Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Υπ. Διδάκτορας Μαριάννα Εσκαντάρ
Εργαστήριο Financial Engineering
Πολυτεχνείο Κρήτης
Έρευνες έχουν επεκτείνει την ανάλυση της σημασίας των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κριτηρίων διακυβέρνησης (ESG) από την προοπτική των επενδυτών έως τους πιστωτές. Η σημαντική ακαδημαϊκή, ιδιωτική και πολυτομεακή έρευνα και ανάλυση έχουν καταδείξει τη σχέση μεταξύ της καλύτερης διαχείρισης των κριτηρίων ESG και της αποτελεσματικότερης διαχείρισης του κινδύνου συνολικά (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Τα κριτήρια ESG έχουν αντίκτυπο στον πιστωτικό κίνδυνο; Κυριακή 7 Μαρτίου 2021).
Πρώιμες έρευνες που διερεύνησαν τη σχέση μεταξύ της απόδοσης της ESG και του πιστωτικού κινδύνου σημείωσαν ότι ένα σημαντικό ποσοστό των τραπεζικών ζημιών στη Γερμανία (Βιομηχανική χώρα) θα μπορούσε να εντοπιστεί σε περιβαλλοντικούς κινδύνους και ότι οι τράπεζες που χρησιμοποίησαν περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια ως μέρος της διαδικασίας αξιολόγησης δανείων ήταν πιο ακριβείς στην ταξινόμηση κινδύνων σε δάνεια στα χαρτοφυλάκια τους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ερευνητές έχουν βρει θετικές συσχετίσεις μεταξύ περιβαλλοντικών κριτηρίων και αξιολογήσεων τραπεζικής πιστοληπτικής ικανότητας, καθώς και μεταξύ πρακτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ) και του δείκτη ROA (Return on Assets), ενώ βρίσκουν επίσης αρνητική σχέση με τις απώλειες δανείων και το κόστος κεφαλαίου.
Εταιρείες με υψηλότερη βαθμολογία σε κριτήρια ESG έχουν χαμηλότερα περιθώρια δανεισμού, υψηλότερες αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας και χαμηλότερα spread πιστωτικής ανταλλαγής. Μια χρήσιμη και σχετικά μη τεχνική περίληψη αυτής της εκτεταμένης έρευνας συντάχθηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα.
Μελέτες περίπτωσης
Θα παρουσιαστούν μια σειρά περιπτώσεων που αναφέρουν οργανισμούς με σχετικά χαμηλή απόδοση ESG. Αντιμετωπίζουν απώλειες μετά από γεγονότα που σχετίζονται με τα κριτήρια ESG που, με τη σειρά τους, οδηγούν σε μετρήσιμες αυξήσεις στον πιστωτικό κίνδυνο.
Volkswagen’s Emissions Scandal
Το 2015, βρέθηκε ότι η Volkswagen είχε εγκαταστήσει λογισμικό σε οχήματα ντίζελ που τους επέτρεψαν να περάσουν τις δοκιμές των προτύπων εκπομπών για την περίοδο 2009-2015. Πράγματι, αναφέρθηκαν ότι εκπέμπουν ρυθμιζόμενα αέρια 40 φορές πάνω από τα επιτρεπόμενα επίπεδα. Το EPA (Environmental Protection Agency) των ΗΠΑ ανακοίνωσε στις 18 Σεπτεμβρίου 2015, ότι η VW είχε παραβιάσει το νόμο περί καθαρού αέρα. Στις 16 Οκτωβρίου, ένας ομοσπονδιακός δικαστής ενέκρινε διακανονισμό 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων μεταξύ των ΗΠΑ και της VW, συμπεριλαμβανομένου ενός προγράμματος εξαγοράς, 2,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τον περιβαλλοντικό μετριασμό και 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την υποδομή καθαρών εκπομπών. Μετά την ανακοίνωση της παραβίασης του EPA το Σεπτέμβριο του 2015, το spread του ασφάλιστρου κινδύνου (CDS) της VW διευρύνθηκε κατά 187% σε 216 μονάδες βάσης εντός τριών ημερών και η τιμή της μετοχής της μειώθηκε κατά 37% την ίδια τριήμερη περίοδο.
