Της Βάσως Μιχοπούλου
“«Αλήθεια γιατί σου αρέσει να φωτογραφίζεις ηλικιωμένους;». Ο Αμερικανός Νομπελίστας φυσικός Hans Georg Dehmelt (βραβεύτηκε το 1989 με Νομπέλ Φυσικής «για την εξέλιξη της τεχνικής της παγίδας ιονισμού») ήταν 82 ετών όταν μου έκανε αυτή την ερώτηση. Φορώντας μόνο το μαγιό του, καθισμένος χαλαρά στη κουνιστή καρέκλα του και θαμπωμένος από το φως του ήλιου, περίμενε υπομονετικά την απάντησή μου. Πραγματικά γιατί να ήθελα τάχα στην ηλικία των είκοσι να φωτογραφίζω ηλικιωμένους τη στιγμή που άλλοι φωτογράφοι κυνηγούσαν τα μοντέλα και τις καλλίγραμμες σταρ; Για να είμαι ειλικρινής ούτε κι εγώ το ήξερα τότε…”, έτσι κάπως ξεκινά το βιβλίο του με τίτλο “Ingenious encounters”(ευφυείς συναντήσεις) που μου χάρισε πριν λίγες μέρες στη Χαιδελβέργη ο διάσημος Γερμανός φωτογράφος Peter Badge. Ο άνθρωπος που έχει αιχμαλωτίσει με το φακό του καλλιτέχνες, επιστήμονες και πολιτικούς, αλλά κυρίως όλους του Νομπελίστες και τους αποδέκτες των βραβείων Turing, Abel, Nevanlinna και του μεταλλίου Fields. Οι Nelson Mandela, Jimmy Carter, Dalai Lama, James Watson, Gabriel García Márquez, Toni Morrison, Rita Levi-Montalcini, Linda Buck, Paul Samuelson, Barak Obama, Kim Dae Jung, Desmond Tutu, Gunter Grass, Aung San Suu Kyi, Malala Yousafzai, Doris Lessing, Saul Bellow, J.M. Coetzee, Nadine Gordimer, Harold Pinter, Elinor Ostrom, είναι ανάμεσα στα πρόσωπα που έχουν ποζάρει αποκλειστικά για το Γερμανό φωτογράφο.
Συναντηθήκαμε στην ειδυλλιακή γερμανική πόλη στο πλαίσιο του Heidelberg Laureates Forum (HLF), της ετήσιας “πνευματικής ανταλλαγής” μεταξύ διαφορετικών γενεών επιστημόνων από όλο τον κόσμο, από το χώρο των Μαθηματικών και της Πληροφορικής που έχει γίνει πλέον θεσμός. Και δεν έχασα την ευκαιρία να ακούσω όσα περισσότερα μπορούσε να μου διηγηθεί για αυτήν τη συγκλονιστική «περιπέτεια» της ζωής του, το υπέροχο ταξίδι που ξεκίνησε πριν 17 χρόνια από μια απλή ερώτηση που του έκαναν οι διευθυντές του “Lemelson Center for the Study of Invention and Innovation at the National Museum of American History”, του “Smithsonian National Portrait Gallery” στην Ουάσιγκτον και του “Deutsches Museum” της Βόννης:
«Σε ενδιαφέρει να φωτογραφίσεις τους Νομπελίστες;» ήταν η “μοιραία” ερώτηση.
Κι έτσι απλά ξεκίνησε το πρότζεκτ “Nobel Laureate in Portraits”, αλλά και το συναρπαστικό ταξίδι…
Οι ήρωες του Peter Badge…
Ο Peter Badge γεννήθηκε το 1974 στο Αμβούργο. Σπούδασε Ιστορία της Τέχνης στο Βερολίνο κι αργότερα Οικονομικά, στα οποία δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Αρχικά εργάστηκε ως free lance φωτογράφος σε περιοδικά και σύντομα άρχισε να δημιουργεί δικά του έργα (συνολικά 25 μέχρι σήμερα) όπως τα: “Men on the Moon—From Armstrong to Aldrin,” “Icons of Economy”, “Philanthropists”, κ.ά. «Απέκτησα την πρώτη φωτογραφική μου μηχανή στην ηλικία των τριών ετών όταν μου την έκανε δώρο η νονά μου. Στα δέκα μου μού χάρισε ακόμη μια ο πατέρας μου και στα δεκαπέντε μου είχα βγει στους δρόμους να φωτογραφίζω ό, τι με ενέπνεε. Κι έτσι απλά βρέθηκα να δουλεύω στην τοπική εφημερίδα», λέει ο ίδιος.
