Των *Καθηγητή Αιμίλιου Γαλαριώτη, Τμήμα Χρηματοοικονομικής – Assistant Dean for Research – Audencia Research – President of the French Finance Association (Affi)
* Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκού, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Χρήστου Λεμονάκη, Επίκουρου Καθηγητή , Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης Τεχνολογίας, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο
Σοβαρές επιπτώσεις του δεύτερου κύματος της πανδημίας εντοπίζονται στη χώρα μας, όπου ενώ φαίνεται να διαγράφεται τάση σταθεροποίησης, καταγράφονται το τελευταίο διάστημα αυξημένοι αριθμοί θανάτων. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας που είναι εμφανώς ισχυρότερο και πιο επώδυνο από το πρώτο φανερώνει με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι δεν μπορούμε να χαλαρώνουμε, αλλά να τηρούμε τα μέτρα προστασίας. Και αυτό καθώς, μετά την έναρξη του δεύτερου εγκλεισμού (καραντίνα), καταγράφεται μια μη ξεκάθαρη μείωση του επιδημικού κύματος, η οποία μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, καθώς είναι φαινόμενο σύνθετο και πολύπλοκο, ενώ καταγράφονται διακυμάνσεις στους ημερήσιους αριθμούς κρουσμάτων.
Από την άλλη, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιβάλλουν νέα μέτρα για την αντιμετώπιση του δεύτερου κύματος και ο αντίκτυπος στην ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού τέταρτου τριμήνου 2020 και του πρώτου τριμήνου του 2021 είναι αναπόφευκτος. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακατευθύνει τον τρόπο που αξιοποιούνται τα υφιστάμενα οικονομικά μέσα, αξίας έως και 700 εκατ. ευρώ, για να βοηθήσει τις χώρες κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τα κονδύλια θα στηρίξουν την προμήθεια ιατροτεχνολογικών προϊόντων και μέσων ατομικής προστασίας, και θα ενισχύσουν τις επιχειρήσεις και τις θέσεις εργασίας.
Σε επίπεδο οικονομίας η βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα που παρατηρείται μπορεί να προσφέρει ορισμένες ευκαιρίες για αύξηση της έκθεσης σε περιουσιακά στοιχεία κινδύνου. Η αποκατάσταση της πανδημίας, σχεδόν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, παραμένει μια εύθραυστη και άνιση υπόθεση. Το δεύτερο κύμα λοιμώξεων δοκιμάζει τις ικανότητες των κυβερνήσεων να περιορίσουν τις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και τον οικονομικό αντίκτυπο που έχει εξαπλωθεί σε ίδια επίπεδα με αυτά της ασθένειας.
Εμπειρία της πανδημίας
Η εμπειρία της πανδημίας ποικίλλει σημαντικά. Νωρίτερα τον προηγούμενο μήνα, Κινέζοι πολίτες πραγματοποίησαν ταξίδια με τρένα σε τουριστικές τοποθεσίες κατά τη διάρκεια της ετήσιας “Χρυσής Εβδομάδας” – της πρώτης εθνικής εβδομάδα διακοπών από τον Ιανουάριο. Εν τω μεταξύ, η οικονομία της χώρας συνεχίζει να ενισχύεται χωρίς εμπόδια, ενώ η χώρα εμφανίζει σημαντικά λιγότερες λοιμώξεις από τον υπόλοιπο κόσμο. Η Κίνα έχει καταγράψει 710 νέες λοιμώξεις τον τελευταίο μήνα, και δεν υπάρχουν θάνατοι από τον ιό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η οικονομία επανέρχεται τώρα στην πρότερη, προ της περιόδου της πανδημίας, κατάσταση. Μετά από έναν αποτελεσματικό περιορισμό των μετακινήσεων πολιτών, η χώρα άρχισε να κυκλοφορεί το πρώτο της εμβόλιο στα μέσα Οκτωβρίου.
Επιπλέον, η ευρύτερη περιφέρεια Ασίας-Ειρηνικού (διακυβερνητικό φόρουμ αποτελούμενο από 21 χώρες – μέλη των Κρατών του Ειρηνικού, σε ολόκληρη την περιφέρεια Ασίας-Ειρηνικού) θα κληθεί να διατηρήσει την παγκόσμια ανάπτυξη χάρη στους ελέγχους πανδημίας. Η επιτυχία στον περιορισμό του ιού έχει ενισχύσει την εμπιστοσύνη, επιτρέποντας μια ουσιαστική χαλάρωση των περιορισμών. Η Ταϊβάν και η Νότια Κορέα ανέκαμψαν επίσης στα προ της πανδημίας επίπεδα παραγωγής και πωλήσεων. Οι βιομηχανικές ασιατικές οικονομίες είναι πλέον σε θέση να συμβάλουν στην παγκόσμια ζήτηση και οι οικονομίες της περιοχής αποδεικνύονται οι πλέον ικανές να οδηγήσουν μέρος των εξελίξεων σε αυτή την περίοδο, πριν την έλευση του εμβολίου και την προώθηση της θεραπείας.
