Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ
Μέλος του Financial Engineering Laboratory, Πολυτεχνείο Κρήτης
Σε μια εποχή που οι περιβαλλοντικές ανησυχίες εμφανίζονται όλο και περισσότερο στην επικαιρότητα, οι επιχειρήσεις καλούνται και εξετάζουν τις ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιήσουν για να μειώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται με τη δραστηριότητά τους. Αυτή η προσέγγιση που ονομάζεται οικολογική ευθύνη δεν είναι καινούργια και αποτελεί όλο και περισσότερο μέρος του τρίπτυχου ESG (Environmental, Social, Governance). Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητο να είναι μια μεγάλη δομή για την εφαρμογή μιας οικολογικά υπεύθυνης πολιτικής.
Οικολογική πτυχή
Όλοι καταβάλλουν προσπάθειες στην καθημερινή τους ζωή για να ταξινομήσουν τα απόβλητά τους, να περιορίσουν τα ταξίδια τους και ότι άλλο ρυπαίνει την ατμόσφαιρα. Όμως, στην επαγγελματική μας ζωή, έχουμε ακριβώς την αντίθετη συμπεριφορά, ιδίως με αυτήν την κουλτούρα του επιχειρηματία που ταξιδεύει συνεχώς με στόχο επιχειρηματικά πρότζεκτ και να μαζεύουν μίλια. Αυτή η ασυνέπεια φαίνεται όλο και πιο αφόρητη για όλους αυτούς που είναι ευαίσθητοι σε θέματα περιβάλλοντος. Ο στόχος είναι: μέσω διασκέψεων και εργαστηριακών μαθημάτων να μειωθεί το αποτύπωμα άνθρακα και σταδιακά να οδηγηθούμε στον περιορισμό των ταξιδιών με αεροπλάνο, να δοθεί προτεραιότητα στην τηλεργασία, στα τρένα και στην ήπια κινητικότητα. Σε μια μελέτη στην εταιρεία Deloitte το 2019, τα στελέχη της ασχολήθηκαν με περιβαλλοντικά θέματα και μετά από μια σειρά δοκιμών κατάφεραν να επιτύχουν ένα χρόνο μετά, 22% μείωση των εκπομπών άνθρακα και μείωση 15% των δαπανών που συνδέονται με τις μετακινήσεις.
Αυτό το παράδειγμα δεν είναι μεμονωμένο. Από την Deloitte στην IBM και των γαλλικών κολοσσών Michelin, Airbus, Ubisoft, οι εργαζόμενοι επιθυμούν να “πρασινίσουν” την επιχείρηση τους και να περάσουν το μήνυμά τους και σε άλλες μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Ο στόχος είναι να πείσουν τις διοικήσεις των μεγάλων εταιρειών να αντιμετωπίσουν θετικά την κλιματική αλλαγή.
Για μια οικολογική αφύπνιση, της οποίας τα μέλη προέρχονται από τα φημισμένα business schools ( HEC, ESSEC, Audencia,…), δεσμεύονται να επιλέξουν τον εργοδότη τους ανάλογα με την οικολογική του συμπεριφορά. Το δίκτυο Alumni for the Planet που συνδέει τους διπλωματούχους των business schools γύρω από περιβαλλοντικά θέματα, η εταιρεία συμβούλων Gate 17, της οποίας μια από τις αποστολές της είναι η εφαρμογή οικολογικών δράσεων και το νέο συνδικάτο με το όνομα “Printemps ecologique” που θεωρεί ότι “οικολογική δικαιοσύνη” και “κοινωνικός διάλογος” οφείλουν να είναι συνδεδεμένα.
Κοινωνική πτυχή
Ο κλασικός ορισμός της κοινωνικής ευθύνης της επιχείρησης (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Ε. Γρηγορούδης, Μ. Εσκαντάρ, Η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης, Νευτεμπορική, Δευτέρα 12 Αυγούστου 2019), ορίζεται ως ο τρόπος με τον οποίο οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές ανησυχίες στις αξίες τους στη λήψη αποφάσεων και τη στρατηγική τους, για τη δημιουργία πλούτου και τη βελτίωση των επιδόσεών τους. Στην πράξη, αυτό συνεπάγεται τη μέτρηση του αντίκτυπου, θετικού ή αρνητικού σε καθένα από τα τρία συστατικά της κοινωνικής ευθύνης όλων των ενεργειών που πραγματοποιεί η επιχείρηση. Μια προσέγγιση που απαιτεί τεχνικές και πολιτιστικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν αποδεκτές και να στηριχθούν.
Από κοινωνική άποψη, η προσέγγιση περιλαμβάνει.
- Εστίαση στη βελτίωση της ασφάλειας στην εργασία.
- Συνεισφορά στην ευημερία των εργαζομένων.
- Ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους.
- Προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών.
