Από την έντυπη έκδοση
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Παράλληλη με την επίσημη οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα, η αντίστοιχη σκιώδης δεν είναι διόλου ασήμαντο μέγεθος. Μπορεί βέβαια να μην αντιπροσωπεύει όπως πριν από 40 χρόνια το 35% του επισήμου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, αλλά παραμένει σταθερή τα τελευταία χρόνια στο 20%.
Κατά κύριο δε λόγο αναπτύσσεται σε τομείς των υπηρεσιών που έχουν σχέση με τον τουρισμό, τη μαζική εστίαση και την αγροτική παραγωγή. Γνωστό προϊόν του ελληνικού κρατισμού και της αναποτελεσματικότητάς του, η ελληνική παραοικονομία, όπως θα έλεγε και ο Γάλλος κοινωνιολόγος Άλφρεντ Σοβί, αν ζούσε, «είναι ένα στοιχείο κοινωνικής ισορροπίας σε χώρες που έχουν ολοκληρωτικά ή έντονα συντεχνιακά καθεστώτα». Υπό αυτή την έννοια, λοιπόν, η ελληνική παραοικονομία είναι ένα είδος κοινωνικού και οικονομικού αμορτισέρ. Και αυτό το τελευταίο, ιστορικά, έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας, έστω κι αν αυτή απείχε αισθητά από αντίστοιχα δυτικά πρότυπα.
Στην περίοδο όμως της τελευταίας χρηματοοικονομικής κρίσης, η παραοικονομία έπαιζε σημαντικό εξισορροπητικό κοινωνικό και οικονομικό ρόλο, γιατί την ώρα που κατέρρεε το ΑΕΠ της χώρας, επέτρεψε η κατάρρευση αυτή να γίνει πιο ήπια και άρα κοινωνικά υποφερτή. Και αυτό διότι ένα μέρος του πληθυσμού μας εξασφάλιζε εισόδημα από παραοικονομικές δραστηριότητες που συνδέονταν κυρίως με τον τουρισμό και λοιπές συναφείς εργασίες.
Σήμερα, όμως, αυτή η μερίδα των χαμηλόμισθων που συμπλήρωνε τα εισοδήματά της μέσω της σκιώδους οικονομίας βρίσκεται επί ξύλου κρεμάμενη. Τα περισσότερα μέλη της δεν έχουν ούτε καταθέσεις ούτε άλλες κινητές αξίες για να μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα. Επομένως, η κρίση του κορονοϊού θα είναι δραματική γι΄ αυτά, αν όχι και μοιραία.
Για να γίνουμε πιο αναλυτικοί και σαφείς, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στον τουρισμό οι εποχικά εργαζόμενοι, που δουλεύουν συνήθως Απρίλιο-Οκτώβριο και μετά εισπράττουν επίδομα ανεργίας, θα υποστούν πραγματική συντριβή.
Με την πλήρη και δραματική αβεβαιότητα που επικρατεί, είναι προβλέψιμο ότι οι αφίξεις από το εξωτερικό θα δεχθούν μεγάλο πλήγμα, κάποιες χιλιάδες εποχικοί υπάλληλοι δεν θα δουλέψουν και δεν θα εισπράξουν λεφτά πάνω ή κάτω από το τραπέζι. Το ίδιο ισχύει με τα αδήλωτα εισοδήματα από ξαπλώστρες, θαλάσσια σπορ, θαλάσσιες μεταφορές κ.λπ.
Η πτώση στον τουρισμό θα έχει επίσης αρνητική επίπτωση στις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις κατοικιών, βιλών μέσω ηλεκτρονικών πλατφορμών όπως η airbnb. Κι εδώ αρκετοί εκτιμάται πως συνέχιζαν να μη δηλώνουν ή να υποδηλώνουν τα ακίνητα, βγάζοντας αφορολόγητο εισόδημα που τώρα θα λείπει.
Ο τουρισμός και το γενικότερο βαρύ κλίμα λόγω της πανδημίας αναμένεται να συμπαρασύρουν τον κλάδο της σίτισης με τα καφέ, τις ταβέρνες, τα εστιατόρια κ.λπ. να παραμένουν κλειστά και άδεια.
Μείωση θα παρουσιάσουν επίσης τα «μαύρα» λεφτά που εισέπρατταν εκπαιδευτικοί και άλλοι, κάνοντας ιδιωτικά φροντιστήρια ή εργαζόμενοι στην οικοδομή. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι και άλλοι σε άλλους κλάδους βασίζονται στην παραοικονομία για να βγάλουν τα προς το ζην ή να συμπληρώσουν το εισόδημά τους και δεν περιλαμβάνονται στα δημοσιονομικά πακέτα, όπως είναι λογικό. Όμως είναι πολλοί και θα υποστούν μεγάλες απώλειες, καθώς η παραοικονομία στην Ελλάδα είναι, όπως είπαμε, ένα σημαντικό μέγεθος.
Μια άλλη κατηγορία συμπολιτών μας που υποφέρει είναι αυτή που έχει υποστεί κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών.
Κάπου 100.000 ελεύθεροι επαγγελματίες, με «πρωτοβουλία» της ΑΑΔΕ, διαθέτουν τραπεζικούς λογαριασμούς, οι οποίοι τους είναι ΑΧΡΗΣΤΟΙ. Ούτε να εισπράξουν χρήματα μπορούν, ούτε να κάνουν άλλες τραπεζικές πράξεις έχουν τη δυνατότητα.
Πρόκειται για μια γελοία μεν, αλλά δραματική σήμερα κατάσταση, στην οποία θα προστεθεί οσονούπω και η αδυναμία των ευπαθών οικονομικά φορολογούμενων να ανταποκριθούν στις ρυθμίσεις που έχουν κάνει.
Ούτε και στο επίπεδο αυτό όμως προβλέπεται κάποια παροχή βοήθειας. Υπό αυτές τις συνθήκες, σε αντίθεση με άλλες κρίσεις στο παρελθόν, η σημερινή κρίση του κορονοϊού αναμένεται να πλήξει τη «μαύρη» οικονομία σκληρά και μαζί της εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, ορισμένοι εκ των οποίων ίσως βιώσουν την απόλυτη φτώχεια. Ο δε αριθμός όλων αυτών των ανθρώπων δεν είναι διόλου ασήμαντος.
Παλαιότερη μελέτη και έρευνες είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η σκιώδης οικονομία, που είναι λάθος να συνταυτίζεται με το οικονομικό έγκλημα, αφορά πάνω από 300.000 νοικοκυριά στη χώρα μας.
Καλά θα κάνουν, λοιπόν, οι κυβερνητικοί ιθύνοντες να σκεφτούν με αντιγραφειοκρατική και μη τεχνοκρατική προδιάθεση το πρόβλημα γιατί ήδη έχουν στα χέρια τους μια ωρολογιακή βόμβα αγνώστου καταστροφικής εμβέλειας.
