Της Νένας Μαλλιάρα
Υπό το κλίμα αβεβαιότητας εξαιτίας των άγνωστων, ακόμη, παραδοχών στη βάση των οποίων θα αξιολογηθούν στα stress tests της ΕΚΤ το 2018 και υπό την πίεση που ασκούν οι πρόσθετες προβλέψεις που θα κληθούν να σχηματίσουν για μη εξυπηρετούμενα δάνεια κινούνται οι ελληνικές τράπεζες.
Αν και επί του παρόντος κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για την ανάγκη πρόσθετων κεφαλαιακών αναγκών, αφού αυτό θα κριθεί από τα τεστ αντοχής που θα διεξαχθούν την ερχόμενη άνοιξη, εντούτοις κεφάλαια θα απαιτηθούν για τον σχηματισμό επιπρόσθετων προβλέψεων έναντι επισφαλών δανείων. Πρόκειται για κεφάλαια από τα ήδη διαθέσιμα των ελληνικών τραπεζών, τα οποία συνιστούν το λεγόμενο κεφαλαιακό τους απόθεμα (capital buffer) που υπολογίζεται σε περίπου 9 δισ. ευρώ. Το απόθεμα αυτό αναμένεται να συρρικνωθεί ουσιαστικά με την εφαρμογή του λογιστικού προτύπου IFRS 9, το οποίο θα ισχύσει από 1/1/2018, υποχρεώνοντας τις τράπεζες να αυξήσουν σημαντικά τις προβλέψεις τους για τα δάνεια που έχουν χορηγήσει.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τραπεζιτών και αναλυτών, οι επιπλέον αυτές προβλέψεις θα μπορούσαν, με σημερινούς υπολογισμούς, να ανέλθουν στο ποσό των 6 δισ. ευρώ. Ωστόσο, μέσω του σχηματισμού τους, οι τράπεζες θα έχουν μία καλή ευκαιρία να αυξήσουν τους δείκτες κάλυψης έναντι επισφαλών δανείων, μειώνοντας μεν τα κεφάλαιά τους, αλλά χωρίς να καταγράψουν ζημιές στα αποτελέσματά τους. Σε διαφορετική περίπτωση, δηλαδή αν κατέγραφαν ζημίες, οι τράπεζες θα ήταν υποχρεωμένες να εκδώσουν μετοχές υπέρ του Δημοσίου, καθώς θα ενεργοποιούνταν αυτομάτως η πρόβλεψη για τον χειρισμό του αναβαλλόμενου φόρου (DTC).
Επομένως, ο σχηματισμός πρόσθετων προβλέψεων με την εφαρμογή του IFRS 9 μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά ενισχυτικά για τις τράπεζες, αφού αυτές θα μπορέσουν να εισέλθουν στη διαδικασία των stress tests με υψηλότερο δείκτη κάλυψης (coverage ratio). Σήμερα ο δείκτης κάλυψης των τραπεζών για τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματά τους (NPEs) ανέρχεται σε 55,7% για την Εθνική Τράπεζα, 51,1% για τη Eurobank, 48% για την Alpha Bank και 45% για την Τράπεζα Πειραιώς.
Οι ελληνικές τράπεζες έχουν υψηλές συσσωρευμένες προβλέψεις, λίγο κάτω των 60 δισ. ευρώ. Ωστόσο, αυτές δεν είναι κατανεμημένες έτσι ώστε να παρέχουν επαρκή κάλυψη σε όλες τις περιπτώσεις δανείων. Ενδεικτικά, μεγάλο κομμάτι προβληματικών επιχειρήσεων για τις οποίες καταβάλλονταν προσπάθειες διάσωσης, μεταξύ αυτών ο όμιλος Μαρινόπουλου, καλύπτονταν με προβλέψεις από τις τράπεζες σε ποσοστό από 20% έως 40% των ανοιγμάτων τους.
Στην τελευταία Έκθεση για την πορεία των επιχειρησιακών στόχων των τραπεζών για το β΄ τρίμηνο 2017, η ΤτΕ επισήμανε την περαιτέρω μείωση της κάλυψης από προβλέψεις σε επίπεδο τραπεζικού συστήματος. Η κάλυψη αυτή υποχώρησε στο 48,3% τον Ιούνιο 2017 από 49,1% τον Μάρτιο, λόγω των εκτεταμένων διαγραφών δανείων στις οποίες προχώρησαν οι τράπεζες ώστε να μειώσουν τη στάθμη των NPEs. Την κατάσταση αυτή εντόπισε και ο SSM, ο οποίος διεμήνυσε στις τράπεζες, κατά τις πρόσφατες επαφές στη Φραγκφούρτη, ότι πρέπει να μπει φρένο στον ρυθμό των διαγραφών, οι οποίες καταναλώνουν κεφάλαια από τις προβλέψεις και να επιταχυνθούν άλλοι τρόποι μείωσης των «κόκκινων» δανείων, κυρίως πλειστηριασμοί, ρευστοποιήσεις και πωλήσεις δανείων.
Σημειώνεται ότι το νέο λογιστικό πρότυπο IFRS 9 καταργεί την έννοια του ζημιογόνου γεγονότος, όπως προβλεπόταν μέχρι σήμερα ως προϋπόθεση για την αναγνώριση πιστωτικών ζημιών. Πλέον δεν είναι απαραίτητο να υπάρξει αντικειμενικά απόδειξη και να πρέπει να αναγνωριστεί η πιστωτική ζημία από την απομείωση της αξίας του περιουσιακού στοιχείου ενός δανείου. Αντιθέτως, πλέον οι τράπεζες οφείλουν να αναγνωρίζουν εκ των προτέρων την πιθανότητα αναμενόμενων ζημιών και να σχηματίζουν εκ των προτέρων τις δέουσες προβλέψεις. Στο πλαίσιο αυτό, οι τράπεζες οφείλουν να παρακολουθούν στενά τα επίπεδα των προβλέψεών τους και να ενημερώνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα τις εποπτικές αρχές, έτσι ώστε ανά πάσα στιγμή οι προβλέψεις να αντικατοπτρίζουν μεταβολές στον πιστωτικό κίνδυνο που αναλαμβάνουν.
