Ήταν 28 Μαΐου του 1964, όταν ιδρύθηκε στην Ιερουσαλήμ μια οργάνωση που μέχρι σήμερα ισχυρίζεται ότι είναι ο εκπρόσωπος όλων των Παλαιστινίων: Η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, ή PLO.
Η φιλοδοξία της; «Η PLO θα είναι η ηγέτιδα δύναμη για τις παλαιστινιακές αραβικές δυνάμεις που δίνουν τη μάχη για την απελευθέρωσή τους, ασπίδα για τα δικαιώματα και τις φιλοδοξίες του λαού της Παλαιστίνης και μια πορεία προς τη νίκη», τόνισε στην ιδρυτική διακήρυξη της PLO ο ιστορικός της ηγέτης, Γιάσερ Αραφάτ, θέλοντας να δώσει ελπίδα στους Παλαιστίνιους.
Το 1964, η παλαιστινιακή υπόθεση βρισκόταν σε χαμηλό σημείο: είχαν περάσει περισσότερα από 15 χρόνια από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ και την εκδίωξη 700.000 Παλαιστινίων από τη γη τους-την περίφημη Νάκμπα.
Μετά από δύο ισραηλινο-αραβικούς πολέμους και τις ισάριθμες ήττες των Αράβων, λίγοι Παλαιστίνιοι ήταν πρόθυμοι να πιστέψουν ότι η ισραηλινή κυριαρχία θα ήταν μια απλή παρένθεση.
Μια εθνική οργάνωση των Παλαιστινίων συνιστούσε τη δυνατότητα να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις, αν και τα πρώτα βήματα της εκκολαπτόμενης PLO υπαγορεύτηκαν από τους ισχυρούς Άραβες «νονούς» της.
Εμπνευστές η Αίγυπτος και η Ιορδανία
Πίσω από τη δημιουργία της PLO ήταν κυρίως η Αίγυπτος και η Ιορδανία. Η Αίγυπτος έλεγχε τότε τη Λωρίδα της Γάζας και η Ιορδανία είχε προσαρτήσει απευθείας τη Δυτική Όχθη.
Η Αίγυπτος του Νάσερ ήταν ο κύριος υποστηρικτής της οργάνωσης και ο μεγάλος υποστηρικτής του πρώτου προέδρου της PLO, Αχμεντ Σουκέιρι, ενός εξέχοντος Παλαιστίνιου διπλωμάτη.
Ο Νάσερ φοβόταν ότι, χωρίς μια οντότητα που θα εκπροσωπούσε άμεσα τους Παλαιστίνιους, το Ισραήλ θα κατάφερνε να πείσει τον κόσμο ότι είχε μόνο μια εδαφική διαμάχη με τους Άραβες γείτονές του και θα εξαφάνιζε το πρόβλημα του δικαιώματος επιστροφής των Παλαιστινίων προσφύγων.
Ο Νάσερ ήθελε επίσης να διασφαλίσει ότι η Ιορδανία, μια μοναρχία αντίθετη στο μοντέλο του παναραβικού σοσιαλισμού, που πρέσβευε ο ίδιος, δεν θα γινόταν ο de facto εκπρόσωπος των παλαιστινιακών συμφερόντων.
Η Ιορδανία, βλέποντας ότι θα έμενε μόνη στον Αραβικό Σύνδεσμο αν εμπόδιζε τη δημιουργία μιας παλαιστινιακής οντότητας, άλλαξε στρατηγική και αφοσιώθηκε στον έλεγχο της νέας οργάνωσης. Σε αντάλλαγμα, για να δώσει το πράσινο φως στην PLO, ο τότε Ιορδανός μονάρχης Χουσεΐν, διασφάλισε ότι στα αντιπροσωπευτικά όργανα της PLO θα έχουν την πλειοψηφία Παλαιστίνιοι αντιπρόσωποι από την Ιορδανία, ώστε να είναι πιστοί στο καθεστώς του Αμμάν.