Vale: Iron Ore Tailing Dam Failures at Mariana and Brumadinho
Στις 5 Νοεμβρίου 2015, η Vale υπέστη καταστροφική αποτυχία στο φράγμα Mariana, στη Βραζιλία, η οποία οδήγησε στην απελευθέρωση 60 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων απορριμμάτων σιδήρου στον ποταμό Doce. Δεκαεννέα άνθρωποι σκοτώθηκαν και εκατοντάδες μέλη της κοινότητας έπρεπε να επανεγκατασταθούν. Καθώς οι ειδήσεις για το μέγεθος της ζημιάς και την πιθανή ενοχή της Vale (δεδομένης της εσωτερικής έκθεσης του 2013 που προσδιορίζει διαρθρωτικά ζητήματα με το φράγμα) εξαπλώθηκε, η τιμή της μετοχής της Vale μειώθηκε κατά 25% και η εξάπλωση των CDS αυξήθηκε στην τιμή κατά 62%, από 558 σε 903 μονάδες βάσης. Στη συνέχεια 21 στελέχη κατηγορήθηκαν για ανθρωποκτονία. Στην εταιρεία επιβλήθηκε πρόστιμο 4,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά αυτό το ποσό εξακολουθεί να αμφισβητείται σε διάφορες προσφυγές και διαπραγματεύσεις.
Τρία χρόνια αργότερα, στις 25 Ιανουαρίου 2019, η Vale αντιμετώπισε μια ακόμη χειρότερη καταστροφική αποτυχία στο φράγμα tailing του Brumadinho. Θεώρησαν ότι πάνω από 300 ήταν οι νεκροί με 203 επιβεβαιωμένους θανάτους και πάνω από 100 αγνοούμενους. Για άλλη μια φορά, οι εσωτερικές αναφορές (από το 2018 και το 2009) υπογράμμισαν υψηλότερο από τον αποδεκτό κίνδυνο αποτυχίας στην εγκατάσταση. Η εταιρεία έχασε το 22% της κεφαλαιοποίησης της αγοράς μετά την εκδήλωση και τα spreads της πιστωτικής αθέτησης αυξήθηκαν κατά 65% στην τιμή από 129 σε 214 μονάδες βάσης. Τρεις δικαστικές εντολές παγώνουν 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια περιουσιακών στοιχείων και η εταιρεία έχει ήδη συμφωνήσει να καταβάλει πρόστιμο 290 εκατομμυρίων δολαρίων. Ένας ομοσπονδιακός εισαγγελέας έχει προτείνει ότι θα επιδιώξει νομικές αποζημιώσεις άνω των 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων ή περισσότερο από το ήμισυ της κεφαλαιοποίησης της εταιρείας.
IOI Corporation Berhad’s Suspension from the Roundtable on Sustainable Palm Oil
Μετά από προειδοποίηση στις 25 Μαρτίου 2016, η IOI Corporation Berhad στη Μαλαισία αναστάλθηκε επίσημα από το Roundtable on Sustainable Palm Oil την 1η Απριλίου 2016. Διαπιστώθηκε ότι είχε καθαρίσει παράνομα 45 τετραγωνικά μίλια δασών και τυρφώνων. Μετά την αναστολή, οι Unilever, Mars, Nestle και Kellogg ανέστειλαν όλες τις συμβάσεις προμηθειών τους με την IOI, συμβάλλοντας σε αρνητική μεταβολή 42 εκατομμυρίων δολαρίων στα καθαρά τριμηνιαία έσοδα. Η τιμή της μετοχής, η οποία είχε υποχωρήσει 10% από τις φήμες για την αναστολή και υποχώρησε ξανά κατά 10% μετά την ανακοίνωση των πελατών. Οι τιμές στα εταιρικά ομόλογα της εταιρείας μειώθηκαν κατά 2% και τα spreads CDS διευρύνθηκαν 43% σε 121 μονάδες βάσης. Η Moody’s εξέδωσε αρνητικές προοπτικές για την εταιρεία στις 10 Μαΐου 2016 και το επιβεβαίωσε δύο μήνες αργότερα.