Ο Γερμανός φωτογράφος κοντά στην ηλικία των είκοσι, το 2000, συμφώνησε να ρίξει μια φωτογραφική ματιά στον κόσμο των «ηλικιωμένων» Νομπελιστών κατά τη διάρκεια του Lindau Nobel Laureate Meeting, της ετήσιας επιστημονικής συνάντησης της ελίτ των θετικών επιστημών με νέους ερευνητές αλλά και φοιτητές από όλο τον κόσμο που από το 1951 έχει γίνει πλέον θεσμός στη μικρή γερμανική πόλη Lindau στις όχθες της λίμνης της Κωνσταντίας. «Ο πρώτος Νομπελίστας που γνώρισα εκεί ήταν ο Ελβετο-αμερικανός Βιοχημικός Edmond Henri Fischer, o οποίος μαζί με τον Edwin G. Krebs είχαν μοιραστεί το Νομπέλ Φυσιολογίας ή Ιατρικής το 1992 για την ανακάλυψη των μηχανισμών ελέγχου των μεταβολικών διεργασιών των κυττάρων (βραβείο για τη συμβολή τους στις ανακαλύψεις πάνω στην αντιστρεπτή φωσφορυλίωση των πρωτεϊνών, η οποία αποτελεί βιολογικό ρυθμιστικό μηχανισμό και παίζει σημαντικό ρόλο σε διάφορες διαδικασίες που αφορούν τα κύτταρα). Ο καθηγητής ήταν 80 ετών όταν συμφώνησε να σταθεί μπροστά από την κάμερά μου περιμένοντας τις οδηγίες μου. Από την πρώτη στιγμή αφέθηκε στα χέρια μου ενθαρρύνοντας με μάλιστα να του απευθύνομαι με το μικρό του όνομα “Eddy” και όχι “Professor”. Από την ώρα που ο Eddy κάθισε χαλαρός στο μπαρ να απολαύσει το ποτό του μαζί με το Νομπελίστα φίλο του Michael Smith και με προσκάλεσε να τους συντροφεύσω, προφανώς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι, όχι μόνο, θα έβγαζα την πιο εύκολη φωτογραφία της ζωής μου, αλλά ότι εκείνος θα αποτελούσε το λόγο που στο εξής θα συνέχιζα να φωτογραφίζω «ηλικιωμένους» Νομπελίστες. Χάρη σε αυτόν γέμισα με ενθουσιασμό», περιγράφει ο Peter Badge.
Η περιέργεια να μάθει όσα περισσότερα μπορούσε από τις ζωές των σημαντικών αυτών ανθρώπων που εργάζονται για να προχωρήσουν την ανθρωπότητα ένα ακόμη βήμα παραπέρα, έχει κυριέψει εδώ και χρόνια το διάσημο φωτογράφο. Και δεν έχει μείνει μόνο στο επίτευγμα τους, αλλά έχει προχωρήσει στη διερεύνηση αυτών των ξεχωριστών προσωπικοτήτων προσπαθώντας να ανακαλύψει πτυχές πέρα από αυτές που τυπικά σχετίζονται με τα γνωρίσματα των νομπελιστών, όπως είναι το ταλέντο, η ευφυΐα, ή η υψηλή νοημοσύνη. Μέσα από την μακρόχρονη επαφή του με τους “αειθαλείς” Νομπελίστες ο καλλιτέχνης έχει διαπιστώσει πως η επιστήμη είναι ένας πολύ δραστικός αντιγηραντικός παράγοντας για όσους ασχολούνται μαζί της με ευχαρίστηση και πάθος. Οι “ήρωές” του έχουν συνήθως έναν ευρύ ορίζοντα, πολλά ενδιαφέροντα πέρα από την Επιστήμη τους και μια παιχνιδιάρικη και γεμάτη χιούμορ προσέγγιση στη ζωή, ενώ αντιμετωπίζουν τους συνανθρώπους τους με σεβασμό και ευγένεια.