Ενθουσιασμός των Παλαιστινίων
Παρά τη δυσαρέσκεια ορισμένων από τις παραδοσιακές Παλαιστινιακές ελίτ, ιδιαίτερα του μουφτή της Ιερουσαλήμ, που είδε τη δύναμή του να εξαφανίζεται, οι Παλαιστίνιοι υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό τη δημιουργία της PLO, πιστεύοντας ότι θα ενισχύσει τον αγώνα τους ενάντια στο Ισραήλ. Ήθελαν άλλωστε, να αρχίσουν να κατευθύνουν τον αγώνα τους αυτόνομα και να μην εξαρτώνται από τα συμφέροντα των αραβικών χωρών, ιδιαίτερα της Αιγύπτου και της Ιορδανίας, όπου ζούσε η πλειοψηφία των Παλαιστινίων. Ωστόσο, μια νέα αραβική ήττα το 1967 στον Πόλεμο των Έξι ημερών, άλλαξε τους υπολογισμούς τόσο των Παλαιστινίων όσο και των αραβικών χωρών που είχαν προσπαθήσει να τους προστατεύσουν.
Το Ισραήλ απέσπασε τη Γάζα από την Αίγυπτο και τη Δυτική Όχθη από την Ιορδανία, τα εδάφη όπου ζούσαν οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες και που ήταν τώρα υπό άμεση κατοχή. Οι δύο μεγάλοι προστάτες των Παλαιστινίων άρχισαν να έχουν πιο δευτερεύουσα σημασία στη σύγκρουση και οι παλαιστινιακές πολιτοφυλακές τοποθετήθηκαν στην πρώτη γραμμή.
Η PLO γίνεται ανεξάρτητη
Η ιστορία της PLO είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του Γιάσερ Αραφάτ. Πέντε χρόνια νωρίτερα, το 1959,ο Αραφάτ μαζί με τον σημερινό πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής, Μαχμούντ Αμπάς, είχαν ιδρύσει στο Κουβέιτ την Φατάχ– ακρωνύμιο του κινήματος για την εθνική απελευθέρωση της Παλαιστίνης που επίσης σημαίνει «κατάκτηση» στα αραβικά.
Η Φατάχ και οι υπόλοιπες ένοπλες ομάδες ανέλαβαν το Παλαιστινιακό Εθνικό Συμβούλιο το 1968 και ο αρχηγός της, Γιασέρ Αραφάτ, εξελέγη πρόεδρος της PLO το επόμενο έτος.
Με τον Αραφάτ, η PLO άλλαξε τη στρατηγική της, εστιάζοντας στην επίθεση στο Ισραήλ από την Ιορδανία χρησιμοποιώντας αντάρτικες τακτικές, με περίπου 40.000 ένοπλους άνδρες υπό τις διαταγές του.
Γιατί οι Άραβες ηγέτες δεν βοηθούν ουσιαστικά τους Παλαιστίνιους
Ο «Μαύρος Σεπτέμβρης»
Το 1970 οι Παλαιστίνιοι αντάρτες όχι μόνο απολάμβαναν αυτονομίας, αλλά είχαν γίνει κράτος εν κράτει στην Ιορδανία. Ο ίδιος ο βασιλιάς Χουσεΐν είχε γλυτώσει από θαύμα, σε πολλές επιθέσεις.
Τον Σεπτέμβριο του 1970, τον λεγόμενο «Μαύρο Σεπτέμβρη», ο ιορδανικός στρατός ξεκίνησε αιματηρές επιχειρήσεις για την εκδίωξη της PLO από τη χώρα. Τον ίδιο μήνα Παλαιστίνιοι αντάρτες κατέλαβαν τρία αεροπλάνα στην έρημο της Ιορδανίας. Ο βασιλιάς Χουσεΐν, που φοβάται για τη σταθερότητα της χώρας του, αναλαμβάνει βάναυση δράση κατά των Παλαιστινίων και αποφασίζει να εκδιώξει την PLO από τη χώρα.
Οι ιορδανικές επιχειρήσεις ολοκληρώθηκαν στα μέσα του 1971 με την πορεία του Αραφάτ και του λαού του στον Λίβανο, αφήνοντας χιλιάδες νεκρούς πίσω και εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους πρόσφυγες.
Η σφαγή του Μονάχου
Η οργάνωση «Μαύρος Σεπτέμβρης», ο μυστικός βραχίονας της Φατάχ και της PLO, με στόχο να πάρει εκδίκηση από την κυβέρνηση της Ιορδανίας. Σύντομα όμως η οργάνωση αυτή θα επέκτεινε την τρομοκρατική της δράση και κατά αμερικανικών και ισραηλινών στόχων, ρίχνοντας τη ζοφερή σκιά της τρομοκρατίας σε όλο σχεδόν τον πλανήτη και κυρίως στην Ευρώπη. Ανάμεσα στα αναρίθμητα χτυπήματα του «Μαύρου Σεπτέμβρη» από τον Αύγουστο του 1971 ως τον Μάρτιο του 1974, που θα συγκλόνιζαν όλο τον κόσμο, περιλαμβάνεται φυσικά και η φρικιαστικότερη στιγμή του: το χτύπημα στην ισραηλινή αποστολή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972, που θα έμενε γνωστή ως «Σφαγή του Μονάχου».
