιλ και ο παρατηρητής, αλλά όχι εμπλεκόμενος, Μπέρναρντ περνούν όλες τις φάσεις της ζωής είτε μαζί, είτε μόνοι, αλλά πάντα αναφερόμενοι ο ένας στον άλλο. Χρησιμοποιώντας την τεχνική της συνειδησιακής ροής, η Γούλφ γράφει χειμαρρώδεις μονολόγους των προσώπων, μέχρι, στην ουσία, να αποκαλύψει ότι όλο αυτό δεν είναι παρά οι έξι διαφορετικές ποιότητες μιας ίδιας φωνής, μιας ίδιας ύπαρξης, που προσπαθεί να βρει την ταυτότητά της, τον εαυτό της, να εκπληρώσει έναν σκοπό, μια αποστολή, και να προσπαθήσει να συμφιλιωθεί με τη σκληρότητα.
Πού επικεντρώνεται η σκηνοθετική σας ματιά;
Κάθε φορά, η έρευνα και η μελέτη προσπαθεί να αναδείξει τον πυρήνα της δραματουργίας, που έχω στα χέρια μου. Προσπαθώ η δραματουργία του ήχου, ο χώρος, η υποκριτική λειτουργία και τα φώτα να συντείνουν στην κατεύθυνση της αποκάλυψης των ιδιοτήτων του εκάστοτε έργου.
Τι επιχειρείτε να αναδείξετε μέσα από κάθε παράσταση και σε ποιο κοινό απευθύνεστε;
Το κείμενο με ενδιαφέρει να αναδεικνύεται, και, σε προσωπικό επίπεδο/γούστο, η σκηνική «ατέλεια». Δεν με ενδιαφέρει η επί σκηνής βιρτουοζιτέ, αλλά η αμηχανία, η αδεξιότητα. Απευθύνομαι στο κοινό, που ενδιαφέρεται να εξερευνήσει, κάθε φορά, την εκάστοτε «περιπέτεια». Δεν ξεκινάω με πρόθεση, κάθε φορά, να απευθυνθώ σε συγκεκριμένο κοινό, ούτε λίγων, ούτε πολλών. Παρότι σαφώς χαίρομαι, όταν κάτι επικοινωνεί σε μαζικό επίπεδο, εξίσου χαίρομαι και σε δύστροπες παραστάσεις, που επικοινωνούν λιγότεροι.
Ποια είναι τα συναισθήματά σας για όσα συμβαίνουν στη χώρα μας;
Είμαι απελπισμένος με όσα συμβαίνουν στη χώρα μας. Πριν από την απελπισία μου με τους πολιτικούς και το ανύπαρκτο σύστημα που έχει διαμορφωθεί – που η πιο καθαρή δομή του εστιάζει στη λαμογιά και την πονηρή κρυψίνοια -, με τους ίδιους τους πολίτες, με εμάς. Κάθε τόσο, αποθεώνουμε ή μισούμε ένα κόμμα, μια κατεύθυνση. Διακατεχόμαστε από έναν έντονο φανατισμό, που, ενώ δικαιολογείται λόγω της οριακής μας κατάστασης, δεν μπορεί να μας αφήσει να προχωρήσουμε ούτε τόσο δα. Δεν υπάρχει περίπτωση τώρα να υπάρξει χώρος για κάτι δομημένο. Πρέπει να δομηθεί κάτι εκ νέου. Χαροπαλεύουμε πάνω από ένα φάντασμα μιας χώρας, χωρίς να μπορούμε να παραδεχτούμε ότι έχει πεθάνει και ότι πρέπει, εκ του μηδενός, να την ξαναχτίσουμε.
Πού πρέπει να εστιάσουμε, για να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε ένα υγιές μέλλον;
Στον άνθρωπο. Στις ιδέες που κινούνται γύρω απ’ αυτόν και στην πίστη μιας ιδεολογίας και μιας ηθικής – όχι χριστιανικής ή πουριτανικής ή οτιδήποτε τέτοιο – αλλά μιας προσωπικής ηθικής ο καθένας, ώστε να μπορέσουμε να αντικρύσουμε την καταστροφή, να αντιληφθούμε τα λάθη και να δομήσουμε εκ νέου σε γερά θεμέλια. Πρέπει οι τράπεζες – ο Θεός του σύγχρονου πολιτικού συστήματος – να αντικατασταθούν από τους ανθρώπους.
Ταυτότητα παράστασης
«Τέφρα και σκιά»: μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη, σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς, σκηνογραφία – κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη, κίνηση: Σταυρούλα Σιάμου, ηχητική δραματουργία: Ανρί Κεργκομάρ, φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου, επιμέλεια σκηνογραφίας: Αδριανός Ζαχαριάς, βοηθός ενδυματολόγου: Βασιλική Σουρρή, βοηθοί σκηνοθέτη: Γιάννης Κλίνης – Ελίνα Ρίζου. Παίζουν: Χρήστος Λούλης, Εύη Σαουλίδου.
«Τα κύματα» (βασισμένο σε αποσπάσματα της μετάφρασης του Άρη Μπερλή): σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς, βοηθός σκηνοθέτη, συνεργασία στη διασκευή & οργάνωση παραγωγής: Θεοδώρα Καπράλου, ηχητική δραματουργία: Δημήτρης Καμαρωτός, σκηνικά: Κλειώ Μπομπότη, κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη, φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου, βοηθός ενδυματολόγου: Βασιλική Σουρρή, βοηθός σκηνογράφου: Στεφανία – Ηλέκτρα Πανταβού, επιμέλεια μαλλιών: Talkin’ Heads, παραγωγή: Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών. Ερμηνεύουν: Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, Γιώργος Βουρδαμής – Μαυρογένης, Ιωάννα Πιατά, Ελίνα Ρίζου, Μιχάλης Σαράντης, Αινείας Τσαμάτης.
Πληροφορίες
«Τέφρα και σκιά»: Θέατρο Ροές: Ιάκχου 16 – Γκάζι, τηλ. κρατήσεων: 210 3474312. Παραστάσεις: Δευτέρα και Τρίτη: 21.00. Διάρκεια παράστασης: 60 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: κανονικό: 14 ευρώ, φοιτητικό – ανέργων: 10 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: καταστήματα: Public, Παπασωτηρίου, Ιανός, Seven Spots, Reload, τηλεφωνικά: 11876, ηλεκτρονικά: viva.gr.
«Τα κύματα»: Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση: λεωφ. Συγγρού 107 – Αθήνα, τηλ.: 210 9005800. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: έως 22 Απριλίου 2016, στο Εργαστήριο Εφηβικού Θεάτρου (5ος όροφος): Σάββατο και Κυριακή: 18:30, πρωινές παραστάσεις για σχολεία: Πέμπτη και Παρασκευή: 11:00 – 13:15 (για μαθητές από Β΄ Γυμνασίου μέχρι και Γ΄ Λυκείου),.