- Προώθηση μεγαλύτερης εθνοτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής πολυμορφίας εντός των ομάδων.
- Σταθεροποίηση της απασχόλησης των νέων και των έμπειρων εργαζομένων.
- Προσφορά ευκαιριών για ανάπτυξη κινήτρων σε εργαζόμενους με συμμετοχή στα κέρδη των επιχειρήσεων και προγράμματα αποταμίευσης αυτών.
Επιχείρηση οίκο-υπεύθυνη
Μια επιχείρηση λέγεται ότι είναι οικολογικά υπεύθυνη όταν ενσωματώνει περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε παγκόσμια κλίμακα στα κριτήρια απόφασής της, για τη βελτίωση και το μάνατζμεντ όλων των διαδικασιών της. Οι επιχειρήσεις καθίστανται “οίκο-υπεύθυνες” για ένα ζήτημα περιβαλλοντικής ηθικής και εμπορικής αποτελεσματικότητας, καθώς οι καταναλωτές είναι όλο και πιο προσεκτικοί στις συνθήκες υπό τις οποίες παράγονται τα προϊόντα που χρησιμοποιούν. Η οικολογική ευθύνη είναι επίσης ένας καλός τρόπος για να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα μια επιχείρησης, διότι της επιτρέπει να βελτιστοποιεί τη χρήση πρώτων υλών και ενεργειών, των οποίων οι τιμές αυξάνονται συνεχώς.
Μια επιχείρηση μπορεί να γίνει οίκο-υπεύθυνη με δύο οικογένειες ενεργειών.
Πρώτα από όλα, οι διαρθρωτικές ενέργειες. Αμφισβητούν την οργάνωση ή ακόμη και το οικονομικό μοντέλο της επιχείρησης, αλλά είναι αυτές που τελικά θα έχουν τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική επίπτωση. Αυτό συνεπάγεται, για παράδειγμα, την εστίαση στον οικολογικό σχεδιασμό των προϊόντων, δηλαδή την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών στο σχεδιασμό αυτών, προκειμένου να βελτιωθεί η περιβαλλοντική τους απόδοση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Είναι δυνατόν να επιλεγεί ακόμη η επένδυση σε ένα στόλο καθαρών φορτηγών για τη μεταφορά των αγαθών ή η μετεγκατάσταση των τόπων παραγωγής όσο το δυνατόν πιο κοντά στις περιοχές κατανάλωσης. Η υιοθέτηση τέτοιων μέτρων απαιτεί χρόνο, οπότε η επιχείρηση πρέπει να προσχωρήσει άμεσα.
Στη συνέχεια, υπάρχουν και οι καθημερινές ενέργειες. Είναι εύκολο να δημιουργηθούν και να τεθούν σε λειτουργία και έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην περιβαλλοντική επίδοση της επιχείρησης. Η ενασχόληση με την πράσινη ανάπτυξη δεν είναι τόσο περίπλοκη. Ακολουθούν μερικά απλά βήματα.
- Ανακύκλωση των απορριμμάτων του γραφείου.
- Υιοθέτηση σωστών αντανακλαστικών για εξοικονόμηση ενέργειας.
- Μείωση του ψηφιακού αποτυπώματος.
Συμπερασματικά σήμερα, μόνο οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις υποχρεούνται νομικά να δημοσιεύουν τις ενέργειες τους με το περιβάλλον και τις κοινωνικές πτυχές. Ωστόσο πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη είναι μια ηθική διαδικασία που στοχεύει στην επανατοποθέτηση της επιχείρησης στην καρδιά της κοινωνίας. Επομένως, η εφαρμογή της είναι πολύ πιο αποτελεσματική εάν συνοδεύεται από δράσεις επικοινωνίας.
Από την άλλη πλευρά, τα τμήματα κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευθύνης είναι συχνά μικρές ομάδες ατόμων που δεν “ακούγονται” πολύ μέσα στην επιχείρηση (τοπ μάνατζμεντ). Το έργο τους επικεντρώνεται γενικά στη σύνταξη εκθέσεων που προορίζονται για χρηματοοικονομικούς εταίρους και την υλοποίηση στρατηγικών σχεδίων, χωρίς να έχουν πάντα τα μέσα για την πραγματοποίηση τους. Οι μάνατζερ βλέπουν με καλό μάτι αυτές τις πρωτοβουλίες των εργαζομένων, αν και πολλές φορές, οι αξιώσεις τους συγκρούονται μετωπικά με το οικονομικό μοντέλο της επιχείρησης. Ακόμη, υπάρχουν πολύ λίγοι υπεύθυνοι κοινωνικής και περιβαλλοντικής υπευθυνότητας στις εκτελεστικές επιτροπές της επιχείρησης.
Τέλος, οι ευαίσθητοι εργαζόμενοι προτιμούν μια “πράσινη επιχείρηση” μέσα “στο πράσινο”.
