Υπάρχουν αρκετές διάσημες –αλλά με περίεργα ονόματα– γειτονιές και πλατείες στην Αθήνα και ακόμη και οι Αθηναίοι δεν ξέρουν πώς πρωτοπήραν τα ονόματά τους.
Η Πλατεία Αμερικής, είναι μια εμβληματική πλατεία της Αθήνας. Η πολυσύχναστη πλατεία πήρε το 1927, καθώς το δημοτικό συμβούλιο ήθελε να δείξει την εκτίμησή του στον φιλελληνισμό που έδειξαν οι ΗΠΑ.
Μέχρι τότε ονομαζόταν Πλατεία Αγάμων ή «πλατεία των ανύπαντρων». Ονομάστηκε έτσι το 1887 από τρεις μεσήλικες Αθηναίους που είχαν ένα καφενείο στην πλατεία και ήταν όλοι, προφανώς πολύ περίφημοι, άγαμοι.
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα οι Αμπελόκηποι ήταν μια περιοχή που ήταν πράγματι γεμάτη αμπέλια και περιβόλια, που ποτίζονταν από το νερό του Αδριάνειου Υδραγωγείου, όπως αναφέρει το Greek Reporter.
Αναφιώτικα, η γειτονιά της Αθήνας που μοιάζει με νησί
Τα Αναφιώτικα, η αθηναϊκή γειτονιά στη βόρεια πλαγιά του λόφου της Ακρόπολης, γραφική, με μικροσκοπικά σπίτια και στενά δρομάκια που μοιάζουν με αυτά ελληνικού νησιού, δημιουργήθηκε γύρω στο 1860 από τεχνίτες και εργάτες που είχαν έρθει από το νησί της Ανάφης για να δουλέψουν στις ανασκαφές της Ακρόπολης, αλλά και να χτίσουν την πρωτεύουσα.
Ένας από αυτούς, με το πρόσχημα ότι έφτιαχνε μια μικρή εκκλησία, μάζεψε υλικά και με τη βοήθεια ενός ξυλουργού, έφτιαξε ένα σπίτι σε μια νύχτα και εγκαταστάθηκε. Σε λίγες μέρες (ή νύχτες…) ο ένας μάστορας βοήθησε τον άλλον να φτιάξει το δικό του σπίτι. Έτσι το όνομα Αναφιώτικα, ή Μικρή Ανάφη, από αυτούς τους δύο αφέντες από εκείνο το νησί.
Η πλατεία Βάθη πήρε το όνομά της από το κάτω μέρος της πόλης, όπου κατέληγαν τα νερά του ρέματος του Κυκλοβόρου στην Κυψέλη. Μόλις η περιοχή αποξηράνθηκε για οικοδομικές εργασίες, δημιουργήθηκε η πλατεία Βάθη το 1926. Όπως αναφέρει ο Κώστας Μπίρης στο Αι Τοπωνυμίαι της πόλεως και των περιχώρων των Αθηνών: «Βάθεια και μεταγενέστερα Βάθη: Παλαιά τοπωνυμία προκύψασα από το χαμήλωμα του εδάφους προς την κοίτη του Κυκλοβόρου εις το σημείο όπου εγίνετο η διάβασις του δρόμου του Μενιδιού. Μετά το πέρασμα του ρέματος ο δρόμος εχωρίζετο εις δύο κλάδους κατευθυνόμενους προς το Μενίδι και προς τα Λιόσια»
Το Γκαζοχώρι, ήταν ένας οικισμός με παράγκες και καταφύγια που ήταν λιθόστρωτοι στα βόρεια και δυτικά του εργοστασίου αερίου κατά τις πρώτες δεκαετίες της βασιλείας του βασιλιά Γεωργίου Α’.
Αρχικά, εκεί ζούσαν οι φτωχότερες οικογένειες της Αθήνας. Σήμερα ονομάζεται Γκάζι και είναι μια ζωντανή περιοχή γεμάτη μπαρ και εστιατόρια. Το παλιό εργοστάσιο αερίου έχει μετατραπεί σε ένα συγκρότημα όπου πραγματοποιούνται εκθέσεις, συναυλίες και άλλες εκδηλώσεις.
Η Πλατεία Βοτανικού πήρε το όνομά της από τον Βοτανικό Κήπο, όπου από το 1836 δενδροφυτεύονταν με εντολή του Βασιλιά Όθωνα για την εγκαθίδρυση πρασίνου στην πόλη. Η ίδια διαταγή όριζε ότι ο Βοτανικός Κήπος θα χρησιμοποιείται από τη Φυσικοϊστορική Εταιρεία, τις ιατρικές σχολές και τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης.
