Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Κάποτε, πριν από έναν αιώνα και βάλε, ο Σικελός, ο Ιρλανδός, ο Έλληνας απόκληρος, μάζευαν ό,τι μπορούσαν και με μια σακούλα ρούχα μπάρκαραν στο καράβι που πήγαινε στην Αμερική. Είχαν μάθει ότι εκεί μπορούσαν να βγάλουν λεφτά, να γίνουν πλούσιοι και να γυρίσουν πίσω στην πατρίδα βολεμένοι, ώστε να αφήσουν κάτι σε παιδιά και εγγόνια.
Σε μεγάλο βαθμό οι άνθρωποι αυτοί, μαζί με πολλούς άλλους έφτιαξαν την Αμερική. Μια Αμερική όμως που σήμερα δεν υπάρχει. Εκτός και αν κάποιοι θέλουν να προκόψουν σε τομείς όπου οι απόκληροι δεν έχουν καμιά τύχη.
Το 1990, στο αεροπλάνο που με πήγαινε στη Νέα Υόρκη, ο διπλανός μου ήταν ένας Έλληνας νεαρός, μορφωμένος και ξύπνιος, ο οποίος, όπως μου έλεγε, πήγαινε στο Σίλικον Βάλεϊ για να δει αν θα μπορούσε να μείνει εκεί και να στήσει μια δουλειά, γιατί σε Ευρώπη και Ελλάδα δεν έβλεπε φως στην πληροφορική και τις νέες τεχνολογίες.
Συμπωματικά, στην Καλιφόρνια πήγαινα κι εγώ, προσκεκλημένος της αμερικανικής θυγατρικής της γερμανικής εταιρείας πληροφορικής Nixdorf, που κι αυτή ήθελε να είναι παρούσα στην αποκαλούμενη τότε «Μέκκα της πληροφορικής». Με αφορμή, λοιπόν, το ταξίδι αυτό, συνάντησα τότε στην Καλιφόρνια τον διάσημο γκουρού και φιλόσοφο της διοίκησης των επιχειρήσεων Πίτερ Ντράκερ, τον άνθρωπο που πρώτος είχε κάνει λόγο για τους «εργάτες της γνώσης».
«Η Αμερική που γνώρισα φίλε μου δεν υπάρχει πλέον», μου είπε μόλις αρχίσαμε τη συζήτηση. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 έχει ξεκινήσει μια ριζική μεταμόρφωση των κοινωνιών μας, με τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις δομές να αλλάζουν σε τέτοιο βαθμό που κανείς δεν γνωρίζει σε ποιον κόσμο θα βρεθούμε. Είναι ξεκάθαρο ότι μπαίνουμε σε μια μετακαπιταλιστική εποχή, στο πλαίσιο της οποίας μια μεγάλη πρόκληση θα είναι η εξασφάλιση της παραγωγικότητας των γνώσεων και των εργατών της γνώσης. Οι καινοτομίες όλο και πιο πολύ θα είναι σημαντικός συντελεστής παραγωγής.
Αυτή η εξέλιξη συνιστά σήμερα το τεράστιο πρόβλημα της Αμερικής. Οι ανισότητες που περιγράφουν οικονομολόγοι και κοινωνιολόγοι είναι τεράστιες αλλά έχουν συγκεκριμένες αιτίες. Και αυτές οι τελευταίες αντί να αμβλύνονται από την πολιτική εξουσία, αντιθέτως οξύνονται. Ειναι τεράστιο στις ΗΠΑ το χάσμα μεταξύ αυτών που βρίσκονται στον 21ο αιώνα και των άλλων που είναι πολύ πίσω. Συμβαίνει δε οι περισσότεροι από τους δεύτερους, να μην έχουν λευκό χρώμα.
Έτσι, σήμερα, στην Αμερική, το μέσο εισόδημα των μαύρων νοικοκυριών είναι κοντά στα 42.000 δολάρια τον χρόνο έναντι 71.000 δολαρίων για τα νοικοκυριά λευκών και 56.500 δολ. για τα αντίστοιχα των ισπανόφωνων. Ας σημειωθεί ότι στις αρχές του 21ου αιώνα η εισοδηματική διαφορά μεταξύ μαύρων και λευκών νοικοκυριών ήταν μόλις 15%. Επιδεινώθηκε όμως η σχέση μετά τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008.
Όμως, κατά τον «Economist», οι παραπάνω αριθμοί υποτιμούν τις πραγματικές οικονομικές ανισότητες, επειδή περιγράφουν μόνο άτομα που εργάζονται. Σύμφωνα με μια μελέτη των Patrick Bayer του Πανεπιστημίου Duke και Kerwin Charles του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ένα εντυπωσιακό 35% των νέων μαύρων είναι άνεργοι ή δεν εργάζονται συνολικά, ποσοστό διπλάσιο από το αντίστοιχο των λευκών. Αυτός ο τεράστιος αριθμός φαίνεται να συνδέεται επίσης με τα υψηλά ποσοστά φυλάκισης Αφροαμερικανών: εκτός από εκείνους που βρίσκονται στη φυλακή, πολλοί από τους οποίους έχουν σταματήσει να αναζητούν εργασία επειδή οι εργοδότες δεν προσφέρουν δουλειά σε πρώην φυλακισμένους.
Εξ ου και οι δικαστικές ανισότητες που βρίσκονται στα επίκεντρο των διαμαρτυριών για τον Floyd και που ενισχύουν τις διαφορές εισοδήματος και εργασίας.
Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η αυξημένη εγκληματικότητα στον χώρο του έγχρωμου πληθυσμού είναι μια από τις σοβαρές αιτίες των ανισοτήτων.
Εντυπωσιακό είναι επίσης και το χάσμα πλούτου μεταξύ εγχρώμων και λευκών. Ξεπερνά κατά πολύ το αντίστοιχο του εισοδήματος.
Σύμφωνα με έρευνα του Federal Reserve Board, το 2017, η μέση καθαρή αξία των περιουσιών Αφροαμερικανών ήταν μόνο το ένα δέκατο της μη ισπανικής λευκής: 17.600 δολάρια, σε σύγκριση με 171.000 δολάρια.
Το χάσμα είναι το ίδιο με το αντίστοιχο του 1990. Δύο φορές περισσότεροι μαύροι από λευκούς έχουν μηδενική ή αρνητική καθαρή αξία (δηλαδή χρέη μεγαλύτερα από τα περιουσιακά στοιχεία).
Κατά συνέπεια, προκύπτουν και νέες κραυγαλέες ανισότητες, οι οποίες αφορούν τις δυνατότητες δανεισμού των εγχρώμων και μικτών νοικοκυριών σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Είναι φανερό έτσι ότι στην αμερικανική κοινωνία υπάρχουν αβυσσαλέα ρήγματα προσαρμογής σε μια εποχή ταχύτατων μεταβολών. Και εξ αυτών των ρηγμάτων μύρια δεινά έπονται.
Όλα αυτά, δε, σε συνδυασμό με τον άκρατο λαϊκισμό που κυριαρχεί στις ΗΠΑ εδώ και αρκετό καιρό σε όλα τα επίπεδα, συνθέτουν το παρακμιακό και εκρηκτικό περιβάλλον μιας χώρας κυριολεκτικά διχασμένης, στην οποίαν το έλλειμμα πολιτικής ευθύνης παίρνει και αυτό σοβαρές διαστάσεις.