«Η Επιστήμη είναι σαν ένα θρίλερ…»
«Το έχω ακούσει αυτό πολλές φορές. Η επιστήμη είναι σαν θρίλερ. Ξέρεις που να αρχίσεις αλλά δε ξέρεις ποτέ που θα φτάσεις. Όταν ξεκίνησα το καλοκαίρι του 2000 ήξερα ότι θα ταξίδευα όλο τον κόσμο προκειμένου να συναντήσω τους Νομπελίστες, αλλά το που θα έφτανα μετά από 17 χρόνια και 400 συναντήσεις δεν τo γνώριζα», λέει χαρακτηριστικά ο διάσημος φωτογράφος. Πραγματικά δεν είχε ποτέ φανταστεί ότι θα μαγείρευε ψητό αρνάκι μαζί με τον Eddy Fischer, ότι θα ταξίδευε στο ίδιο βαγόνι τρένου με τη μαθηματική ιδιοφυία John F.Nash, ότι θα είχε την ευκαιρία να συναντήσει τον Alexandr Solzhenitsyn στη Μόσχα χωρίς να έχει ραντεβού μαζί του και χωρίς καν να διαθέτει βίζα σε ισχύ, ότι θα συνόδευε τον βραβευμένο με Νόμπελ ειρήνης Jose Ramos-Horta τότε πρόεδρο του Τιμόρ-Λέστε, ότι θα βοηθούσε τη βιολόγο Linda Buck να διαλέξει νυφικό, ότι θα ταξίδευε στους Αγίους Τόπους με τον Aaaron Ciechanover. Ο Peter Badge μου διηγείται πως αισθάνθηκε δέος καθώς καθόταν στον καναπέ δίπλα στον Nelson Mandela και πως “ερωτεύτηκε” με την πρώτη ματιά το Τιμόρ-Λέστε, τη χώρα στη Νοτιοανατολική Ασία, στην οποία από το 2011 είναι επίτιμος πρόξενος. Μου λέει πως κάποιες φορές είχε μόνο λίγα δευτερόλεπτα στη διάθεσή του για να τραβήξει μια φωτογραφία, όπως στην περίπτωση της πολιτικού και ακτιβίστριας Aung San Suu Kyi από τη Μιανμάρ, για την οποία περίμενε δέκα χρόνια, ενώ μερικές φορές, μετά τη φωτογράφιση, ακολουθούσε μια μακρά συνομιλία, όπως στην περίπτωση του Jimmy Carter.
Ο Peter Badge επιδιώκει να συναντά τους Νομπελίστες στο χώρο τους, στα αγαπημένα τους σημεία μαζί με τα αγαπημένα τους πρόσωπα, αντικείμενα ή ακόμη και κατοικίδια. Κι αυτό το κάνει γιατί θέλει εκείνοι να αισθάνονται χαλαροί και άνετοι και γιατί κι εκείνος θέλει να ανοίγει ένα παράθυρο στη ζωή και στη καθημερινότητά τους. Έτσι θα δει κάποιος στη φωτογραφία του Έλληνα βραβευμένου με βραβείο Turing καθηγητή Ιωσήφ Σηφάκη να φιγουράρει η σκυλίτσα του η Κάτια, όπως επίσης και στο πορτραίτο του Edmond Henri Fischer να καμαρώνουν και τα δύο σκυλάκια του.
Ακόμη και σήμερα ο διάσημος φωτογράφος δε πιστεύει ότι όλα αυτά τα έχει βιώσει και νομίζει ότι ήταν απλά ένα όνειρο. Παρόλα αυτά οι αξέχαστες στιγμές, δε συνιστούν αυτό που εκείνος ονομάζει “arriving” (άφιξη). «Το πρότζεκτ “Nobel Laureate in Portraits ” με οδήγησε σε 160 πόλεις σε περισσότερες από 40 χώρες στις 6 ηπείρους. Πέταξα πάνω από τον κόσμο αμέτρητες φορές και συναναστράφηκα με σημαντικούς ανθρώπους που είχαν “ταρακουνήσει” λίγο τον κόσμο. Μάζεψα εμπειρίες που δεν είχα καν ονειρευτεί, που μου πρόσφεραν μια πολύτιμη οπτική στα πράγματα και μια ανεκτίμητη γνώση. Ξεκίνησα ως ένας απλός νεαρός φιλόδοξος φωτογράφος και μπήκα σε ένα μεγάλο ταξίδι εξερεύνησης και ανακαλύψεων, όπως ακριβώς κάνουν και οι Νομπελίστες μου. Οι Νομπελίστες μού έδωσαν ένα συναρπαστικό μήνυμα: πως αξίζει να προσπαθείς να ξεκλειδώσεις τα μυστήρια αυτού του κόσμου. Περισσότερο ώριμος πια και με αυτό το μοναδικό πλούτο εμπειριών μπορώ να πω πως αρχίζω να αντιλαμβάνομαι την πραγματική μου θέση σε αυτόν τον κόσμο», συμπληρώνει ο Peter Badge.
