Από την έντυπη έκδοση
Της Έφης Τριήρη
[email protected]
Εδώ ισχύει το deja vu. H ιδέα ότι μία χρηματοπιστωτική κρίση όπως αυτή που σημειώθηκε πριν από 10 έτη με την κατάρρευση της Lehman Brothers δεν πρόκειται να επαναληφθεί φαίνεται αρκετά ξεπερασμένη και ίσως απλοϊκή, εάν όχι αφελής. Διότι, οι περισσότερες από τις ρίζες της εξακολουθούν και να υφίστανται και να τροφοδοτούνται. Αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε, με αρκετή δόση βεβαιότητας, είναι ότι το επόμενο κραχ κυοφορείται ήδη σε μία διαφορετική γωνιά του χρηματοοικονομικού οικοσυστήματος. Τα προειδοποιητικά σημάδια πολλά, χωρίς ωστόσο να σημαίνει ότι αυτό που πυροδότησε τη μία κρίση θα πυροδοτήσει και την επόμενη. Χρηματοοικονομικά κραχ προκύπτουν συνήθως από υψηλό χρέος και μόχλευση, από αυξημένη τάση ανάληψης ρίσκου, από υπερβολικό εφησυχασμό των επενδυτών, από ακόρεστη δίψα για κέρδη σε περίοδο χαμηλής μεταβλητότητας, από αυξανόμενα επιτόκια και χαμηλή εταιρική κερδοφορία.
Κάποιοι από τους παραπάνω παράγοντες, σε διαφορετικό βαθμό, υφίστανται και σήμερα. Χαρακτηριστικά, το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε στα 169 τρισ. δολάρια πέρυσι από 97 τρισ. δολαρια του 2007. Πολύ περισσότερο, η προηγούμενη δεκαετία των σχεδόν μηδενικών επιτοκίων σε πολλά μέρη του πλανήτη, μαζί με την υπερβολικά χαμηλή μεταβλητότητα ενίσχυσαν την ανάληψη ρίσκου. Μόλις πριν από έναν χρόνο, η Αργεντινή εξέδωσε 100ετές ομόλογο, καθώς η απόδοση 7,9% του τίτλου αποδείχθηκε ιδιαίτερα θετικός πόλος έλξης για τους επενδυτές. Επιπλέον, το κόστος δανεισμού, με επικεφαλής τη Fed, αρχίζει να αυξάνεται. Μπορεί η αύξηση να είναι σταδιακή, όμως το αποτέλεσμα αβέβαιο, δεδομένου ότι το επιτόκιο άρχισε να αυξάνεται από τη χαμηλότερη βάση στην ιστορία του. Και όλα αυτά με φόντο τον αυξανόμενο λαϊκισμό με την άνοδο ακροδεξιών κομμάτων, την τάση προστατευτισμού στο εμπόριο, την αναστάτωση στις αναδυόμενες αγορές και τη φθορά των θεσμών.
Όλα αυτά συνθέτουν ένα τοξικό μίγμα, σε ένα περιβάλλον «γνωστό άγνωστο». Η αναμονή όμως μιας νέας κρίσης και η λήψη προληπτικών μέτρων για την αντιμετώπισή της είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Πώς και πόσο, υποθετικά, είναι προετοιμασμένη η Ευρωζώνη από μια μετωπική σύγκρουση της Ιταλίας με τις Βρυξέλλες και από μια πιθανή της έξοδο από την Ευρωζώνη; Πόσο προετοιμασμένη είναι, για παράδειγμα, η Ευρώπη από τις επιπτώσεις ενός εμπορικού πολέμου, που θα συμπεριελάμβανε τα αυτοκίνητά της; Το γεγονός επίσης ότι η Ευρωζώνη απέφυγε ένα Grexit και μία πιθανή κατάρρευση το 2012, γιατί να μας κάνει να πιστεύουμε ότι μπορεί να το κάνει και τώρα;
Ίσως ναι, ίσως όχι. Δεν υπάρχει μία καθ’ υπόδειξη συνταγή. Υπάρχει όμως η δυνατότητα ενός παγκόσμιου συντονισμού, σε επίπεδο κυβερνήσεων, ρυθμιστικών αρχών και πολιτών, αφού ζούμε σε έναν κόσμο παγκόσμιο, αφού τα ίδια προϊόντα είναι διαπραγματεύσιμα σε διαφορετικές αγορές και εάν ένα προϊόν αντιμετωπίσει προβλήματα σε μία αγορά τότε αυτό εξαπλώνεται και στις υπόλοιπες. Για την ακρίβεια αντιλαμβανόμαστε ότι πολλά μας συνδέουν άμεσα μεταξύ μας και από αυτό συμπεραίνουμε ότι το γενικό καλό μας ωφελεί μακροπρόθεσμα και συνολικά, εν αντιθέσει του ευκαιριακού ατομικού καλού.
