Από την έντυπη έκδοση
Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη
[email protected]
Πρώτη ημέρα του πολέμου. «Δευτέρα 28. Κοιμήθηκα δύο το πρωί, διαβάζοντας Μακρυγιάννη. Στις τρεις και μισή μια φωνή μέσα από το τηλέφωνο με ξύπνησε: “έχουμε πόλεμο”. Τίποτα άλλο. Ο κόσμος είχε αλλάξει. Η αυγή, που λίγο αργότερα είδα να χαράζει πίσω απ’ τον Υμηττό, ήταν άλλη αυγή: άγνωστη. Περιμένει ακόμη εκεί που την άφησα. Δεν ξέρω πόσο θα περιμένει, αλλά ξέρω πως θα φέρει το μεγάλο μεσημέρι». (Γιώργος Σεφέρης, Μέρες Γ’ 16 Απρίλη 1934-14 Δεκέμβρη 1940» (Εκδ. ΙΚΑΡΟΣ).
Το μεγάλο μεσημέρι ήταν «Η ώρα της Ιστορίας», όπως επιγραφόταν το άρθρο του Στρατή Μυριβήλη στο περιοδικό «Νέα Εστία» (τεύχος 334);
«… Αυτή η ομοθυμία των δέκα εκατομμυρίων Ελλήνων, με την οποία αντίκρισαν το φοβερό γεγονός του πολέμου, είναι θαρρώ το πιο σπουδαίο φαινόμενο στην Ιστορία του έθνους μας ολόκληρη. Η Ελλάδα σύσσωμη, σύψυχη, στάθηκε μπροστά στο ανοιχτό βιβλίο της Μοίρας… Είναι ένας αγώνας άνισος αυτός και οι λαοί του κόσμου, οχτροί και φίλοι και αδιάφοροι, τον παρακολουθούν με κατάπληξη. Ποιο θα ‘ναι το τέλος του; Ελάχιστα ενδιαφέρει αυτό το τέλος. Ολάκερη η δικαίωσή μας στέκεται στην αρχή…».
Στην αρχή είναι η τιμή στον έφεδρο. «Άσμα Ηρωικό και πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» (Εκδ. ΙΚΑΡΟΣ). Αποτύπωση μαρτυρίας. Κι ύστερα; Ξαναδιάβασμα της Ιστορίας.
«Γιατί είπε το “ΟΧΙ” ο Μεταξάς, αφού θαύμαζε τον άξονα και κυβερνούσε με τον τρόπο του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού;» αναρωτιόταν ο Μάνος Χατζιδάκις, σε μια από τις ραδιοφωνικές του εκπομπές. «Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά… Μπορεί κανείς να ερωτηθεί και αν λέγαμε “ΝΑΙ”; Πάλι στα ίδια θα ήμασταν… Άσε και εκείνη τη μεταπολεμική ψευδαίσθηση… ότι ήμασταν οι πρωταγωνιστές του πολέμου, οι περιούσιοι των συμμάχων. Πιστεύαμε στο τέλος, σαν τον Καραγκιόζη, πως εμείς σκοτώσαμε τον κατηραμένο όφι. Μεθύσαμε από δόξα, που μόνοι μας χαρίσαμε στους εαυτούς μας. Για μια ακόμη φορά νικήσανε οι Χίτες, οι κουτσαβάκηδες, οι ταγματασφαλίτες, οι βασανιστές και οι μέλλοντες Μιχαλόπουλοι και Κουρήδες. Αυτή είναι η 28η Οκτωβρίου».
Ποιος έχει δίκιο; Ο Μυριβήλης ή ο Χατζιδάκις; Πιθανότατα και οι δύο. Ο καθένας στην εποχή του.