Ο Αραφάτ είχε πάντως ζητήσει να μην πραγματοποιούνται επιθέσεις, εκτός του Ισραήλ. Συνειδητοποίησε ότι οι αεροπειρατείες και άλλες επιθέσεις κατά αμάχων θα έπλητταν τη νέα στρατηγική του: να επιτύχει διεθνή αναγνώριση για να μπορεί να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων χωρίς να εξαρτάται από την εκπροσώπηση αραβικών χωρών όπως η Αίγυπτος ή η Ιορδανία, που μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, το 1973 είχαν επιχειρήσει να διατηρήσουν πιο φιλικές σχέσεις με το Ισραήλ.
Η στροφή του Αραφάτ
Ο Αραφάτ άλλαξε πορεία το 1974. Δηλώνει έτοιμος να συνυπάρξει με το Ισραήλ και απομακρύνεται από τη διεθνή τρομοκρατία, αλλά συνεχίζει τις επιθέσεις στο εβραϊκό κράτος.
Την ίδια χρονιά, ο Αραβικός Σύνδεσμος αναγνώρισε την PLO ως τον μοναδικό νόμιμο εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού. Αλλά και η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αναγνωρίζει το δικαίωμα των Παλαιστινίων στην αυτοδιάθεση και χορηγεί το καθεστώς του παρατηρητή στην PLO.
Αλλά και στον Λίβανο, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι ζούσαν ως πρόσφυγες στον Λίβανο και η PLO δημιούργησε βάσεις από τις οποίες εξαπέλυε επιθέσεις κατά του Ισραήλ. Παρενέβη επίσης στις εσωτερικές συγκρούσεις στο Λίβανο, οι οποίες κατέληξαν σε εμφύλιο πόλεμο.
Το 1982, το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο από τα νότια και περικύκλωσε την πρωτεύουσα, τη Βηρυτό, αναγκάζοντας τον Αραφάτ και τον λαό του να καταφύγουν στην Τυνησία. Ωστόσο, μέχρι τότε, ο αρχηγός της PLO είχε ήδη σχεδιάσει μια αλλαγή στρατηγικής.
Ο ανταρτοπόλεμος έγινε ακόμη πιο δύσκολη επιλογή για την PLO μετά την απέλασή της από τον Λίβανο το 1982, η οποία άφησε τις πολιτοφυλακές της εκτός των χωρών που συνορεύουν με το Ισραήλ.
Η πρώτη Ιντιφάντα
Το ξέσπασμα της πρώτης παλαιστινιακής Ιντιφάντα στα κατεχόμενα εδάφη το 1987, επιτάχυνε τον μετασχηματισμό της PLO, η οποία για πρώτη φορά αναγνώρισε τη δυνατότητα λύσης δύο κρατών- ένα για τους Ισραηλινούς και ένα Παλαιστινιακό στη Γάζα και τη Δυτική Οχθη.
Ο Αραφάτ βοηθήθηκε από την πρώτη Ιντιφάντα. Η εξόριστη ηγεσία συντόνισε σύντομα τη λαϊκή εξέγερση, η οποία επανέφερε τη διεθνή συμπάθεια στην παλαιστινιακή υπόθεση.
Ο Αραφάτ εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή και κήρυξε την ανεξαρτησία της Παλαιστίνης τον Νοέμβριο του 1988. Σε ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, καταδίκασε επίσης κάθε μορφή τρομοκρατίας. Κήρυξε άκυρα τα άρθρα του καταστατικού της PLO που ζητούσαν την καταστροφή του Ισραήλ και υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών.
Το εβραϊκό κράτος αναγνωρίζει την PLO ως νόμιμο εκπρόσωπο των Παλαιστινίων. Συμφωνείται να διαπραγματευτεί μια τελική ειρηνευτική συμφωνία εντός πέντε ετών. Ένα παλαιστινιακό κράτος φαίνεται εφικτό.
