Η σημασία της λειτουργίας των Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης (XEX) αποτέλεσε το θέμα συμποσίου που οργάνωσε προ ημερών ο δήμαρχος του Στρασβούργου, σε συνεργασία με τον Οργανισμό «Ithaque», στο κτήριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Πάνω από τριάντα ομιλητές από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, τον Καναδά και το «Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία» ανέπτυξαν τη θετική τους άποψη για τη λειτουργία τέτοιων χώρων ως μια βασική και απαραίτητη συνισταμένη στην πολιτική μείωση της βλάβης.
Προσκεκλημένη να μιλήσει για την Ελλάδα ήταν η Μένη Μαλλιώρη, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), η οποία στην τοποθέτησή της αναφέρθηκε στις δυσκολίες και τα εμπόδια που υπάρχουν για την υλοποίηση των ΧΕΧ στην Ελλάδα, παρά τη λειτουργία πιλοτικού προγράμματος Χώρου Ελεγχόμενης Χρήσης του «Οδυσσέα» το 2013 και τα επιτυχή αποτελέσματά του.
Όπως ανέφερε η κ. Μαλλιώρη, σε πόλεις της Ευρώπης, του Καναδά και της Αυστραλίας εδώ και τριάντα χρόνια λειτουργούν πάνω από 150 ΧΕΧ (στη Βέρνη της Ελβετίας έγινε ο πρώτος το 1986). Σύμφωνα με τα στοιχεία (2018) του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τα Ναρκωτικά, λειτουργούν 86 ΧΕΧ σε 60 πόλεις της Ευρώπης, ενώ την επόμενη βδομάδα ξεκινάει η λειτουργία κινητής μονάδας ΧΕΧ και στη Λισαβώνα.
«Η αξιολόγηση από τη λειτουργία των χώρων αυτών δείχνει σημαντική μείωση των θανάτων από υπερβολική χρήση στους χρήστες ναρκωτικών ενδοφλεβίως, μείωση των λοιμωδών νοσημάτων και διασφάλιση της ατομικής αξιοπρέπειας, δεδομένου ότι οι χώροι αυτοί, υπό την επίβλεψη καταρτισμένου προσωπικού, παρέχουν ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον, ώστε ο χρήσης να έχει τη δυνατότητα να κάνει χρήση των ουσιών που έχει ήδη προμηθευτεί. Επίσης, η καθημερινή επαφή μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των χρηστών δημιουργεί σχέση εμπιστοσύνης, που, τις περισσότερες φορές, καταλήγει στην κινητοποίηση των χρηστών για έναρξη θεραπευτικής προσπάθειας» σημείωσε η κ. Μαλλιώρη.
Ανέφερε ακόμη πως «εντυπωσιακή ήταν η διαπίστωση ότι σε όλες τις χώρες οι συνολικές αντιδράσεις και τελικά αντιστάσεις για την εφαρμογή των ΧΕΧ είναι πανομοιότυπη. Κοινός τόπος, οι εκφραζόμενες ανησυχίες πώς οι Χώροι Επιτηρούμενης Χρήσης θα δημιουργήσουν περιοχές συνάθροισης των χρηστών, προκαλώντας προβλήματα στη γειτονιά, παραβατικότητα, αύξηση της χρήσης και άλλα φαινόμενα κοινωνικής όχλησης. Όπως αναφέρθηκε στις περισσότερες χώρες, η αστυνομία, η τοπική αυτοδιοίκηση, η επιστημονική κοινότητα, οι κινήσεις των πολιτών, οι τοπικοί επιχειρηματίες και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις συνιστούν και τελικά προσφέρουν εχέγγυα εύρυθμης λειτουργίας των χώρων αυτών. Κάθε φορέας, βέβαια, με τον ρόλο που του αναλογεί, συντεταγμένα και υπό την εποπτεία επιστημόνων που αξιολογούν διαχρονικά τις ανάγκες και την αποτελεσματικότητα των συγκεκριμένων δομών» είπε η Ελληνίδα καθηγήτρια.
Ο διάλογος για την αναγκαιότητα των ΧΕΧ ξεκίνησε στις αρχές του 1980 με τις διαφωνίες να επικεντρώνονται κυρίως μεταξύ των επιστημόνων, των επαγγελματιών του χώρου και συγκεκριμένων φορέων αντιμετώπισης των ναρκωτικών.
Σύμφωνα με την κ. Μαλλιώρη, «σήμερα βλέπουμε ότι ο έντονος αυτός διάλογος έχει μεταφερθεί στους εκπροσώπους των τοπικών κοινωνιών και στους πολιτικούς. Οι επιφυλάξεις των πολιτών και των πολιτικών προσώπων για τους ΧΕΧ διαμορφώνονται κυρίως:
- Από τα αρνητικά δημοσιεύματα που συνδέονται με τα ναρκωτικά και όχι από τα επιστημονικά δεδομένα και την αξιοπιστία τους.
- Από τις συντηρητικές απόψεις και την άνοδο ακροδεξιών πρακτικών και συμπεριφορών και όχι από την προστασία των χρηστών ναρκωτικών.
- Από τις ιδεοληψίες κάποιων άλλων πολιτικών χώρων και όχι από τις θεμελιώδεις αρχές της ατομικής ελευθερίας.
- Από τις προκαταλήψεις και αγκυλώσεις που υπήρχαν ανέκαθεν για τους χρήστες και όχι από το εάν θεωρούνται πλέον ασθενείς και όχι εγκληματίες.
- Από την απώλεια, και λόγω της παρατεινόμενης οικονομικής κρίσης, της κοινωνικής συνοχής και όχι από την ανθρωποκεντρική πρακτική που πρέπει να διαμορφώνει τις πολιτικές στον ευαίσθητο αυτό τομέα».
«Με βάση τα συμπεράσματα του συμποσίου, τη διεθνή βιβλιογραφία και την καθημερινή πρακτική, γνωρίζουμε πλέον ότι οι ΧΕΧ είναι ένα βασικό και απαραίτητο μέτρο στον πυλώνα μείωσης της βλάβης από την χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.
Όσοι δεν θέλουν να το δουν και τελικά να το υποστηρίξουν, ας προτείνουν καλύτερα μέτρα. Για όλους εμάς που πιστεύουμε και σε αυτό το μέτρο, οι ανθρώπινες ζωές και η αξιοπρέπεια μετράνε…» ανέφερε μετά το συμπόσιο η κ. Μαλλιώρη.
