Ένας Ρώσος ακτιβιστής που αποκάλυψε λεπτομέρειες για τις ταφές μελών της ομάδας μισθοφόρων Wagner που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία εγκατέλειψε τη Ρωσία.
Ο Βιτάλι Βοτανόφσκι, ο οποίος άρχισε να καταγράφει τους θανάτους Ρώσων στρατιωτών στην Ουκρανία παρακολουθώντας νεκροταφεία στην περιοχή καταγωγής του, έφυγε από τη χώρα στις 4 Απριλίου μετά από πολλές απειλές κατά της ζωής του.
Μίλησε στο BBC από την πρωτεύουσα της Αρμενίας, το Ερεβάν. Πέρυσι, ο Βιτάλι πέρασε τα 50α γενέθλιά του σε ένα κελί φυλακής. Ο ακτιβιστής, από τη νότια ρωσική περιοχή του Κρασνοντάρ, συνελήφθη και φυλακίστηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2022, την ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Ο πρώην αξιωματικός του ρωσικού στρατού είχε βγει να διαμαρτυρηθεί εκείνη την ημέρα με ρούχα που έγραφαν «Όχι στον Πούτιν!» και «Όχι στον πόλεμο!». Έμεινε στη φυλακή για 20 ημέρες.
Στο Κρασνοντάρ, ο Βιτάλι είναι γνωστός όχι για τις διαδηλώσεις στους δρόμους, αλλά για την τεκμηρίωση τάφων. Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που ανακάλυψε ένα διαβόητο πλέον νεκροταφείο στο μικρό χωριό Μπακινσκάγια- από τότε γνωστό ως νεκροταφείο Wagner.
Σε αυτό η διαβόητη βάναυση ομάδα μισθοφόρων θάβει πολλούς από τους νεκρούς της από την Ουκρανία – άνδρες που είτε δεν έχουν συγγενείς είτε των οποίων οι σοροί μένουν στα αζήτητα. Έχει εξελιχθεί από ένα μικρό νεκροταφείο χωριού σε ένα τεράστιο νεκροταφείο, με πολλές νέες ζώνες για να φιλοξενήσει τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των νεκρών. Οι φρουροί ασφαλείας περιπολούν τώρα την εγκατάσταση.
Την Πέμπτη, το αφεντικό της Wagner, Γεβγένι Πριγκόζιν, επισκέφτηκε το νεκροταφείο και είπε ότι σχεδίαζε να το μετατρέψει σε μνημείο για τις μελλοντικές γενιές. Παραδέχτηκε μάλιστα ότι το νεκροταφείο έχει επεκταθεί, προσθέτοντας ότι «έτσι είναι η ζωή».
Ο Βιτάλι άρχισε να ταξιδεύει στην περιοχή του Κρασνοντάρ τον Μάιο του 2022, επισκεπτόμενος κάθε νεκροταφείο για να καταγράψει τον αριθμό των πεσόντων.
«Έπρεπε να αποδείξω στους ανθρώπους ότι συνέβαινε μια καταστροφή», λέει ο Βιτάλι στο BBC, «ότι άνθρωποι πέθαιναν εδώ, κοντά τους. «Έπρεπε να δείξω στους ανθρώπους ότι ο πόλεμος θα επηρέαζε τους πάντες και τα πάντα».
Μέχρι να εγκαταλείψει τη Ρωσία νωρίτερα αυτό το μήνα, η βάση δεδομένων του περιείχε πάνω από 1.300 ονόματα – τα οποία περιλάμβαναν τους νεκρούς μόνο από την περιοχή του Κρασνοντάρ. Ο Βιτάλι αναγνώρισε τους τάφους των ανδρών που είχαν πεθάνει στον πόλεμο -σε αντίθεση με τους κανονικούς θανάτους αμάχων- ρωτώντας τους ντόπιους, καθώς και μελετώντας τα στεφάνια και τις φωτογραφίες στους τάφους.
Τον Δεκέμβριο του 2022, ο ακτιβιστής πήγε στο Μπακινσκάγια για να φωτογραφίσει τάφους τακτικών στρατιωτών. Αλλά ενώ βρίσκονταν εκεί, οι εργάτες του νεκροταφείου είπαν στον Βιτάλι και στον συνάδελφό του ότι έθαβαν μισθοφόρους Wagner που σκοτώθηκαν στη μάχη.
«Όταν ήμασταν εκεί, υπήρχαν ήδη 48 τάφοι Βάγκνερ. Μετά, την επόμενη φορά που πήγαμε, λίγες μέρες αργότερα, υπήρχαν 95 τάφοι. Μετά 164. Μετά γύρω στους 270» θυμάται.
Ο Βιτάλι επέστρεφε για να τεκμηριώσει τους αριθμούς και τα ονόματα των νεκρών. Αρκετοί εξ αυτών ήταν κατάδικοι. «Επιστρατεύτηκαν από τις φυλακές. Οι δημοσιογράφοι έψαξαν τα ονόματα και ανακάλυψαν για ποιο λόγο είχαν πάει φυλακή».
Οι απειλές
Όταν έκανε την πρώτη του ανάρτηση για τάφους, άρχισαν οι απειλές. Μπαράζ τους. Ξεκίνησα έσωσα όλους, αλλά πήραν τόσα πολλά που σταμάτησα. «Θα σε σκοτώσουμε, θα σε γαζώσουμε».
«Τον Ιανουάριο, κάποιος τηλεφώνησε και μου είπε ότι έχει φυλαγμένη για μένα «μια θέση στο νεκροταφείο»», εξηγεί ο Βιτάλι. «Έγιναν τρεις τέτοιες κλήσεις – σε εμένα δύο και στον οδηγό μου, Βίκτορ, ακόμη μία».
Στο BBC έχουν εμφανιστεί αντίγραφα των απειλών για θάνατο και μια ηχογράφηση της τηλεφωνικής κλήσης. Σε αυτό, ένας ταυτοποιημένος άνδρας στέλνει φωτογραφία από μια εταιρεία που πωλεί οικόπεδα νεκροταφείων και φέρετρα. Επιμένει ανατριχιαστικά ότι: «Τώρα είναι η στιγμή που πρέπει να σκεφτείς το τέλος της ζωής σου».
«Περνούσα μπροστά από ένα αστυνομικό τμήμα στο Κρασνοντάρ και ένας αστυνομικός [με αναγνώρισε]. Μου είπε: «Ετοιμάσου, ερχεται». Εννοούσε την αντίδραση του κράτους [σε]…συνεντεύξεις που έδινα. Είχαν ήδη αρκετά για να ανοίξουν μια σοβαρή ποινική υπόθεση εναντίον μου».
Ο Βιτάλι διέφυγε στην Αρμενία και τώρα σχεδιάζει να ζητήσει πολιτικό άσυλο στη Γερμανία.
