Από την έντυπη έκδοση
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
«Η επιβαλλόμενη από τη Γερμανία επιμονή στη λιτότητα φουντώνει τις φλόγες του λαϊκισμού» προειδοποίησε πριν από λίγες ημέρες ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι, για να κατηγορηθεί και ο ίδιος ότι… λαϊκίζει. Τι είναι τελικά ο λαϊκισμός; Μάλλον ο μεγάλος νικητής του 2015.
Από την αντίδραση στη γερμανική «ηγεμονία» και τα οικονομικά αδιέξοδα που προκάλεσε η εμμονική προσήλωση στη δημοσιονομική πειθαρχία, έως την εμφανή αδυναμία ενιαίας, αποτελεσματικής δράσης των Ευρωπαίων στην προσφυγική κρίση και την επιστροφή της τρομοκρατικής απειλής, μια σειρά παραγόντων λειτούργησαν ως πρόσφορο έδαφος για τις ακραίες και λαϊκιστικές δυνάμεις.
Ο λαϊκισμός δεν έχει, όμως, ένα ενιαίο πρόσωπο και οι εκπρόσωποί του δεν αποτελούν ομοιογενές σύνολο. Φέρουν διάφορους ιδεολογικούς μανδύες, αν και τείνουν να κινούνται προς τα άκρα ή στο φάσμα του απολίτικου.
Μοιράζονται, όμως, κοινά χαρακτηριστικά.
Πολιτικές προσωπικότητες -συνήθως χαρισματικές- αλλά και ολόκληρα κόμματα προβάλλονται ως οι δυνάμεις που τολμούν να τα βάλουν με το πολιτικό κατεστημένο.
Σε αντίθεση, όπως υποστηρίζουν, με τις πολιτικές ελίτ και τους ψυχρούς τεχνοκράτες, που έχουν χάσει την επαφή με την κοινωνία, οι ίδιοι μιλούν εκ μέρους του απλού πολίτη. Η αλήθεια είναι ότι μιλούν πρωτίστως… στους φόβους του πολίτη.
Η ανασφάλεια -είτε είναι οικονομική είτε έχει να κάνει με μία απειλή, όπως αυτή του Ισλαμικού Κράτους- είναι το γερό χαρτί τους. Λαϊκιστικές ήταν αναμφίβολα οι υποσχέσεις της ελληνικής κυβέρνησης να σκίσει «με ένα νόμο και ένα άρθρο» τα μνημόνια ως αποκλειστικά υπεύθυνα για τα δεινά μας.
Το ίδιο, όμως, ισχύει και με τα πυρά Ευρωπαίων για τους «τεμπέληδες Ελληνες», που φορτώνουν τα προβλήματα στους άλλους.
Ακρότητες ήταν οι απειλές ότι «θα ανοίξουμε τα σύνορα στους τζιχαντιστές», αλλά και οι προειδοποιήσεις για αποπομπή από τη Σένγκεν.
Το όπλο του λαϊκισμού έχουν αξιοποιήσει το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν, που πρωταγωνιστεί πλέον στο πολιτικό σκηνικό της Γαλλίας, ο Ούγγρος υπέρμαχος της «ανελεύθερης δημοκρατίας» Βίκτορ Ορμπαν, ο Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία, αλλά και οι αριστεροί Podemos στην Ισπανία.
Ακόμη και οι Ciudadanos, που ζητούν μεταρρυθμίσεις, χωρίς, όμως να εξηγούν πόσο επώδυνες θα είναι αυτές, και οι οποίοι στηρίζονται περισσότερο στη γοητεία του νεαρού ηγέτη τους παρά σε συγκεκριμένο σχέδιο μπορούν να θεωρηθούν φορείς ενός νέου τύπου απολιτίκ λαϊκισμού.
Το φαινόμενο βέβαια δεν είναι αποκλειστικά ευρωπαϊκό, όπως μας επιβεβαιώνει η απήχηση του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα φτάσαμε στο χείλος του γκρεμού για να αναγνωρίσουμε τις ψευδαισθήσεις.
Ο λαϊκισμός δεν πέθανε βέβαια, αλλά έρχεται σε μικρότερες δόσεις από κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Αλλού θα χρειαστεί κάτι ανάλογο;
Το 2016 ως τι θα μείνει άραγε στην Ιστορία; Ως η χρονιά της Λεπέν και του Τραμπ ή ως το έτος που «έσκασε» η φούσκα του λαϊκισμού;
