Για δεύτερη φορά μετά το 2009 στη σύγχρονη μεταπολιτευτική ιστορία ο νικητής των εκλογών – που έρχονται πάλι σε κλίμα θολής πόλωσης και διχασμού – σε δύο εβδομάδες δεν θα έχει περίοδο χάριτος ή πανηγυρισμών. Αντίθετα θα κληθεί άμεσα να αφοπλίσει μία σύνθετη και πολυδιάστατη πολιτική, οικονομική και κοινωνική «βόμβα». Το 2009 υπήρχε (ή και όχι) η δικαιολογία πως δεν γνωρίζαμε την ακριβή κατάσταση των πραγμάτων. Το 2015 δεν υπάρχει δικαιολογία.
Οι πολιτικές από το 2009 μέχρι σήμερα ήταν -εκ των πραγμάτων- σε μεγάλο βαθμό αναγκαίες. Η χωρίς ιεράρχηση ομως οριζόντια εφαρμογή τους, είχε ως αποτέλεσμα αδύναμες κοινωνικές ομάδες να πληρώσουν δυσανάλογα το κόστος της προσαρμογής. Έτσι, όταν πια δεν εκπληρώθηκε η υπόσχεση περί τερματισμού και αντιστροφής των αδικιών, η ανάγκη αλλαγής έγινε πιεστική. Προσθέτως, μια σειρά καίριων προβλημάτων δεν επιλύθηκαν, ενώ αρκετά εξ αυτών έχουν οξυνθεί και περιμένουν τον νέο τους παραλήπτη.
Η νέα κυβέρνηση που θα προκύψει από τις κάλπες της 25ης Γενάρη θα πρέπει να πιάσει το τιμόνι με σταθερότητα και ταχύτητα, στηριζόμενη στη συστηματική προετοιμασία και σκληρή δουλειά που όλοι ελπίζουμε ότι έχει ήδη εκπονήσει ως προετοιμασία της επόμενης ημέρας. Οι όποιες δυσκολίες κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση στο εσωτερικό της, δεν επιτρέπεται να την περισπάσουν, καθώς στην ατζέντα θα κυριαρχούν κομβικά ζητήματα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και θεσμικά, ενώ κανείς δεν πρέπει να υποτιμά τα θέματα ασφαλείας της χώρας. Δεν είναι δυνατόν στην Ευρώπη που ζει τη δικιά της συνολική κρίση με την όξυνση προσθέτως της Τρομοκρατίας και του Μεταναστευτικού, να εγερθούν πειστικά απαιτήσεις και διεκδικήσεις που θέτουν σε δοκιμασία το πλαίσιο των Συνθηκών από μια νέα Ελληνική κυβέρνηση. Σταθμισμένος ρεαλισμός για συγκεκριμένες και απτές βελτιώσεις δείχνει να είναι η πρόσφορη στρατηγική επιλογή. Η Παγκόσμια και Ευρωπαϊκή πραγματικότητα και ατζέντα δεν δείχνουν να επιτρέπουν μεγάλα περιθώρια αντοχής και ανοχής για μια επανάληψη της «ελληνικής εξαίρεσης».
Η δομή του «πακέτου» που παραλαμβάνει η νέα κυβέρνηση έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Μια κοινωνία που θα ψηφίσει με ανάμεικτο το συναίσθημα του φόβου και της ελπίδας. Μια κοινωνία που έχει χάσει πολλά σε απόλυτους οικονομικούς όρους, και ελπίζει να δει άμεση βελτίωση, άμεση αλλαγή πολιτικής, άμεσα αποτελέσματα. Πιθανή νέα απογοήτευσή της θα είναι τεράστιο πλήγμα για την κοινωνική ειρήνη, τη λογική και τη σταθερότητα. Άρα, όσον αφορά την κοινωνία δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο και δεν υπάρχουν περιθώρια για νέες διαψεύσεις. Σε αντίθετη περίπτωση η κλεψύδρα του πολιτικού χρόνου της επόμενης κυβέρνησης θα εκπνεύσει ραγδαία και η χώρα θα βυθιστεί σε νέο αρνητικό σπιράλ.
Εργαζόμενη λοιπόν για αυτή την κοινωνία που αισθάνεται πως βρίσκεται σε οριακό σημείο, η νέα κυβέρνηση καλείται να ολοκληρώσει με θετικό τρόπο την διαπραγμάτευση με τους εταίρους μας, να μας οδηγήσει με ασφάλεια και χωρίς κλυδωνισμούς εκτός Μνημονίου και εκτός εκείνου του άχαρου γκρουπ δακτυλοδεικτούμενων κρατών-μελών και να διεξάγει μια σοβαρή, ρεαλιστική και επιτυχημένη διαπραγμάτευση με τους εταίρους για μια βιώσιμη ρύθμιση του Ελληνικού χρέους διασφαλίζοντας μια ομαλή και ευνοϊκή διαδικασία αποπληρωμής του.
Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό, οι κυβερνώντες, θα κληθούν άμεσα να προχωρήσουν σε μια σταδιακή, σταθερή διόρθωση αδικιών, μεριμνώντας πραγματικά για τα πιο αδύναμα τμήματα της κοινωνίας, στη δημιουργία νέων, υγιών, παραγωγικών και βιώσιμων θέσεων εργασίας και στην ολοκλήρωση των προγραμματισμένων έργων υποδομής που έχουν τόσο κοινωνικό όσο και αναπτυξιακό πρόσημο εντός χρονοδιαγράμματος. Οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να συνεχιστούν, το κράτος να εκσυγχρονιστεί, να επιταχύνει την απόδοση δικαιοσύνης, να αντιμετωπίσει τις τεράστιες προκλήσεις που συνδέονται με τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος – και άρα να παρουσιάσει ένα όραμα που θα συμβάλλει και στην επίλυση, ή έστω διαχείριση, του δημογραφικού ζητήματος και της γήρανσης του πληθυσμού.
Κλειδί για όλα αυτά παραμένει – αν και πάλι απουσιάζει από το επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης – η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Χρειαζόμαστε μια ολοκληρωμένη στρατηγική από όλες τις δυνάμεις που συνειδητοποιούν πως ακόμη και να μας χάριζαν όλο μας το χρέος θα επανερχόμασταν στο σημείο αυτό με μαθηματική ακρίβεια αν δεν βάλουμε τα θεμέλια για μια Ελλάδα της παραγωγής, της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης. Μόνο μια παραγωγική Ελλάδα είναι με το σπαθί της αυτεξούσια και Ευρωπαϊκή.
ΠΑΥΛΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ, σύμβουλος στρατηγικής & ερευνητής πολιτικής (Παν/μιο Cambridge)