Οι ΗΠΑ, όπου η πανδημία έχει στοιχίσει τις ζωές σε περισσότερους από 225.000 ανθρώπους, εξακολουθεί να αγωνίζεται για να περιορίσει την εξάπλωση του ιού. Νέα κρούσματα καταγράφονται τώρα σε περίπου 69.000 την ημέρα, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία. Η οικονομική δραστηριότητα των ΗΠΑ είναι 10-20% κάτω από τα προ-Covid19 επίπεδα. Το πρώτο πακέτο κινήτρων ήταν σημαντικό, ωστόσο οι νομοθέτες δεν έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής να συμφωνήσουν σε νέα προγράμματα ενίσχυσης της οικονομίας.
Ευρωπαϊκή αβεβαιότητα
Η κατάσταση της δημόσιας υγείας σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι περίπλοκη, και όπως παντού, πολιτικά δύσκολη στη διαχείριση. Σε αντίθεση με τα πρώτα μέτρα εγκλεισμού του Μαρτίου, όταν ο περιορισμός αποτέλεσε την πρώτη γραμμή άμυνας της δημόσιας υγείας, ο δεύτερος εγκλεισμός σε όλη την Ευρώπη έχει πλέον καταστεί μια μη δημοφιλής έσχατη λύση. «Μείνετε στο σπίτι σας, όπου είναι δυνατόν», συνόψισε προ καιρού η Καγκελάριος της Γερμανίας Άγκελα Μέρκελ. Τα περιοριστικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της εξάμηνης κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην Ισπανία, και οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας σε ολόκληρη τη Γαλλία και την Ιταλία, είναι σε ισχύ. Η σημαντική διαφορά πριν από έξι μήνες είναι ότι οι περιορισμοί της δημόσιας υγείας είναι περιφερειακοί ή στοχοθετημένοι και χρονικά περιορισμένοι.
Πολλά ευρωπαϊκά δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα αντιμετώπισης έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή. Αντί να εφευρεθούν νέα προγράμματα, οι πολιτικές στήριξης των εισοδημάτων και των επιχειρήσεων μέσω των προγραμμάτων εγκλεισμού, με ενίσχυση των πιστώσεων σε επιχειρήσεις και επαγγελματίες μπορούν να ξεκινήσουν το επόμενο διάστημα. Επιπλέον, η στήριξη Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), κάνοντας πιο εύκολες τις συνθήκες για τη χορήγηση δανείων προς τις επιχειρήσεις διαφαίνεται πως μπορεί να προχωρήσει αμέσως. Οι τράπεζες της Ευρωζώνης που βρίσκονται υπό την άμεση εποπτεία της ΕΚΤ θα μπορούν να εξαιρούν συγκεκριμένα ανοίγματα έναντι κεντρικών τραπεζών από το δείκτη μόχλευσης, με στόχο να διευκολυνθεί η εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής. Τα πιστωτικά ιδρύματα μπορούν εφεξής να ωφεληθούν σημαντικά από την εξαίρεση αυτή εφόσον γνωστοποιούν τους δείκτες μόχλευσής τους.
Παραμένει, ωστόσο, σημαντική πρόκληση για την Ευρώπη η αντιστροφή της οικονομικής προόδου που έχει σημειωθεί μέχρι σήμερα, στο μεγαλύτερο μέρος αυτής. Πάντως, αν υποθέσουμε ότι τα μέτρα αυτά δεν προωθηθούν άμεσα, προβλέπεται δύσκολο να επιστρέψουν οι οικονομίες στα προ της πανδημίας επίπεδα ανάπτυξής του 2019, μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2022.
Κρίσιμο σημείο τέλος αποτελεί και το γεγονός ότι στην Ελλάδα κατά την διάρκεια της πανδημίας περισσότερες από 200.000 μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις έκλεισαν, με συνέπεια την απώλεια περισσότερων από 650.000 θέσεων απασχόλησης. Σημειώνεται δε ότι η περίοδος αυτή έρχεται αμέσως μετά την έξοδο της χώρας από μνημονιακές υποχρεώσεις που βρήκε την οικονομία της συρρικνωμένη κατά τουλάχιστον 20% σε σχέση με την έναρξη της κρίσης. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας έφερε σε πρώτη θέση τις δυσμενείς συνέπειες που έχει η τρέχουσα περίοδος του εγκλεισμού και στην επιχειρηματικότητα. Οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις του λιανεμπορίου και οι εργαζόμενοι σε αυτές, κλήθηκαν να πληρώσουν ένα ακόμη μεγαλύτερο τίμημα, με συνεχείς προκλήσεις και αβεβαιότητες για το μέλλον και την επόμενη ημέρα. Η στήριξη του λιανεμπορίου κρίνεται ως μονόδρομος και οφείλει να αποτελέσει μείζον θέμα κυβερνητικών και επιχειρηματικών πολιτικών για την επόμενη ημέρα, οι οποίες πρέπει τάχιστα να τεθούν υπόψη των στελεχών της αγοράς.