Ο Αραφάτ επιτάχυνε την αλλαγή της PLO στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η απόφασή του όμως να υποστηρίξει το Ιράκ του Σαντάμ Χουσείν κατά την εισβολή του 1990 στο Κουβέιτ, αποδείχθηκε καταστροφικό λάθος. Ταυτόχρονα περιέπλεξε τη σχέση του με τις μοναρχίες του Κόλπου, που είχαν χρηματοδοτήσει τον αγώνα του, και με τις ΗΠΑ, έναν ακόμη πιο ισχυρό εχθρό,την ώρα μάλιστα που ο παραδοσιακός του σύμμαχοςο η Σοβιετική Ενωση, βάδιζε προς την κατάρρευση. Ωστόσο, ο ηλικιωμένος αρχηγός της PLO επρόκειτο να πετύχει μια θεαματική στροφή του σεναρίου.
Οι συμφωνίες του Όσλο
Μετά από μερικούς μήνες μυστικών συνομιλιών, Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί κάθισαν στο ίδιο τραπέζι για πρώτη φορά στη Μαδρίτη το 1991. Το 1993 ο Αραφάτ και ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ, Γιτζάκ Ράμπιν υπέγραψαν τις περίφημες συμφωνίες του Όσλο.
Με τον τότε Πρόεδρο Μπιλ Κλίντον ως μεσολαβητή, Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί αναγνώρισαν ο ένας τον άλλον και συμφώνησαν στη δημιουργία μιας Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής που θα άρχιζε να κυβερνά τα κατεχόμενα με περιορισμένο τρόπο για πέντε χρόνια, εν αναμονή της τελικής συμφωνίας.
Η ειρηνική επίλυση μιας από τις μεγάλες συγκρούσεις του 20ού αιώνα φαινόταν εφικτή την 1η Ιουλίου 1994, όταν ο Αραφάτ έγινε δεκτός στη Γάζα από εκατοντάδες χιλιάδες συμπατριώτες του, μετά από 27 χρόνια εξορίας. Ο ηγέτης της PLO επέστρεφε στη γη του, όπου δεν είχε πάει ποτέ.
Η πτώση της PLO
Η δυσκολία στην εφαρμογή της ειρηνευτικής διαδικασίας έκτοτε, οδήγησε και στην πτώση της PLO. Όταν οι Συμφωνίες του Όσλο και οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις του Καμπ Ντέιβιντ απέτυχαν μετά την αλλαγή της χιλιετίας και ξέσπασε η δεύτερη Ιντιφάντα, ο Αραφάτ βρέθηκε στο χάος.
Για να αποκαταστήσει τη νομιμοποίησή του τοποθετεί επιδεικτικά τον εαυτό του επικεφαλής της δεύτερης Ιντιφάντα. Ωστόσο, αυτή καθοδηγείται κυρίως από τοπικά στελέχη της Φάταχ, τα οποία τώρα βασίζονται ξανά στην τρομοκρατία εναντίον του Ισραήλ. «Ενας ανταγωνισμός για να δούμε ποιος μπορεί να πραγματοποιήσει τις πιο θεαματικές επιθέσεις, αναδύεται όλο και περισσότερο μεταξύ των ομάδων που συνδέονται με τη Φατάχ και της Χαμάς», όπως γράφει η ειδικός στη Μέση Ανατολή,Μίριελ Ασεμπουργκ.
Ο θάνατος του Αραφάτ
Η απογοήτευση των Παλαιστινίων και η σκλήρυνση των θέσεων των Ισραηλινών προκάλεσε μια δεύτερη ιντιφάντα στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η ίδια Φατάχ που ηγήθηκε της παλαιστινιακής υπόθεσης και της PLO επί τέσσερις δεκαετίες, είδε την ηγεσία της να απειλείται.
Ο Γιάσερ Αραφάτ πεθαίνει το 2004. Πληθαίνουν μάλιστα οι καταγγελίες ότι δηλητηριάστηκε. Ο σύντροφός του Μαχμούντ Αμπάς παίρνει τη θέση του στην ηγεσία της PLO, της Παλαιστινιακής Αρχής και της Φατάχ.
Υπό τον Αμπάς, η Παλαιστινιακή Αρχή επανέλαβε την περιορισμένη συνεργασία με το Ισραήλ. Ωστόσο, η κρίση που αντιμετωπίζει η παλαιστινιακή ηγεσία βαθαίνει. Χάνει ολοένα και περισσότερο την εμπιστοσύνη του πληθυσμού, που βλέπει τον Αμπάς ως «συνεργάτη» του Ισραήλ.
