Τους τελευταίους μήνες ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιχείρησε τα πάντα για να αποκαταστήσει τη δημοφιλία του στους ψηφοφόρους. Ξεκίνησε στρατιωτική επίθεση στη βόρεια Συρία. Έστειλε πρόσφυγες στα σύνορα με την Ελλάδα για να ασκήσει πιέσεις στην Ευρώπη. Με αυτές τις ενέργειες προσπάθησε να ξυπνήσει εθνικιστικά ένστικτα και να αλιεύσει μελλοντικές ψήφους. Επιπλέον, στην πανδημία του κορωνοϊού επιχείρησε να αυτοπροβληθεί ως επιτυχημένος διαχειριστής της κρίσης. Όλα αυτά δεν βοήθησαν. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις το κυβερνών κόμμα AKP του Ερντογάν, καθώς και ο κυβερνητικός εταίρος του, το υπερεθνικιστικό MHP, έχουν υποχωρήσει αισθητά σε σχέση με τα ποσοστά που είχαν καταγράψει στις βουλευτικές εκλογές του 2018. Το AKP έχει απωλέσει περίπου δέκα ποσοστιαίες μονάδες και σήμερα κυμαίνεται σε ποσοτά μεταξύ 32-39%.
Σύμφωνα με τα μεγαλύτερα ινστιτούτα δημοσκοπήσεων στην Τουρκία- MAK, Avrasya, Area- το στρατόπεδο της αντιπολίτευσης προηγείται πλέον σταθερά στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Κύριος λόγος για την μειωμένη δημοτικότητα του προέδρου ο Ερντογάν είναι η συνεχιζόμενη οικονομική και νομισματική κρίση. Κυβερνητικές παρεμβάσεις, όπως η μείωση των επιτοκίων, δεν έχουν φέρει αποτέλεσμα. Ανεργία και πληθωρισμός παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, τα ενοίκια εκτοξεύονται σε δυσθεώρητα ύψη, οι τιμές βασικών αγαθών παραμένουν υψηλές. Επιπλέον, φαίνεται ότι οι Τούρκοι ψηφοφόροι αποκτούν περισσότερες επιλογές: ο πρώην υπουργός Οικονομίας Αλί Μπαμπατσάν ίδρυσε το Κόμμα της Δημοκρατίας και της Προόδου (DEVA), ενώ ο πρώην πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, άλλοτε από τους πιο στενούς συνεργάτες του Ερντογάν, δοκιμάζει την τύχη του με το νεοιδρυθέν Κόμμα του Μέλλοντος (Gelecek). Και οι δύο στοχεύουν σε απογοητευμένους ψηφοφόρους του AKP. Ο Νταβούτογλου απευθύνεται περισσότερο στους συντηρητικούς ψηφοφόρους, ενώ ο Μπαμπατσάν, οικονομολόγος με αναγνωρισμένη κατάρτιση, προβάλλει ένα φιλελεύθερο και μεταρρυθμιστικό προφίλ. Πολλοί πιστεύουν ότι θα ήταν ο κατάλληλος υποψήφιος για να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση που μαστίζει την Τουρκία.
Πιθανοί ρυθμιστές Μπαμπατσάν και Νταβούτογλου
Μέχρι στιγμής οι δημοσκοπήσεις δίνουν στους Μπαμπατσάν και Νατβούτογλου μόλις 5,5% και 3% αντιστοίχως. Αν όμως παρουσιαστεί ενωμένο το στρατόπεδο της αντιπολίτευσης- αποτελούμενο κυρίως από το σοσιαλδημοκρατικό CHP, το εθνικιστικό IYI και το αριστερό HDP- οι δύο νέοι “παίκτες” θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά. Τα σενάρια πρόωρων εκλογών πληθαίνουν. Τουρκικά μέσα ενημέρωσης κάνουν λόγο για πρόωρες κάλπες το 2021, αν και θεωρητικά οι εκλογές αναμένονται το 2023. Επισπεύδοντας τις εξελίξεις η κυβέρνηση Ερντογάν θα επιχειρούσε να ανακόψει την άνοδο των νέων κομμάτων ή ακόμη και να τα αποκλείσει από την εκλογική διαδικασία. Και αυτό γιατί, σύμφωνα με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, δικαίωμα συμμετοχής στις βουλευτικές εκλογές έχουν μόνο όσοι διαθέτουν κομματικές οργανώσεις τουλάχιστον στις μισές επαρχίες της Τουρκίας, καθώς και στο ένα τρίτο των εκλογικών περιφερειών.
