To 2004 καταργήθηκε η θανατική ποινή στην Τουρκία. Για τους σκληροπυρηνικούς ήταν λάθος. Το ακροδεξιό, εθνικιστικό ΜΗP, κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν, ζητά τώρα την επαναφορά της. Πόσο πιθανή είναι;
H σκληρή και χωρίς καμία συμβιβαστική διάθεση πολιτική του Τούρκου προέδρου Ερντογάν τα 17 χρόνια της θητείας του είναι γνωστή. Όμως στην Τουρκία υπάρχει ένας ακόμη πολιτικός που ξεπερνά και τον Ερντογάν στις σκληροπυρηνικές θέσεις. Πρόκειται για τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί, επικεφαλής του ακροδεξιού Κόμματος Ενθικιστικής Δράσης (MHP), το οποίο είναι και ο κυβερνητικός εταίρος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ταγίπ Ερντογάν. Τις υπερσυντηρητικές του θέσεις συχνά υποστηρίζει με ακραία και αμφιλεγόμενα επιχειρήματα. Σε ομιλία του στο τουρκικό κοινοβούλιο έκανε λόγο πρόσφατα για επαναφορά της θανατικής ποινής, η οποία καταργήθηκε από τον τουρκικό Ποινικό Κώδικα το 2004. Σύμφωνα με αναφορές των τουρκικών ΜΜΕ, ο Μπαχτσελί ζητά την επαναφορά της θανατικής ποινής κυρίως για εγκλήματα που αφορούν τη σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων αλλά και για «την κατάλυση της τουρκικής συνταγματικής τάξης με χρήση βίας.»
Ρήξη με τις δυτικές αξίες
Οι δηλώσεις Μπαχτσελί προκάλεσαν την αντίδραση της τουρκικής αντιπολίτευσης. Σύμφωνα με τον Φαΐκ Εζτράκ, βουλευτή του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), πρόκειται για προσπάθεια του Μπαχτσελί να αποσπάσει για μια ακόμη φορά τον λαό από τα πραγματικά οικονομικά προβλήματα της χώρας. Από την πλευρά της η ηγεσία του φιλοκουρδικού Kόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) θεωρεί ότι η επαναφορά της θανατικής ποινής θα ισοδυναμούσε με «πραξικόπημα». Τούρκοι νομικοί εκτιμούν ότι η επαναφορά της θανατικής ποινής θα είχε ως αποτέλεσμα την τελική διακοπή των σχέσεων με τη Δύση και την Ευρώπη. Κατά τη γνώμη του συνταγματολόγου Ιμπραήμ Καμπογκλού από το CHP, η επαναφορά της θανατικής ποινής θα παραβίαζε επίσης το Διεθνές Δίκαιο.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι η Τουρκία είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης από το 1949 και ως εκ τούτου δεσμεύεται από τις θεμελιώδεις αρχές που πρεσβεύει. Δεσμεύεται επίσης νομικά από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (EΣΔΑ), την οποία έχει επικυρώσει και η οποία προβλέπει την πλήρη κατάργηση της θανατικής ποινής στα Πρωτόκολλα 6 και 13. Όπως εξηγεί ο Τούρκος συνταγματολόγος, για να επαναφέρει η Τουρκία την θανατική ποινή θα έπρεπε πρώτα να αποσύρει την υπογραφή της από την ΕΣΔΑ. «Εάν συμβεί αυτό, η Τουρκία θα αποκλειστεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης», αναφέρει ο Καμπογκλού και συμπληρώνει ότι μια τέτοια κίνηση θα επέφερε πλήγμα σε ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του δυτικού πολιτισμού στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Προβλήματα και στην εσωτερική συνταγματική τάξη
Για την επαναφορά της θανατικής ποινής στην Τουρκία θα έπρεπε επίσης να αναθεωρηθεί ξανά το Τουρκικό Σύνταγμα κατόπιν δημοψηφίσματος. Επιπλέον, η διαδικασία δημοψηφίσματος μπορεί να ξεκινήσει μόνο εάν 360 μέλη του τουρκικού κοινοβουλίου ψηφίσουν υπέρ. Όμως AKP και το MHP διαθέτουν μόνο 328 έδρες κι επομένως η συνταγματική αναθεώρηση θα πρέπει να έχει την υποστήριξη και των κομμάτων της αντιπολίτευσης – κάτι που φαντάζει απίθανο. Εάν ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του αποφασίσει να ακολουθήσει τον δύσκολο δρόμο του δημοψηφίσματος για την θανατική ποινή, αυτό θα σήμαινε την απαρχή μια σκοτεινής εποχής για την Τουρκία, εκτιμά ο Τουρζούτ Καζάν, δικηγόρος με ειδίκευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ο Καζάν φοβάται ότι αν επικρατήσει το «ναι», η τουρκική κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει τη θανατική ποινή και εναντίον πολιτικών αντιπάλων.
Για την ώρα ο Ερντογάν δεν έχει σχολιάσει τις επίμαχες δηλώσεις Μπαχτσελί. Ο επικεφαλής της Κ.Ο. του AKP στο τουρκικό κοινοβούλιο Νατσί Μποσταντσί, υπενθύμισε μάλιστα ότι «η θανατική ποινή έχει καταργηθεί με διακομματική συνέναιση». Για να εισχασθεί εκ νέου θα απαιτηθεί και πάλι διακομματική συναίνεση. Ως εκ τούτου αναλυτές θεωρούν ότι η συζήτηση για την θανατική ποινή είναι τακτικισμός. Και το 2019 ο Μπαχτσελί είχε επαναφέρει το θέμα, λίγο πριν τις δημοτικές εκλογές. Ωστόσο είναι γεγονός ότι οι Τούρκοι εθνικιστές κάθε τόσο κάνουν λόγο για την επαναφορά της θανατικής ποινής στη χώρα, ειδικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Βέβαια τότε πολλοί διέφυγαν σε δυτικές χώρες, οι οποίες δεν θα επέτρεπαν την έκδοσή τους στην Τουρκία, αν υπήρχε ο κίνδυνος επιβολής θανατικής ποινής.
Ντάνιελ Μπελούτ, Χιλάλ Κοϋλού
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