J&J’s Talcum Powder
Στις 14 Μαρτίου 2019, μια κριτική επιτροπή της Καλιφόρνιας επέβαλε πρόστιμο 29,4 εκατομμυρίων δολαρίων εναντίον της Johnson & Johnson, κρίνοντας υπέρ μιας γυναίκας που απέδωσε την ανάπτυξη του μεσοθηλιώματος στο προϊόν Baby powder της Johnson & Johnson. Μετά από αυτό, ακολούθησε μια ξεχωριστή αγωγή στο Μισσούρι όπου αρκετές γυναίκες αποζημιώθηκαν συνολικά με το ποσό των 4,69 δισεκατομμυρίων δολαρίων όταν υποστήριξαν ότι το ίδιο προϊόν προκάλεσε καρκίνο των ωοθηκών. Επί του παρόντος, υπάρχουν περίπου 14.000 παρόμοιες υποθέσεις εναντίον της Johnson & Johnson. Στις 14 Δεκεμβρίου 2018, το Reuters ανέφερε ότι η Johnson & Johnson ίσως γνώριζε για δεκαετίες ότι οι σκόνες της περιείχαν καρκινογόνες ουσίες. Μετά από αυτήν την έκθεση, οι μετοχές της J&J διαπραγματεύθηκαν πτωτικά σχεδόν 17% τις επόμενες 10 ημέρες, ενώ τα spreads του CDS διευρύνθηκαν κατά 71% σε 37 μονάδες βάσης.
PG& E and the Camp Fire
Στις 8 Νοεμβρίου 2018, ένας συνδυασμός ισχυρού ανέμου και χαμηλής υγρασίας πιστεύεται ότι προκάλεσε την πυροδότηση στη γραμμή μεταφοράς PG & E στο Butte Country της Καλιφόρνιας που τελικά οδήγησε στο θάνατο 86 άτομα, καταστράφηκαν 14.000 σπίτια και κάηκαν 153.336 στρέμματα. Τα θύματα ισχυρίζονται ότι η εταιρεία έδειξε αμέλεια και αδυναμία να ανταποκριθεί στις καταγγελίες των κατοίκων που παρατηρούσαν τους σπινθήρες που προέρχονται από τις γραμμές μεταφοράς τους, καθώς και πολλαπλών παραβιάσεων κώδικα υγείας και ασφάλειας. Οι συνεργάτες σημειώνουν επίσης ότι πάνω από 10 χρόνια, η PG&E δεν κατάφερε να ξοδέψει 215 εκατομμύρια δολάρια που είχαν εξουσιοδοτηθεί για τη δημιουργία υπόγειων γραμμών μεταφοράς. Οι πιθανές υποχρεώσεις από τη φωτιά ξεπέρασαν τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια. Μετά την πυρκαγιά, η τιμή της μετοχής της PG & E μειώθηκε από 48,80 $ σε χαμηλά 6,23 $, ενώ το spread στο swap της πιστωτικής αθέτησης αυξήθηκε 163% από 202 σε 531 μονάδες βάσης. Η PG&E τελικά κήρυξε πτώχευση στις 29 Ιανουαρίου 2019.
Συμπερασματικά, το άρθρο αυτό έδειξε με εμφατικό τρόπο τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στον πιστωτικό κίνδυνο και τις πολιτικές που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις στο τρίπτυχο ESG. Για την αποφυγή υψηλού πιστωτικού κινδύνου, θα πρέπει να ενισχυθεί η απόδοση των εταιρικών ESG, μειώνοντας τα αρνητικά πιστωτικά γεγονότα ώστε να βελτιωθούν τόσο τα κοινωνικά όσο και τα οικονομικά αποτελέσματα.
