Η ζωή στο νησί της Χίου, αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, αποκαλύπτεται μέσα από την αλληλογραφία ενός ερωτευμένου ζευγαριού. Φτώχεια, πείνα, μπάρκα, προσφυγιά, αρρώστιες, μα και τηλέφωνα και κινηματόγραφος. Ένα νησί πληγωμένο και σαστισμένο.
Το έργο της Σώτης Τριανταφύλλου, «Πιτσιμπούργκο», σε σκηνοθεσία της Αρκαδίας Ψάλτη, μεταφέρθηκε από τη Χίο στην Αθήνα, όπου και παρουσιάζεται, στην αυλή του νεοκλασικού «Κόμης», για λίγες μόνο παραστάσεις, έως και τις 10 Ιουλίου, κάθε Τετάρτη, Πέμπτη και Παρασκευή, στις 9 το βράδυ.
Με όνειρο μια καλύτερη ζωή
Το έργο μάς μεταφέρει στη Χίο, στις 28 Μαρτίου του 1913. Η Ελέγκω παίρνει στα χέρια της το πρώτο γράμμα, μετά από οκτώμισι μήνες, από τον ξενιτεμένο, στο Πίτσμπουργκ της Αμερικής, άντρα της, Δημοσθένη.
Από τη μια, η τραυματισμένη Χίος και, από την άλλη, η βιομηχανική πόλη του Πίτσμπουργκ. Το πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα προς την Αμερική. Με το πλήθος των μεταναστών να παλεύουν στα εργοστάσια χαλυβουργίας και στα ορυχεία, με όνειρο μια καλύτερη ζωή. Ένας ολόκληρος κόσμος σε κρίση, ένας κόσμος που προσπαθεί, αποπροσανατολισμένος, να βρει τον δρόμο του.
Και μέσα σε όλο αυτό το σκηνικό, η ιστορία μιας αγάπης που προσπαθεί να ανθίσει, που ο σπόρος της έπεσε σε έδαφος αφιλόξενο, δύστροπο, βραχώδες.
«Στη βία της ζωής, το μόνο όπλο είναι η αγάπη»
Η σκηνοθέτις και πρωταγωνίστρια της παράστασης, Αρκαδία Ψάλτη, σημειώνει: «Η προσφυγιά, η μετανάστευση, δεν είναι σκέψη ή απόφαση. Είναι ανάγκη. Μια δίνη σε τραβάει στον βυθό, πνίγεσαι, προσπαθείς να πιαστείς από όπου βρεις. Και, μακάρι, να βρεις να πιάσεις κάτι, που μπορεί να σε σώσει κι όχι κάτι, που θα καταδικάσει τη ζωή σου χειρότερα.
Επιστολές από Πίτσμπουργκ προς Χίο, και τούμπαλιν. Δύο τόποι καταραμένοι. Μόνο που ο άγνωστος, ο μακρινός, φάνταζε παράδεισος. Όσοι τον ονειρεύονταν βρισκόντουσαν σε μια τεράστια φάμπρικα, όπου η ανθρώπινη ζωή είχε τόση αξία, όση για έναν ελέφαντα που πατά ένα μυρμήγκι.
Είμαι στην παραλία μου, στη Χίο, πλάι σε έναν μεγάλο βράχο, να μη με χτυπάει ο αέρας, και χαζεύω τη φουρτούνα. Ο άνθρωπος είναι ο τόπος του, τα τοπία που έχουν ρουφήξει τα μάτια του, και αυτά ζητά, όταν έχει ανάγκη κάτι να βρει. Μου είχε πει ο αδελφός μου (ζει, δεκαπέντε χρόνια τώρα κοντά, στην Αμερική) πως, τον πρώτο καιρό, στα δύσκολα, έψαχνε να βρει μέρος, που να του θυμίζει το νησί.
Η Χίος είναι γεμάτη μετανάστες. Κάθε μέρα, φέρνει η θάλασσα κι άλλους. Δεν ξέρουμε που να τους βάλουμε, τι να τους κάνουμε, έχουν κινητοποιηθεί φορείς του νησιού. Και στα γύρω νησιά, το ίδιο. Στη Λέσβο περπατάνε στους αυτοκινητόδρομους, για να φθάσουν στο κεντρικό λιμάνι, γιατί οι αρχές απαγορεύουν να τους μεταφέρουν οι ντόπιοι.
Σε μια κοινότητα του ΚΕΘΕΑ για μετανάστες, το 2006, εθελοντικά, έκανα θέατρο. Ένας Πακιστανός πιτσιρικάς, σε έναν αυτοσχεδιασμό, περνάει μια φουρτούνα, βουλιάζει η βάρκα, κολυμπάει μέσα στη νύχτα μόνος του (το έκανε υπέροχα αυτό το κολύμπι), κι, ύστερα, βγαίνει στη στεριά, βγάζει τα ρούχα τα βρεγμένα και, σχεδόν γυμνός, περνάει δυο μέρες στα βουνά, στη Λέσβο. Τον βρίσκουν, τον πάνε Αθήνα, το σκάει λαθρεπιβάτης κάτω από μια νταλίκα (κι αυτό το έκανε τέλεια!), πάει Ιταλία, τον πιάνουν, τον γυρνάνε στην Αθήνα, κι εκεί τον βρήκα εγώ, στα 15 του. Το πιο γλυκό και μαλακό πλάσμα που έχω γνωρίσει, σαν να είχε μεγαλώσει στον αφρό.
Στη βία της ζωής, το μόνο όπλο είναι η αγάπη. Η αγάπη είναι μαγεία, ανατρέπει, καταργεί νόμους φυσικούς και ανθεί. Μόνο από αυτήν τρέφεται η φαντασία και κάνει το όνειρο πιο πραγματικό από την ίδια την ζωή.
Το “Πιτσιμπούργκο’’ μεταφέρει μια γλώσσα που χάνεται, που είναι οικεία σε όλους, κι ας μην είναι από τη Χίο. Οι ντοπιολαλιές έχουν ρίζα τα αρχαία ελληνικά και συνδέουν, φυσικά και μεταφυσικά, τόπους και ανθρώπους. Μεταφέρει κόσμους, εποχές που έχουν χαθεί, μα, στην ουσία τους, είναι τόσο σημερινές. Μεταφέρει αυτήν την αύρα, που ξυπνάει μες στα σκοτάδια ό,τι καλό μες στην ανθρώπινη ψυχή. Τουλάχιστον, αυτή η αύρα με άγγιξε διαβάζοντάς το, και, μακάρι, να έχουμε καταφέρει να σας τη μεταφέρουμε κι εμείς».
Ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία: Αρκαδία Ψάλτη, μουσική επιμέλεια: Καλλιόπη Λιαδή, παραγωγή: Εταιρεία Θεάτρου Αγγελοπετριά. Ερμηνεύουν: Στράτος Σωπύλης, Αρκαδία Ψάλτη.
Πληροφορίες
Νεοκλασικό «Κόμης»: Λασκαράτου 20 – Άνω Πατήσια, τηλ.: κρατήσεων: 6972 313738 (10:00 – 20:00). Διάρκεια παράστασης: 60 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 10 ευρώ, φοιτητικό – ανέργων: 5 ευρώ.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