Αισιόδοξος δηλώνει ωστόσο ο αντιπρόεδρος του κόμματος DEVA, Ιντρίς Σαχίν, μιλώντας στην Deutsche Welle. “Αν συνεχίσουμε την οργανωτική δραστηριότητα μέσα στο καλοκαίρι, πιστεύω ότι τον Σεπτέμβριο θα δίνουμε το παρών και στις 81 επαρχίες της Τουρκίας, ενώ τον ίδιο μήνα θα συγκαλέσουμε το συνέδριό μας”, επισημαίνει. Ο Αϊχάν Σεφέρ Ιστίν, αντιπρόεδρος στο “Κόμμα του Μέλλοντος”, φαίνεται επίσης αισιόδοξος: “Έχουμε χιλιάδες δυνατότητες να πλησιάσουμε τους ψηφοφόρους, κάθε προσπάθεια να μας εμποδίσουν θα αποδειχθεί μάταια”, δηλώνει ο ίδιος, για να προσθέσει ότι πολύ σύντομα θα εγκαινιαστούν τα κεντρικά γραφεία του κόμματος.
Τα “κόλπα” του εκλογικού νόμου
Υπάρχουν όμως και άλλες δυνατότητες για να εμποδιστεί η άνοδος των νέων κομμάτων. Όπως ανακοίνωσε ήδη ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, πρόεδρος του συγκυβερνώντος κόμματος MHP, εξετάζεται μία αλλαγή του εκλογικού νόμου που θα απαγορεύει τη συμμετοχή σε κυβερνητικό συνασπισμό στα κόμματα που συγκεντρώνουν στις εκλογές λιγότερο από 5% των ψήφων. Είναι προφανές ότι αυτή η ρύθμιση θα αποθάρρυνε τη σύμπραξη του DEVA ή του Gelecek με άλλες δυνάμεις της αντιπολίτευσης. “Εμείς θέλουμε έναν σύγχρονο, προοδευτικό εκλογικό νόμο που απεικονίζει τη λαϊκή βούληση”, λέει ο αντιπρόεδρος του Gelecek. “Αν μιλάμε για κάτι τέτοιο, θα στηρίξουμε την πρόταση. Δεν θα τη στηρίξουμε όμως, αν είναι ένα κόλπο της κυβέρνησης για να γατζωθεί στην εξουσία ή για να πετάξει τον αντίπαλο έξω από το γήπεδο πριν καν τελειώσει το παιχνίδι…”
Το πρόσφατο παρελθόν έχει αποδείξει ότι ο Ερντογάν δεν διστάζει να καταφύγει σε αντισυμβατικές μεθόδους. Στις περσινές δημοτικές εκλογές είχε εξαντλήσει όλα τα περιθώρια, προκειμένου να αποτρέψει την εκλογή του σοσιαλδημοκράτη Εκρέμ Ιμάμογλου στην Κωνσταντινούπολη. Μετά τον πρώτο γύρο των εκλογών μάλιστα, ο Ερντογάν άσκησε πιέσεις στην αρμόδια εκλογική επιτροπή (YSK), εωσότου εκείνη ζήτησε ανακαταμέτρηση των ψήφων και τελικά την επανάληψη της εκλογικής διαδικασίας. Παρά ταύτα ο Ιμάμογλου τα κατάφερε. Εξελέγη δήμαρχος και είναι σήμερα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ένας από τους δημοφιλέστερους πολιτικούς στην Τουρκία. Τόσο εκείνος, όσο και ο επίσης σοσιαλδημοκράτης δήμαρχος της Άγκυρας, Μανσούρ Γιαβάς, κατάφεραν να διατηρήσουν τη δημοτικότητά τους ακόμη και στις δύσκολες εποχές της πανδημίας. Θα είναι ένα ακόμη ισχυρό δίδυμο απέναντι στις φιλοδοξίες του Ερντογάν και στις προσπάθειές του να διατηρηθεί στην εξουσία.
Ντανιέλ Ντέρια Μπελούτ, Γκιλσέν Σολακέρ
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