Το Μοναστηράκι
Η πλατεία Γιουσουρούμ, η υπαίθρια αγορά στο Μοναστηράκι, ονομάστηκε έτσι από τον Ελληνοεβραίο επιχειρηματία Ηλία Γιουσουρούμ, ο οποίος άνοιξε το πρώτο παλαιοπωλείο στην περιοχή στα τέλη του 19ου αιώνα. Στο Μοναστηράκι υπάρχει επίσης υπαίθρια αγορά, με την περιοχή να γεμίζει από τουρίστες όλο το χρόνο λόγω της γειτνίασής της με την Ακρόπολη και τους άλλους αρχαιολογικούς χώρους. Το Μοναστηράκι οφείλει το όνομά του στο παλιό μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο περίβολος του οποίου έδωσε το όνομά του στην πλατεία Μοναστηρακίου.
Τα Εξάρχεια πήραν το όνομά τους γύρω στο 1900, από το επίθετο του Έξαρχου, ενός Ηπειρώτη, που είχε μπακάλικο στη νοτιοδυτική γωνία των οδών Θεμιστοκλέους και Σολωμού. Η περίφημη «γαλάζια πολυκατοικία» στην πλατεία Εξαρχείων χτίστηκε πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η στέγαση εκεί των τμημάτων του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου της Αθήνας, προσέλκυσε από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και τις μέρες μας, διανοούμενους και φοιτητές.
Η γειτονιά Θησείο πήρε το όνομά της από τον αρχαίο ναό «Θησείον», που βρίσκεται στην κορυφή του Αγοραίου Κολωνού. Τα ερείπιά του ανακαλύφθηκαν το 1931 κατά τις ανασκαφές της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Παλαιότερα ο ναός αυτός μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία και επί Φραγκοκρατίας ήταν καθολικός.
Τα Ιλίσσια ονομάστηκαν έτσι από τη Δούκισσα της Πλακεντίας που έχτισε το αρχοντικό της κοντά στον Ιλισό ποταμό και του έδωσε το όνομα του ποταμού. Σήμερα το αρχοντικό στεγάζει το Βυζαντινό Μουσείο.
«Η πλατεία του κλάματος»
Η πλατεία Κλαυθμώνος, ή η πλατεία του κλάματος, ονομάστηκε έτσι από τον συγγραφέα Δημήτριο Καμπούρογλου στα τέλη του 19ου αιώνα που έγραφε για το θέαμα των δημοσίων υπαλλήλων που βλέπονταν ανοιχτά να κλαίνε.
Το Υπουργείο Οικονομικών έβλεπε τότε την πλατεία — και κάθε φορά που άλλαζε η κυβέρνηση, οι δημόσιοι υπάλληλοι απολύονταν για να προσλάβει ο νέος υπουργός δικούς του ανθρώπους. Οι απολυμένοι δημόσιοι υπάλληλοι πήγαιναν στην πλατεία και ξεσπούσαν σε κλάματα.
Το Κολωνάκι, ή «στυλώνα», η γειτονιά των πλουσίων και των διάσημων στο κέντρο της πόλης, πήρε το όνομά του από ένα πέτρινο ορόσημο που υπήρχε μέχρι το 1938 κοντά στην πλατεία Δεξαμενής και στη συνέχεια στήθηκε στην πλατεία Κολωνακίου.
Η Πλάκα, μια γειτονιά που βρίσκεται στην Αθήνα στους πρόποδες του λόφου της Ακρόπολης, αναφέρεται για πρώτη φορά στο ανώνυμο σημείωμα «Περί Αττικής» στη Βιβλιοθήκη του Παρισιού, που χρονολογείται από τον 17ο αιώνα. Αναφέρει «διάφορα αλβανικά σπίτια» στην περιοχή. Πρώτον, το 1833, ο J. Hann παρατήρησε ότι η Πλάκα προέρχεται από έναν Αρβανίτη, ή μια γλώσσα που μιλούνταν από Αλβανούς που μετακόμισαν στην Ελλάδα τον Μεσαίωνα, με τη λέξη plak να σημαίνει «γέρος, γερασμένος». Όπως γράφει ο Κ. Μπίρης, πρόκειται για «μεσαιωνική ονομασία, που προέκυψε μετά τα τέλη του 16ου αιώνα, όταν υπήρχε οικισμός Αρβανιτών έξω από το λεγόμενο Τείχος του Βαλεριάνου».