Μετά την ολοκλήρωση του πρότζεκτ “Nobel Laureate in Portraits”, που συγχρηματοδοτήθηκε από το ίδρυμα Klaus Tschira Stiftung εκδόθηκε το δίτομο λεύκωμα (856 σελίδων) που φέρει τον τίτλο: “Nobel Heroes” και που κυκλοφόρησε φέτος. Το πολύτιμο αυτό έργο του Peter Badge που περιέχει 395 πορτραίτα Νομπελιστών διατίθεται πλέον και σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία της Ελλάδας στην Αγγλική γλώσσα. Αξίζει να σημειωθεί πως ο διάσημος φωτογράφος απεχθάνεται τα social media και δεν τα υιοθετεί ως Μέσα προώθησης της Τέχνης του. Ο ίδιος θεωρεί τη φωτογραφία ως ένα «εργαλείο» για να προσεγγίζει τους ανθρώπους και με μια ρομαντική διάθεση πιστεύει πως ακόμη και σήμερα στον κόσμο της Τεχνολογικής επανάστασης η ασπρόμαυρη εικόνα εξακολουθεί να διατηρεί τη δυναμική και την αλήθεια της.
Σημασία έχει η συνεισφορά
Ο Peter Badge μου λέει πως κάποιες φορές που έχει επιστρέψει από τα ταξίδια του γεμάτος εντυπώσεις και με ένα πακέτο φωτογραφικά φιλμ έχει σκεφτεί πως θα ήταν ιδανικά αν μπορούσε με αυτά να αλλάξει τον κόσμο. Φυσικά δε μπορεί, αλλά μπορεί όμως να τον αλλάξει λίγο, σε κάποιο βαθμό, όπως μπορεί ο καθένας μας να πετύχει από το δικό του περιβάλλον και σφαίρα επιρροής. «Ενθουσιάζομαι όταν νέοι άνθρωποι έρχονται στις εκθέσεις μου και κοιτούν με επιμονή και παρατηρητικότητα τις εκφράσεις των επιστημόνων. Πιστεύω πως αν τα πορτραίτα μου καταφέρουν να τους κινήσουν την περιέργεια για τους Νομπελίστες και την Επιστήμη τότε θα έχω κάνει και εγώ τη μικρή διαφορά. Το πιο σημαντικό πράγμα που έμαθα από τους Νομπελίστες για τον εαυτό μου, αλλά και για όλους μας είναι ότι αυτό που μετράει τελικά δεν είναι τα μεγάλα επιτεύγματα, αλλά η συνεισφορά. Μπορούμε όλοι να κάνουμε τη μικρή διαφορά όπου και να είμαστε και με τα μέσα που διαθέτουμε. Αρκεί να κάνουμε “focus” σε ανθρώπους και γεγονότα, να ζήσουμε τη ζωή μας με συνειδητότητα και να δείξουμε ενδιαφέρον για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Τότε θα ανακαλύψουμε τι ακριβώς μπορούμε να κάνουμε. Πιστέψτε με, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση από αυτή την πρόκληση», σημειώνει. Ο ίδιος διευκρινίζει πως αυτό ακριβώς κάνουν και οι Νομπελίστες. Δε βλέπουν τους εαυτούς τους ως σωτήρες αλλά ως συνεισφέροντες.
Η επαφή του Peter Badge με τους Νομπελίστες δεν τελειώνει με τη φωτογράφισή τους. Αντίθετα από εκεί ξεκινά ένα άλλο ταξίδι. Διατηρεί σχέσεις με αρκετούς από αυτούς, συναντιέται μαζί τους κατά καιρούς, ανταλλάσουν απόψεις και ιδέες. Κάποιες φορές δε διστάζει να χρησιμοποιήσει το δίκτυο των συγκεκριμένων επαφών για να συνεισφέρει σε κάποιο αξιόλογο σκοπό, ή να βοηθήσει κάποιον, ή να κάνει τη διαφορά προς το καλύτερο. «Κάποτε με ρώτησαν αν έχω γίνει εξυπνότερος από την επαφή μου με Νομπελίστες. Αν και η ερώτηση είναι αφελής απαντώ θετικά. Σαφώς και έγινα με την έννοια ότι έμαθα από τις εμπειρίες μου. Έμαθα για τους ανθρώπους. Έμαθα για τον αυτό μου. Κι όταν συναναστρέφεσαι με εξαιρετικούς ανθρώπους, το μόνο που μπορείς να αποκομίσεις είναι πολύτιμα μαθήματα με ανεκτίμητη αξία».
Περισσότερα για το βιβλίο “Nobel Heroes” του Peter Badge στο
https://steidl.de/Books/Nobel–Heroes-0517203249.html