Ο Αμπάς αγωνίζεται να διατηρήσει την εξουσία του με κατασταλτικά μέσα αντί να παλεύει για την αυτοδιάθεση του λαού του. Η διαφθορά είναι ανεξέλεγκτη στο γραφείο του. Ταυτόχρονα, χάνει τον έλεγχο της Δυτικής Όχθης, όπου εξαπλώνονται ισλαμικές ομάδες.
Η κυριαρχία της Χαμάς
Στις εκλογές της Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής το 2006, η φονταμενταλιστική ομάδα Χαμάς κέρδισε την πλειοψηφία.
Δύο χρόνια αργότερα, μια ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ της Χαμάς και της Αλ Φατάχ έφερε τη διάσπαση: Η Χαμάς είχε πλέον την εξουσία στη Γάζα και η Φατάχ στη Δυτική Όχθη.
Και έρχεται η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Ενώ αυτό δίνει στους ισλαμιστές στα παλαιστινιακά εδάφη μια περαιτέρω ώθηση και δημοτικότητα, η Παλαιστινιακή Αρχή υπό τον γηραιό Αμπάς φαίνεται να ηττάται στα μάτια των Παλαιστινίων.
Οι ΗΠΑ έχουν σχέδια να «αναζωογονήσουν» την Παλαιστινιακή Αρχή και να την εγκαταστήσουν ως δύναμη επιβολής του νόμου μετά τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας. Αλλά δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι η ηγεσία γύρω από τον Αμπάς είναι πρόθυμη ή ικανή να το κάνει.
Τον Φεβρουάριο του 2024, η PLO θα διαπραγματευτεί ακόμη και με τη Χαμάς-για άλλη μια φορά-για να μετάσχουν οι ισλαμιστές στην οργάνωση-ομπρέλα και σε μια παλαιστινιακή κυβέρνηση ενότητας. Οι συνομιλίες είναι άκαρπες. Ο Αμπάς γνωρίζει επίσης ότι πιθανότατα θα έχανε ξανά στις εκλογές εναντίον της Χαμάς.
Η PLO είναι πλέον απίθανο να αναλάβει ξανά ηγετικό ρόλο στον παλαιστινιακό αγώνα για αυτοδιάθεση. «Είναι πιο πιθανό να δούμε μια κατάρρευση της Παλαιστινιακής Αρχής στη Δυτική Όχθη. Ωστόσο, οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι θα κάνουν τα πάντα για να το αποτρέψουν αυτό. Δεν θέλουν η Χαμάς να πάρει την εξουσία».
Σήμερα, 60 χρόνια μετά την ίδρυση της PLO, είναι ξεκάθαρο: Η οργάνωση του Αραφάτ είναι πιο αδύναμη από ποτέ. Οι Παλαιστίνιοι παραμένουν διχασμένοι και σε πιο δυσμενή θέση: η Γάζα αντιμετωπίζει την ισραηλινή εισβολής και η Δυτική Όχθη πλήττεται από έναν αυξανόμενο αριθμό ισραηλινών εποίκων, παραβιάζοντας τις συμφωνίες του Όσλο.
Η Παλαιστινιακή αρχή προσπαθεί να λάβει μεγαλύτερη αναγνώριση από διεθνείς οργανισμούς, η Παλαιστίνη έχει αναγνωριστεί από 140 κράτη, αλλά τα αποτελέσματα στο έδαφος, είναι μηδενικά. Το χάσμα μεταξύ των δύο κατεχόμενων παλαιστινιακών εδαφών φαίνεται να γίνεται όλο και βαθύτερο και η παλαιστινιακή υπόθεση έχει λάβει μόνο άσχημα νέα τα τελευταία χρόνια: την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από τις ΗΠΑ, τον πόλεμο στη Γάζα, τη δραματική αύξηση των οικισμών Εβραίων εποίκων στη Δυτική Οχθη, την εγκατάλειψη πολλών πρώην συμμάχων και τη γενική απελπισία των δικών της πολιτών. Ο χειρότερος τρόπος για να γιορταστεί η επέτειος των 60 χρόνων της PLO.
Διαβάστε ακόμη
1947-2023: 76 χρόνια Ισραηλινο-Παλαιστινιακών συγκρούσεων, χωρίς ορατό τέλος
